تحقیق مقاله روستای پرگو

بخش اول :

       شناسایی کل روستا

الف: شناسایی محیط جغرافیایی

هویت روستا

روستای پرگو در فاصله 9 کیلومتری جاده یونیک ( میانه) گنجگاه در بخش سنجبد غربی خلخال که به شهرستان کوثر تغییر نام یافته است. و در میان دو کوه مرتفع گونئی (مطلع آفتاب) در شرق و قوزئی (مقتل آفتاب) در غرب ودرکنار روستای بسیار کهن ابراهیم اباد واقع شده‌است و براساس اسنادو حدود نامه‌های قدیمی این روستا از آبادیهای بسیار کهن منطقه خلخال بوده‌است.

-  آشنایی با منطقه خلخال

خلخال یکی از شهرستانهای استان اردبیل می‌باشد که در دامنه غربی کوههای تالش واقع شده‌است.خلخال از گذشته‌های دور مکان علم ودانش بوده‌است بطوری که شاعر نام‌آور« رشیدالدین اخسیکتی» که خود از اهالی ماورا‌ء النهر بوده برای زیارت اهل علم به این شهر می‌آید و آنچنان شیفته محیط علمی این شهر می‌شود که برای مدتی ساکن این دیار می‌گردد. درکتاب (حدودالعالم) و(مراصد الاطلاع) که در صده‌های آغازین هجری نوشته‌شده از خلخال با نامهای (خونه) و (خونج) یاد شده که در آن هنگام حاکم نشین بوده‌است بعدها(فیروزآباد) که برفراز تپه(پردلیس) بناشده بود مرکز حاکم نشین خلخال می‌شود و بعد از آن نیز( هروآباد) مرکزیت این منطقه را عهده‌دار شده‌است که امروز به شهر خلخال معروف است.

در مورد خلخال در( بستان السیاحه) و( ریاض‌السیاحه) نیز آمده‌است که خلخال مکانی نیک و جایی به دل نزدیک است و مردمانش از متاع حسن و علم برخوردارند و عموم مردم آن در میهمان‌نوازی معروف و در دلیری تیراندازی و چابکی بی‌نظیرند.                

هرودوت – مورخ یونانی – می‌نویسد خلخال ولایتی است که شهر( هراوان) در دامنه کوه( ازنوان) در آن شهر واقع شده و (پرده‌هور) در آن می‌باشد.

درباره وجه تسمیه دارالمرزین خلخال نیز عقیده بر این است که چون از دیرباز زنان و دختران این دیار مچ پاهای خود را با حلقه‌هایی از سیم و زر می‌آراسته‌اند بنابراین واژه خلخال براین سرزمین اطلاق شده‌است.وبرخی نیز بر این عقیده هستند که چون کوه ها این منطقه را مانند خلخال احاطه نموده اندبه این نام مشهور شده است .

-ناهمواری ها آب و هوا

روستای پرکوه در اتفاع 1980 متری از سطح آبهای آزاد و در میان دو کوه گونئی و قوزنئی ودرنزدیکی روستای قدیمی ومتروک ابراهیم اباد بنا شده‌است که ارتفاع کوههای این منطقه درنهایت 2046 متر است. و همین امر باعث گردیده که این منطقه دارای آب و هوائی کوهستانی باشد. این منطقه دو نوع باد باران‌آور می‌وزد که عبارتند از:

1- بادهای باران‌آور مدیترانه که از مبدأ آن دریای مدیترانه می‌باشد و از غرب می‌وزد.

2- باد های باران‌آور غربی که مبدأ وزش آن اقیانوس اطلس می‌باشد فصل وزش این بادها زمستان است و به همین علت در این منطقه زمستانهای بسیار سرد و پربرف دیده می‌شود که گاهی ارتفاع برف به 1 تا 5/1 متر می‌رسد بگونه‌ای که مردم از روی بامها رفت و آمد می‌کنند.

اما در فصل تابستان به علت واقع شدن دربین کوه های اذربایجان وعدم وزش بادهای باران‌آور بارندگی چندانی وجود ندارد و به علت تفاوت میزان رطوبت و بارندگی تابستان و زمستان این منطقه تفاوت دمای دو فصل نیز بسیار محسوس می‌باشد بگونه‌ای که در بعضی از تابستانها این منطقه به علت عدم بارش وابستگی اقتصادی و معیشتی به کشت دیم دچار خشکسالی و نابودی مزارع می‌گردد.

-منابع آب

منابع آب این روستا شامل دو بخش است .

1- آبهای جاری  که رود پرگی‌جای( رود پرگو) از کنار این روستا گذشته و در نزدیک روستای گنجگاه به رود سنگورچای پیوسته و در نهایت به رود قزل‌اوزن سرازیر می‌شود.

