تحقیق مقاله هدایه‌المقلدین

احکام تقلید

مسأله1- دختران و پسران که به تکلیف شرعی می‌رسند اجب است از مجتهد جامع الشرایط تقلید نمایند و نشانه بلوغ در مسأله 21 آورده شده است.

مسأله 2- از مجتهدی باید تقلید نمود که جامع‌الشرایط یعنی مرد و عادل باشد تقلید سید در اولویت است. البته مجتهد اعلم را نمی‌توان شناسایی نمود مگر اینکه بگوییم فلان مجتهد در حج، تجارت، جهانی، نکاح ... اعلم است البته مجتهد جوانی که مسائل روز جامعه را بیشتر لمس می‌کند در اولویت قرار دارد.

مسأله 3- در محافل عروسی، ولیمه دادن و شادی کردن مستحب است و حتی در غیر عروسی هم ادخان سرور در قلب مسلمانان نمودن اجر معنویی بالایی دارد و نباید از اسلام چهره خشونت نشان داد که سبب فرار جوانان از اسلام شود، البته جوانان عزیز هم لازم است بدانند که اجرای قوانین شرع اسلام برای حفظ و حراست خوشان و اجر آخرت ضروری است.

مسأله4- رقص زن برای زن و مرد برای مرد جائز است، البته بانوان محترم متوجه مسائل شرعی آن و حفظ خود از نامحرم و یا حفظ خود از فیلمبرداری که مقدمه‌ای برای رسیدن فیلم به دست نامحرم است باشند، البته ما از سن 22 سالگی که اجازه اجتهاد خود را کتباً از مرحوم آیت‌الله صاحب عنایه الاصول فی شرح کفایه الاصول دریافت کردیم تاکنون دلیل فقهی بر حرمت رقص نیافتیم، مگر اینکه مقدمه‌ای برای لهو و لعب و محرمات دیگر که موجب انحراف نسل جوان باشد که در آن صورت جایز نیست.

مسأله 5- لاک زدن روی ناخن مانع از وضوء است، اما اگر یک ناخن روی پا، پاک شود برای مسح کافی است.

مسأله 6- لباس سیاه مکروه است، مگر در عمامه و عبا، و منظور از پوشش و حجاب حفظ و حراست و قداست بانوان و جلوگیری از طعمه شدن و سستی نظام خانواده است.

مسأله 7- دیدن موی سر زنهای مسن و همچنین زنان صاحب کتاب و اقلیتهای مذهبی مانند خبرنگاران خارجی برای نامحرم بدون قصد شهوت جایز است.

مسأله 8- دیدن فیلمهای داخلی و خارجی و رویت زنهای بی حجاب از تلویزیون، ویدئو و... بدون قصد شهوت حکم نظر به نامحرم راندارد.

مسأله 9- ما در بررسی آیه شریفه ، و روایات دلیل فقه بر حرمت تراشیدن ریش ندیدیم و حتی مدتها بحث خارج فقه ما در این مبحث بود اما چون سیره متشرعین داشتن محاسن بوده است احتیاط سبیل نجات است.

مسأله 10- موسیقی اگر مقدمه‌ای برای فسادهای بعدی مثل مخلوط شدن مرد و زن و کارهای مهیج نباشد جایز است مگر اینکه در نزد عرف متشرع به عنوان لهو لعب محسوب شود. به خصوص در عروسی‌‌های مؤمنین با حفظ حرمت شرع انور شاد باشند و مستحبات زیادی از جمله ولیمه دادن و شاد بودن در عروسی‌ها وارد شده است و توصیه ما به خانواده‌های مومنه این است که با سلیقه‌های غیرکارشناسی فقهی خود موجب بی‌توجهی جوانان نسبت به اسلام عزیز نشوند.

مسأله 11- پسران و دختران به خصوص تحصیل کرده‌های عزیز را توصیه به حفظ نمازهای واجب و حتی مستحب به خصوص نمازهای شب می‌نمایم که نماز ستون دین و موجب قبولی اعمال دیگر است و همچنین محافظت از نمازهای مقدمه اقدام به معروف ودوری از منکر می شود. مثلاً برای وضو: آب غصبی نباشد و یا ملک و زمین مال غیر نباشد، البته در نماز و سایر عبادات مثل غسل، وضو، روزه، حج، خمس و ... قصد قربت شرط است.