2-چشمه‌ های این روستا که در فواصل دور و نزدیک اطراف این روستا واقع شده‌اند عبارتند از: سویوق‌بلاغ( چشمه‌سرد) که سرمای آن به حدی است که حتی در تابستان نیز نمی‌توان پیش از چند ثانیه دست را در آب نگاه داشت چای ‌بلاغ( چشمه‌رود) که آب آن به رود پرگی‌چای می‌ریزد. داش‌بلاغ( چشمه‌سنگی) کورجابلاغ و رود اورتمه‌بلاغ که در روستای قدیم ابراهیم‌آباد واقع شده و آب روستا به وسیله لوله‌کشی از این چشمه به روستا منتقل می‌شود.

-پوشش گیاهی و جانوری

دراین ناحیه به علت کوهستانی بودن بیشتر زمینهای هموار به صورت باغ یا مزرعه درآمده‌اند و از زمین‌های شیبدار و سنگلاخی که برای کشاورزی مناسب نیست بعنوان چراگاه استفاده می‌شود که گاهی نیز در میان این چراگاهها درختچه‌های کوتاه خودرو می‌روید و در بعضی از قسمتها و بخصوص در اطراف باغات و مزارع درختان سرو تبریزی و بیدمجنون و نارون هم دیده می‌شود و در باغهای این منطقه درختان میوه‌ای همچون زردآلو، سیب سبز،گلابی، گردو، آلبالو، گیلاس مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و در مزارع آن گندم و لوبیا و نخود( به صورت محدود) به صورت دیم کشت می‌شود که بیشتر برای استفاده خود روستائیان می‌باشد. با توجه به پوشش گیاهی و وضعیت آب و هوایی این منطقه حیواناتی نظیر گرگ- روباه- و خرگوش – خرس- وکبک بلدرچین – زاغ پرستو- لاک‌پشت در این منطقه زندگی می‌کنند که روستائیان از حمله‌های گرگ و روباه وبه صورت نادر ببر و خرس در قدیم به حیوانات اهلی خویش مانند گاو – گوسفند- بز- اسب- قاطر والاغ و طیورات گله‌مندمی باشند و البته در زمستان نیز آب‌گوشت بلدرچین و کباب گوشت خرگوش و کبک آنها نیز به راه است (البته به صورت محدود).

ب: تاریخچه روستا

-گذشته روستا

بنابراسناد تاریخی موجود واقوال ریش‌سفیدان اولین بانیان روستای پرگو شش برادر از اهالی شیروان بوده‌اند که حدود 900 سال پیش به علت نزاعهای قومی  طایفه‌ای از منطقه خویش به خلخال و پرگو گریخته‌اند البته برخی نیز بنای این روستا را منسوب به دوران اشکانی می‌دانند. مشخص نیست که آیا قبل از ورود این شش برادر به این منطقه در آغاز کسی درروستای ابراهیم اباد زندگی می کرده ویا هنگام ورودانان روستای ابراهیم اباد متروکه بوده است . آنچه مسلم است این است که بانیان این روستا همان شش برادر معروف هستند که عبارتند از: ابوالفتح، صادق، مهدی‌خان، حاجی‌عیوض، میرزاعلی، حیدرخان که هر کدام از آنها به ترتیب سررشته طایفه‌های ابراهیمی- حاجی عیواضلی- میرزالی( سلامی- مرادی)، (میزراعلی- حیدرخانی) هستند که بعدها خانواده وطایفه‌های سادات کمالی( آل هاشم‌لی- سلیمانی) عزیزیان- حیدرلی- هاشمی- ناصری و ملکی و …… به آنها اضافه شدند.

اقوال مختلفی در مورد وجه تسمیه‌های پرگو ذکر شده‌ برخی  نام پرگو را شکل تغییر یافته برکوه به علت کوهستانی بودن منطقه می‌دانند برخی دیگر نیز آن را برگفته از پیرگور( به علت داشتن گورهای قدیمی) و بعضی دیگر پرقو به علت قرارگرفتن در منطقه کوهستانی و ییلاقی می‌دانند.

-اماکن تاریخی روستا

روستای ابراهیم آباد در شمال روستا در منطقه چوبان یاستیقی که هنوز بناهای قدیمی در آنجا دیده می‌شود.وبنا به گفته ریش سفیدان روستا از زمانهای گذشته ودر زمان پدران پدران انهانیز انجا ویرانه بوده است . 

امامزاده معروف( حیدرآباد) درشرق که قبرستان‌ روستا در اطراف آن بناشده‌است .

قلعه تپه سی ( قیزقلعه) که در بین اهالی روستا معروف است که در آن قبر‌های باستانی در گذشته‌های دور وجود داشته و در قدیم نیز مردم برای پنهان‌کردن مسکوکات خود در آن منطقه می رفتند که بعدها در هنگام جنگ جهانی دوم که ارتش شوروی وارد ایران شده و شمال ایران را اشغال نموده‌ بود روی تپه‌ای که این بنا ساخته شده‌بود یک سنگر سنگی ساختند که محل استقرار تیربار و مسلسل بوده‌است. که دیگر آثاری از آن باقی نمانده.

سنگر ارتش سرخ که هنوز آثار آن برجای است که حتی علامت داس چکش حک شده برروی میله وسط سنگر به صورت کم‌رنگ دیده می‌شود.این سنگر نیز به مانند سنگر قبلی از سنگهای اطراف وبر روی بلندی (تپه)به منظور نگهبانی و دیده بانی ساخته شده است .

کوههای اکیزلر(دوقلوها) در 5 کیلومتری غرب روستای پرگو واقع شده‌است که مردم روستاهای اطراف قبل از فصل درو در آنجا جمع شده و قربانی می‌نمودند و پس از صرف ناهار باز گشته و درو را آغاز می‌نمودند که به نظر می رسد این رسم از دوران پیش از اسلام باقی مانده است وبه جشن درو معروف است. ریش‌سفیدان روستا بیان می‌کنند که سالهای پیش از‌آنجا مسکوکات قدیمی بدست آمده و از سال 1356 توسط سازمان میراث فرهنگی حصارکشی شده و از ورود مردم به آنجا جلوگیری می‌شود.

بقایای روستای ابراهیم‌آباددر 2600 متری روستای پرگو قرار دارد که تنها آثار باقیمانده از آن قبرستان و لوله‌کشی سرامیکی است که آب چشمه ی اورتمه بلاغ را به روستا می‌رساند.

-حوادث تاریخی

1- در سال 1283 قحطی بزرگی رخ نمود که مردم روستا به صورت گروهی و به همراه خدم و حشم  خود به گیلان کوچ نموده‌اند که در آنجا نیز با فروش اموال روزگار می‌گذراندند. که بعدها دوباره به روستا بازگشته‌اند.

2- ورود ارتش سرخ در سال 1320 به روستا  و گرفتن اجباری اسلحه‌های سربازان فراری ارتش ایران که به علت تدابیر بزرگان روستا درگیری ایجاد نشده و به اموال مردم نیز هیچگونه دست‌درازی نگشته.                                                                                                     3-درسال 1326 قحطی در روستا بوجود آمده که چون کشاورزی روستائیان بر کشت دیم استوار بوده‌است براثر خشکسالی محصول رشد نکرده ومردم به شدت دچار کمبود غذا شده و مردان روستا برای تهیه غذا برای خانواده‌های خود تمام حیوانات خود را فروخته‌ و از اسالم و گیلان برنج تهیه نمودند.

بخش دوم :

         سیمای روستا

توزیع مراکز مسکونی و اماکن عمومی روستا

مراکز مسکونی در کوچه‌هایی که به در خیابان اصلی روستا منتهی میشوند قرار دارند و خانه‌های مسکونی در کنار هم و دور از مزارع و باغات ساخته شده و ساختمان مدرسه در انتهای روستا و در کنار جاده بناشده و ساختمان شعبه نفت و قهوه‌خانه در ابتدای روستا و در کنار هم می‌باشد و باغات تقریباً همگی در فاصله کمی از روستا و در سطحی پائینتر از روستا واقع هستند و مزارع از روستا نسبتاً دور هستند.

این روستا دارای یک مسجد می‌باشد که در مرکز روستا واقع شده و میدان اصلی روستا نیز در مقابل آن قرار دارد و محل تجمع مردم در مواقع ضروری و در اوقات بیکاری می‌باشد و به آن( جلوی مسجد ) می‌گویند.

روستای پرگو فاقد حمام عمومی می‌باشد و فقط یک دوش صحرایی دارد که مخصوص استفاده مردان می‌باشد که در اصطلاح زبان محلی به چیمجک معروف است.

مدرسه روستا همانطور که گفته شد در انتهای روستا می‌باشد که ابتدا فقط مدرسه ابتدایی بودکه بعد از انقلاب اسلامی یک مدرسه راهنمایی نیز در کنار آن ساخته شده است.