مسأله 12- همانطور که استاد اعظم ما مرحوم آیت‌الله الحاج السید احمد الخوانساری (ره) در جامع المدرک در ادله حرمت بازی با شطرنج خدشه فرموده‌اند بازی کردن با شطرنج و ورقهای پاسور اگر به عنوان برد وباخت نباشد جایز است.

مسأله 13- هر مسلمانی لازم است برای امور مالی خود سال خمسی داشته باشد و مراجعه به مجتهد و یا وکیل او در این امور و سایر امور حسبیه واجب و لازم است.

مسأله 15- آرایش و نظافت، بوی خوش، آراستگی برای مرد (در حد شئونات شرعی مردانه) و زن (در حد جلسات بانوان ومحیط خانواده) توصیه شده است. و حضرت ختی رسالت (ص) در رأس آراستگان بوده‌اند و مراجعه جوانان عزیز را به مصاحبات کارشناسی خود که با رادیو معارف (تحت عنوان آراستگی) است و به صورت CD در مراکز نشر است توصیه می‌نماییم.

مسأله 16- اول ماه مانند اول شوال و عید سعید فطر با حکم حاکم ثابت نمی‌شود و باید برای انسان با در نظر گرفته اماریت حسن ظاهر از طریق ادله شرعیه ثابت شود.

مسأله 17- زن و شوهر شریک زندگی هستند و حقوق متقابل دارند و با حفظ حقوق برای محافظت از نظام خانواده اطاعت زن از شوهر لازم است مگر اینکه مرد از زن، کار خلاف شرع بخواهد و یا از زن جلوگیری کار واجب نماید که دیگر اطاعت لازم نیست.

مسأله 18- اطاعت فرزند از پدر ومادر لازم است مگر در کارها و خواسته‌های خلاف شرع.

مسأله 19- لقب «امیرالمومنین» از مختصات امام اول حضرت علی‌بن ابی‌طالب (ع) می‌باشد.

مسأله 20- در ازدواج دختر باکره اذن پدر و یا جد پدری لازم است مگر اینکه دختر به حدی رسیده باشد که اغفال نشود و پدر غایب باشد ودر صورت ازدواج نکردن دختر به حرام بیفتد. و در این مسأله فرقی بین ازدواج دائم و موقت نیست.

مسأله 21- نشانه بلوغ : روییدن موی درشت بالای عورت در پسر و بیرون آمدن منی یا و تمام شدن پانزده سال قمری در پسر و تمام شدن نه سال قمری در دختر و یا خون حیض در دخترانی که سال آنها معلوم نیست.

مسأله 22- خرید و فروش تومان ایرانی و یا پول های خارجی مانند دینار عراقی و دلار آمریکایی جایز است، حتی زیادتر از آنچه خریداری شده و یا کمتر از آن و فرقی نمی‌کند که معامله مدت دار باشد یا بدون مدت. و آنچه ربا و نزول است در پول‌های طلاء و نقره که وزن خاصی دارد.

مسأله23- جائزه بانکها: اگر به عنوان تشویق باشد و قرعه‌کشی بر بانک شرط نشود جائز است هر چند موافق با احتیاط است که اگر در بانکهای دولتی یامشترک باشد جائزه با اذن حاکم شرع باشد.

مسأله 24- ازدواج تحمیلی و از روی اکراه جایز نیست و نظر دختر و پسر لازم است اما به جوانان توصیه می‌شود که از نظرات کارشناسی و مشورتی اولیاء استفاده نمایند.

مسأله 25- دکتر محرم  نیست و فقط به اندازه اضطرار آن هم در نبودن هم مثل جائز است.

مسأله 26- دختر عمو، دختردایی، دختر خاله‌و همچنین پسران آنها و بردار شوهر و خواهر همسر، همسایه، کاسب محل محرم نیستند و خودمانی بودن محرمیت نمی‌آورد و فرقی با بیگانگان از نظر نامحرم بودن ندارند.

مسأله 27- چادر در حجاب الزامی نیست ولی یک لباس نشانه ملی است که توصیه می‌شود و رنگ مشکی مکروه است و جز در عزاداری حضرت سیدالشهداء حسین‌بن‌علی‌(ع) اما دختران جوان از جلب نظر نگاههای شیطانی خود را محافظت نمایند. و پدران و مادران نیز با توصیه‌های غیرکارشناسی و غیرفقهی جوانان را از اسلام گریز ندهند.

مسأله 28- اثبات زنا، با شهادت چهار عادل ثابت می شود و اگر قبل از تکمیل شاهدها حتی 3 نفر عادل چیزی را رؤیت کنند اطلاع دادن آنها به محاکم موجب حد قذف است و جائز نیست و هیچ گناهی بالاتر از بردن آبروی مردم نیست و کسانی که خدای ناکرده معصیتی را نموده‌اند حتی اشاعه آن توسط خودشان حرام است و بین خود و خدایشان توبه کنند که خداوند توبه‌کنندگان را دوست دارد.

مسأله 29- که در بعض مردم به عنوان صیغه برادری و خواهری مطرح است در اسلام نیست و زن عمو، زن برادر، برادر شوهر، شوهر خواهر ، خواهر زن، پسرعمو، دخترعمو، پسردائی، دختردائی، زن‌دائی نامحرم هستند و خویشاوندی تنها محرمیت نمی‌آورد مگر به وسیله ازدواج کسانی که شرائط ازدواج را دارند و ازدواج با آنها صحیح است.

مسأله 30- از پول خمس نداده نباید پول آب حمام داده شود که با این کار غسل و وضوء باطل است.

ازدواج موقت (متعه یا صیغه )

مسأله31- ازدواج موقت، اگر چه برای لذت بردن هم نباشد، صحیح است.

مسأله 32- شوهر بیش از چهار ماه نباید نزدیکی با همسر موقت خود را ترک کند.

مسأله33-  در ازدواج موقت باید مدت زمان ازدواج و مقدار مهر معین شود وگرنه عقد باطل است.

مسأله34- در ازدواج موقت، زن می‌تواند شرط کند که شوهر با او نزدیکی نکند و فقط بهره‌های دیگر را ببرد. ولی اگر بعداً به این امر راضی شود اشکال ندارد.

مسأله 35- زنی که صیغه شده، اگر چه آبستن شود؛ حق خرجی ندارد.

مسأله 36- زنی که صیغه شده حق همخوابی ندارد و از شوهر ارث نمی‌برد و شوهر هم از او ارث نمی‌برد مگر قبلاً توافق به این کار نمایند.

احکام نگاه کردن

مسأله 37- نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم، چه با قصد لذت و چه بدون آن؛ حرام است. و نگاه کردن به صورت ودستها، اگر به قصد لذت باشد و یا احتمال وقوع در حرام بدهد؛ حرام است. ولی اگر بدون قصد لذت و بدون احتمال وقوع در حرام باشد،مانعی ندارد. و نیز نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم حرام می‌باشد. و نگاه کردن به صورت و بدن و موی دختر نابالغ، اگر به قصد لذت نباشد و به واسطه نگاه کردن هم انسان نترسد که به حرام بیفتد؛ اشکال ندارد. ولی بنابر احتیاط باید جاهایی مثل ران و شکم را که معمولاً می پوشانند نگاه نکند. نگاه کردن بدون قصد لذت، به صورت و دستها و جاهای دیگر بدن زنهای اهل کتاب؛ مثل یهود ونصاری و زنهای کفار، که معمولاً آنها را نمی‌پوشانند در صورتی که نترسد به حرام بیفتد، اشکال ندارد. و همین حکم رادارد، نگاه کردن به بدن زنهای بی‌پروایی که اگر کسی آنها را امر به معروف کند، اعتنا نمی کنند.

مسأله 38- زن باید بدن و موی خود را از مرد نامحرم بپوشاند بلکه احتیاط واجب ‌آن است که بدن وموی خود را از پسری هم که بالغ نشده، ولی خوب و بد را می‌فهمد و به حدی رسیده که مورد نظر شهوات است؛ بپوشاند.