-راههای ارتباطی با محیط اطراف

روستای پرگو بوسیله یک جاده که در سالهای اخیر آسفالت شده به مرکز شهرستان و استان واز طرف دیگر به شهر میانه متصل است و طول آن 96 کیلومتر می‌باشد. با روستاهای دیگر نیز بوسیله جاده‌های خاکی و یا جاده اصلی ارتباط برقرار می‌کند و یا ازطریق راههای میان بر که از داخل دشتها و چراگاههامی گذردبه روستاهای دیگر رفت و آمد می‌کنند.

-مسکن و تسهیلات زندگی

ساختمانهای روستا همه کاهگلی هستند و داخل خانه‌ها بوسیله گل سفیدی هر ساله سفید می‌شود و کل ساختمان خانه شامل یک اتاق خیلی بزرگ که تنوری در میان آن قرار دارد ساخته شده که در هر خانه چند ستون به نام« دیرک» قرار دارد که از جنس چوب است و سقف چوبی خانه که از روی بنا کاهگلی شده را نگه می‌دارد و د رسقف هر خانه چند روزنه تعبیه شده که« باجا» نامیده می‌شود و برای عوض‌شدن هوای داخل خانه و همچنین ورود نور آفتاب ساخته می‌شود این خانه و اتاق بوسیله راهرو کوچکی که متصل به همان اتاق است به طویله متصل می‌شود دراین راهرو گودالی دردار تعبیه شده که بعنوان سیلو از آن استفاده می‌شود و غلاتی مانند گندم، جو همراه با کالا که رطوبت غلات را می‌گیرد درون این گودال ریخته می‌شود و به این راهرو سه تاچهار در باز می‌شود که عبارتند از 1- در ورودی به ساختمان 2- در ورودی به اتاق نشیمن 3- در ورودی به اتاق مهمان که بعد از چند پله قرار دارد. 4- و درست مقابل در ورودی در متصل به طویله واقع شده‌است. مردم این روستا برای محافظت از جان دامهای خود چنین ساختمانی را بنا نهاده‌اند و اتاق پذیرایی خانواده نیز با دو- سه پله از قسمت دیگر خانه جدا می‌شود و در اتاق پذیرایی تنور و اجاق دیده نمی‌شود و کف آن با فرشهای دستباف مفروش می‌شود و این درحالی است که کف اتاق نشیمن که درون آن تنور و اجاق قرار دارد با گلیم مفروش است. در دیوار هر خانه تعداد طاقچه و گنجه قرار دارد که وسایل زندگی را در آن قرار می‌دهند و در اتاق پذیرایی نیز در این طاقچه وسایل تزئینی قرار داده می‌شود این روستا تا دوسال پیش فاقد نیروی برق بود و روشنایی خانه‌ها بوسیله فانوسهای نفتی و یا الکلی تأمین می‌شد. در این روستا آب مصرفی در سال 1326 بوسیله نهر توسط روستائیان از چشمه اورتمه بلاغ به روستا منتقل شده با شکایات مردم روستا لوله‌کشی روستا توسط دولت در سال 1346 انجام شده که بوسیله 5 شیر درنقاط مختلف روستا آب اهالی تآمین می‌شده که تاکنون نیز به همان صورت استفاده می‌شود خانه‌های روستا فاقد لوله‌کشی مستقیم می باشد و خانه‌ها فاقد حمام می‌باشند و فقط در داخل هر خانه محلی بنام پاشویه قرار دارد که آب گرم آن توسط تنور خانه تأمین می‌شود تا سال 1363 کلیه واحدهای مسکونی از سنگ قلوه و شکسته محلی با گل و چوب و کاه‌گل ساخته می شده وشکل داخلی خانه به همان شکلی بود که توضیخ داده شد وتعداد اتاقها به همان دو اتاق مخدود می شد وفقط برحی از افراد متمکن بودند که تعداد اتاقهای بیشتری داشتند  ولی بعد از این تاریخ با مهاجرت اکثر روستاییان برخی از منازل خالی از سکنه مورد استفاده اقوام انان یا دیگر روستاییان قرار گرفت وهم زمان  برخی از افراد مهاجر که وضعیت مالی بهتری یافته بودند شروع به باز سازی منازل خود با مصالح ساختمانی ومعماری روز نمودند.که امروزه در این روستا بسته به وضعیت معیشتی افراد مدل و مصالخ  ساختمانی انان متفاوت می باشد که چون اکثر افراد باقی مانده در روستاکسانی هستند که قدرت مهاجرت ندارند  اکثر ساختمانها به شکل قدیمی وتقریبانیمه مخروبه هستند وساختمانها ی جدید متعلق به افراد مهاجر می باشد که از انها به عنوان استراحتگاه در ایام تعطیل استفاده می کنند ودر باقی ایام خالی از سکنه می باشند.