مسأله 39- مرد و زنی که با یکدیگر محرمند، اگر قصد لذت نداشته باشند؛ می‌توانند غیر از عورت به تمام بدن یکدیگر نگاه کنند.

مسأله40- عکس برداشتن و فیلمبرداری از زن نامحرم، اگر همراه با نگاه کردن به جاهایی که نگاه کردن به آنجا حرام است؛ نباشد، مانعی ندارد. ولی اگر برای عکس برداشتن یا فیلمبرداری مجبور شود که حرام دیگیر انجام دهد، مثلاً دست به بدن او بزند؛ یا به موی سر او نگاه کند، حرام است. اما نگاه کردن به عکس زن نامحرم و یا فیلم آن که به وسیله تلویزیون و غیره پخش می‌شود، اگر بدون قصد لذت باشد و نیز خوف فساد و یا وقوع در حرام نباشد؛ مانعی ندارد. هرچند صاحب عکس مسلمان باشد و او را بشناسد.

مسأله 41- اگر طبیب و پرستار مرد، ناچار باشد دست به بدن زن نامحرم بزند، یا طبیب و پرستار زن، بخواهد دست به بدن مرد نامحرم بزند؛ ضرورت و ناچاری اشکال ندارد ولی اگر ممکن است باید دستکش بدست نماید.

مسأله42- اگر انسان برای معالجه کسی ناچار شود که به عورت او نگاه کند، بنابر احتیاط واجب باید آئینه‌ را در مقابل گذاشته و در آن نگاه کند ولی اگر چاره‌ای جز نگاه کردن به عورت نباشد اشکال ندارد.

مسأله 43- مرد و زنی که قصد ازدواج دارند‌، می‌توانند به نیت انتخاب همسر؛ به یکدیگر نگاه کنند.

مسأله 44- در صورتی که طبیب معالج یا جراج زن موجود باشد، جایز نیست زنها به طبیب مرد مراجعه نمایند همچنین جایز نیست مردها در صورت موجود بودن طبیب معالج و یا جراح مرد، به دکترهای معالج و یا جراج زن مراجعه نمایند؛ مگر در حال ناچاری. مثل اینکه دکتر زن توان جراحی صحیح و دقیق را نداشته باشد.

احکام وقف

مسأله 45- اگر کسی چیزی را وقف کند، از ملک او خارج می‌شود و خود او و دیگران نمی‌توانند آن را ببخشند یا بفروشند و کسی هم از آن ملک ارث نمی‌برد. ولی در بعضی از موارد فروختن آن اشکال ندارد.

مسأله 46- وقف دو قسم است 1- وقف عام 2- وقف خاص

در وقف، مطلقاً قبض (یعنی قبول عملی) لازم است و کسانی که بر آنان وقف شده، به مجرد اینکه درمال موقوفه تصرف کنند، وقف محقق می‌شود. و لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم، وقف صحیح است.

مسأله 47- کسی که مالی را وقف می‌کند، باید برای همیشه وقف کند. پس اگر مثلاً بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد و یا بگوید این مال تا ده سال وقف باشدو بعد تا پنج سال وقف نباشد و بعد دوباره وقف باشد؛باطل است. و به احتیاط واجب باید وقف از موقع خواندن صیغه باشد. پس اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه، تا مردنش وقف نبوده، اشکال دارد.

احکام غیبت

مسأله 48- غیبت کردن و تهمت زدن و دروغ گفتن و حسادت و سخن‌چینی و فتنه و اختلاف بین مؤمنین از محرمات بزرگ است و اگر خدای ناکرده مؤمنی بر اثر وسوسه شیطان و جنودش و انسانهای پیرو شیطان در سینه‌های آنها این اثر شیطانی پدید آمد بلافاصله از شر شیطان‌های جنی و انسی به سوی خداوند رؤف فرار نموده و استغفار می‌کند (استغفرالله ربی واتوب علیه) و اگر مفسده‌ای ندارد جبران کند و حلالیت بگیرد ولی اگر اظهار آن سبب مفسده بزرگتر می شود بین خود و خداوند مهربان توبه نماید و اظهار آن لازم نیست.

اظهار علاقه به زن نامحرم

مسأله 49- اظهار علاقه با شعر و یا خط و نامه وکلمات ادبی برای زنی که نامحرم است و همسر دارد حرام بزرگ و موجب فتنه است. ولی اگر برای جلب دختری به عنوان همسر آینده خود که نامزد کسی هم نیست اظهار علاقه بنماید در حدی که مفسده‌ای در پی نداشته باشد جائز است.

مسأله 50- مستحب است مرد محبت خود را به همسرش اظهار نماید. مثلاً به او بگوید : تو را دوست دارم. و همانطور که زن لازم است نزد همسرش لباس مناسب و دلخواه او (در خلوت و نبود نامحرم) و بوی خوش داشته باشد، خود مرد هم رعایت لباس و بوی بدن خود بعد از آمدن از کار و خوش بو نمودن دهان و... که همه از توصیه‌های نبی مکرم اسلام (ص) است را رعایت نماید. بوی خوش در نماز هم مستحب است و مساجد و اجتماعات مؤمنین لازم است پاکیزه و معطر باشد.

نماز مسافر (وطن اصلی، وطن اتخاذی)

مسأله 51- مسافر در نماز (صبح و مغرب) مانند شخصی که در وطن است نماز خود را تمام می‌خواند.

مسأله 52- فقط در نمازهای چهاررکعتی اگر مسافر چهار فرسخ شرعی (حدود 5/22 کیلومتر) از وطن خود خارج شود و قصد ده روز نداشته باشد به صورت شکسته (یعنی فقط دو رکعت اول نماز را می‌خواند و پس از تشهد سلام نماز را داده و نماز به صورت قصد (شکسته) اقامه می‌شود.

مسأله 53- دانشجویان اگر در هر هفته رفت‌ و آمد از محل درس به وطن را دارند کثیر السفر محسوب شده و نماز خود را در محل درس تمام می‌خوانند و روزه خود را می‌گیرند.

مسأله 54- دانشجویان و مسافرانی که رفت و آمدهای مکرر از محل درس به وطن را ندارند و بیشتر ازده روز در وطن می‌مانند فقط در صورتی می‌توانند در محل سفر نماز راتمام بخوانند که قصد مانده ده روز کامل را در منطقه سفر داشته باشند.

مسأله 55- زن اگر با همسر زندگی می‌کند در وطن تابع همسر خود است و هر کجا که محل زندگی برای همسرش به عنوان محل زندگی قرار گرفت وطن هر دو محسوب می‌شود.

وطن اتخاذی

مسأله 56- وطن اولیه محل تولد انسان است که گاهی انسانها از آن اعراض می‌کنند و در وطن (اتخاذی) وطنی که بعد از شغل و ازدواج برای خود اتخاذ می‌کنند اقامت می‌نمایند که در این صورت وطن شرعی همان وطن اتخاذی است.

مسأله 57- وطن محل تولد در صورتی وطن شرعی محسوب می‌شود که یا انسان در آن زندگی می‌کند و یا اینکه پس رحل اقامت درمنطقه دیگر از آنوطن اولیه اعراض نکند به معنی اینکه دل نکند و قصد بازگشت به آن وطن را داشته باشد ولی اگر از وطن محل تولد اعراض کرد وطن شرعی او همان وطن اتخاذی (وطنی که برای زندگی) انتخاب نموده است می‌باشد.

مسأله 58- تهران بلد کبیره نیست وخارج شدن از تهران از راهها و خروجی شهرها به عنوان مسافرت محسوب می شود مثلاً اگر ازتهران به زیارت حضرت‌عبدالعظیم‌حسنی(ع) و یا بهشت زهرا (ع) برود مسافر محسوب نمی شود ونماز تمام و روزه صحیح است و ما در بحث خارج فقه نظر فقهی بعضی از اعاظم را پیرامون بلد کبیره دارای اشکال فقهی و فنی دانستیم و دانشمندان و کارشناسان می‌توانند به تقریرات مراجعه نمایند.

مسافرت عمودی، افقی

مسأله 59- مسافرت افقی به معنی خارج شدن از وطن از روی زمین است به صورت افقی. و فرقی در چگونگی وسیله سفر نیست. پیاده، چهارپا، ماشین، کشتی، هواپیما (اگر افقی حرکت کند) در مسافرت هماند هستند و اگر بیش از بیست و دو کیلومتر از وطن خارج شد مسافر محسوب می‌شود.

مسافرت عمودی :

مسأله 60- به صورتی که با وسایل هوا و فضاپیما از نظر افقی از وطن خارج نشود ولی از نظرعمودی و طولی بالای وطن به مسافرت شرعی برسد که باز مسافر محسوب می‌شود و به نظر فقهی ما فرقی بین مسافرت عمودی وافقی نیست.

شرایط قاضی منصوب

مسأله 61- قاضی علاوه بر اینکه باید مجتهد مسلم در امور قضاوت بر اساس دو اصل کتاب و سنت، و منصوب از طرف مجتهد جامع الشرایط باشد، باید صفات و شرایط ذیل را نیز دارا باشد :

الف: مرد باشد ب: بالغ باشد  ج: عاقل باشد د: حلال زاده باشد ه: مؤمن باشد  و: شیعه دوازده امامی باشد. ز: عادل باشد. ح : آزاد باشد ط: مختار باشد ی: توانایی بر خواندن و نوشتن داشته باشد ک: فراموش کار نباشد ل: کسی که شهادت او بر مدعی علیه مسموع باشد، بنابراین قضاوت فرزند بر پدر، و دشمن بر دشمن صحیح نیست. م: بینا و شنوا باشد ن: اهل تقوی و یقین باشد ص: زاهد، متورع، امین و از حرص و طمع به مال دنیا منزه باشد ع: مستقل به رای و دارای نظر و رای محکم و ثابت باشد ف: قوی النفس وشجاع باشد تا زورمندان، نفوذیها و اهل هوای و هوس در او طمع نکنند؛ و مستضعفان از عدالت او مأیوس نشوند. ص : زیرک، فهیم و دارای بصیرت در رموز، و مزایای امور قضایی باشد. ق: حلیم و بردبار باشد. ر: دعوا و مطالب متخاصمین را به دقت گوش دهد و در خود ضبط کند ش: صادق القول باشد. ت: به زبان متخاصمین آشنا باشد تا یکی را بر دیگری ترجیح ندهد مگر در موارد خاص.

مسأله 62- اگر کسی یکی از خصایص و ممیزات فوق را نداشته باشد، قضاوتش صحیح نیست. و حکمش نافذ نمی باشد اگر چه به حق حکم کرده و یا حکم قضاوت داشته باشد و منصوب از طرف مجتهد جامع الشرایط باشد.

مسأله 63- چند چیز در قضاوت واجب است که بدون رعایت آنها نه قضاوت صحیح است و نه حکم نافذ می باشد.

مسأله64- قاضی باید نوع دعوی را بر مدعی علیه، قبل از احضارش به محکمه در صورت امکان ابلاغ کند.

مسأله 65- باید متخاصمین در محکمه حضور داشته باشند، مگر در موارد خاص

مسأله 66- قاضی باید متخاصمین را در جای دادن، تعظیم کردن، نگاه کردن، گوش دادن به سخنانش و جواب دادن به کلامشان، و در حکم بین آنها اگر هر دو مسلمان باشند، مساوی بداند، ولی اگر یکی مسلمان، و دیگری کافر باشد، ترجیح دادن مسلمان را بر کافر در جای دادن و تعظیم کردن اشکال ندارد و همچنین ترجیح دادن در این دو امر اخیر، کسی که زودتر از دیگری در محکمه حاضر شود اگر چه هر دو مسلمان باشند اشکال ندارد.

مسأله 67- واجب است قاضی به سخن یکی از متخاصمین که زودتراز دیگری شروع کرده گوش دهد، و اگر هر دو یک مرتبه شروع کرده باشند، باید به حرفهای کسی که در طرف راست خصم دیگر قرار گرفته گوش دهد.