معرفی
اچ آی وی ویروسی است که به بیماری مرگبار ایدز منجر می شود. این ویروس با حملات بی امان خود سیستم دفاعی بدن را چنان تضعیف می کند که حتی کوچکترین عفونت ها جان بیمار را به خطر می اندازند. تاکنون دست کم 28 میلیون نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به ایدز در گذشته اند. در حالی که 20 سالی است از شناسایی اچ آی وی می گذرد، هنوز هیچ واکسنی برای اچ آی وی و معالجه ای برای ایدز کشف نشده است. با این حال نسل تازه داروها، طول عمر افراد آلوده به اچ آی وی را به طور چشمگیری افزایش می دهد.
ایدز در ایران
اولین مورد ایدز در ایران در سال ۱۳۶۶ گزارش شد. این مورد یک کودک ۶ ساله هموفیلی بود که بدلیل زمینه بیماری از فرآورده های خونی وارداتی استفاده می کرد. از آن پس تمام خونها و فرآورده های خونی اعم از داخلی یا وارداتی ملزم به آزمایش از نظر عفونت قبل از مصرف شدند. این آزمایشات توسط سازمان انتقال خون ایران انجام می پذیرد برابر گزارشات واصله از دبیرخانه ستاد کشوری مبارزه با ایدز، از آن زمان تا پایان سال 1379، 2382 مورد آلوده به ویروس در ایران شناسایی شده است که ۳۱۹ نفرشان به این بیماری مبتلا و ۲۸۴ نفرشان فوت شده اند.
ویروس H.I.V
اچ آی وی (Human Immune Deficiency virus) به سیستم دفاعی، یعنی دقیقا همان سیستمی که معمولا در مقابل عفونت ها از بدن دفاع می کند، هجوم می برد.این ویروس به یک نوع خاص از گلبولهای سفید خون به نام "سی دی 4 +" حمله می کند. اچ آی وی این سلول را ربوده، ژن های خود را وارد DNA آن می کند، و از آن برای تولید ذرات ویروسی بیشتری استفاده می کند. این ذرات سپس سایر سلول های سالم سی دی 4 + را آلوده می کنند. آن دسته از سلول های سی دی 4 + که میزبان ویروس اچ آی وی هستند درنهایت از بین می روند. نحوه نابودی این سلول ها هنوز برای دانشمندان مجهول است. با کاهش شمار سلول های سی دی 4 + توانایی بدن برای مبارزه با بیماری ها افت می کند و به تدریج به سطحی خطرناک می رسد. از این مرحله به بعد بیمار به ایدز (Acquired Immune Deficiency Syndrome) مبتلا شده است.اچ آی وی نوع خاصی از ویروسی به نام "رتروویروس" (Retrovirus) است. هرچند این رتروویرسها نسبت به ویروس های معمولی ارگانیسم ساده تری دارند، اما از میان بردن آنها دشوارتر است. ژن های رتروویروسها در داخل DNA سلول ها لانه می کنند. به این ترتیب هر سلول جدیدی که از سلول میزبان تکثیر شود حاوی ژن های این ویروس خواهدبود.رتروویروس ها همچنین ژن های خود را با ضریب خطای بالا در سلول میزبان کپی می کنند. توام شدن این خصیصه با سرعت بالای تکثیر HIV ، باعث می شود این ویروس با همان سرعتی که منتشر می شود، تعییر شکل نیز بدهد. علاوه بر این، "پوششی" که ذرات ویروس HIV در آن محفوظ است، جنسی مشابه سلول های بدن دارد که باعث می شود سیستم دفاعی بدن نتواند ذرات ویروس را از سلول های سالم به راحتی تشخیص دهد. اچ. آی. وی. یک ویروس است. ویروس موجود زنده بسیار کوچکی است که می تواند خودش را تکثیرکند و منتشر شود. اما نمی تواند به تنهایی از خودش زنده باشد. یک ویروس به بدن یک میزبان برای زندگی و تکثیر نیاز دارد.
گونه ها ، گروهها و زیر گونه های HIV
تفاوت بین HIV-1 و HIV-2 چیست ؟
در حال حاضر 2 گونه (type) از HIV وجود دارد. HIV-1 و HIV-2 . نوع غالب در جهان HIV-1 می باشد و هنگامی که بطور کلی و بدون مشخص کردن نوع و درباره HIV بحث می شود منظور HIV-1 می باشد. هر دو نوع HIV-1 و HIV-2 از طریق تماس جنسی ، خون و محصولات خونی و از مادر و کودک منتقل می شوند و سبب ایدز با علائم بالینی غیر قابل افتراق از یکدیگر می شوند. اگر چه HIV-2 مشکلتر از HIV-1 منتقل می شود و فاصله زمانی بین آلوده شدن با HIV-2 تا ایجاد بیماری طولانی تر است.
HIV-1 چند زیر گونه (subtype) دارد؟
HIV-1 ویروس بسیار متغیری است و براحتی جهش(mutation) می یابد بدین جهت راسته های (strains) متفاوتی از HIV-1 وجود دارد. این راسته ها (strains) می تواند بر اساس گروه ها و زیر گونه ها، طبقه بندی می شوند. 2 گروه وجود دارد: گروه M و گروه O.
در سپتامبر 1998 گروهی از محققان فرانسوی اعلام کردند که راسته جدیدی از HIV در زنی از کامرون در غرب آفریقا، یافته اند. این راسته به هیچ کدام از دو گروه O,M تعلق نداشت و پس از بررسیها در تمامی کامرون٬ تنها در سه نفر دیگر آلوده به این راسته از ویروس HIV یافت بودند. در حال حاضر در گروه M حداقل 10 زیر گونه ژنتیکی مشخص از HIV-1 شناخته شده است که زیر گونه های A تا J هستند بعلاوه گروه O شامل دسته مشخصی از ویروسهای کاملا ناهمگون (heterogenous) هستند. تفاوتهای بین زیر گونه های گروه M ممکن است همانند تفاوت چشمگیر بین گروه M از گروه O باشد.
زیر گونه های مختلف در کجا یافت شدند؟
زیر گونه های HIV بصورت ناهمگون در سراسر جهان پخش شده اند٬ بعنوان مثال زیر گونه B اغلب در آمریکا، ژاپن، استرالیا، کارائیب و اروپا یافت می شود. و زیر گونه D,A در صحرای جنوبی افریقا و زیر گونه C در آفریقای جنوبی و هند و زیر گونه E در جمهوری مرکزی آفریقا، تایلند و دیگر کشورهای جنوب شرقی اسیا، بیشتر است. زیر گونه F (برزیل و رومانی)، H,G (روسیه و آفریقای مرکزی) I (قبرس) و گروه O (کامرون) شیوع بسیار کمی دارند. اغلب زیر گونه ها در آفریقا یافت می شوند اگر چه زیر گونه B شیوع کمتری دارد.
تفاوت عمده بین این زیر گونه ها چیست؟
تفاوت عمده در ترکیب ژنتیکی آنها است. تفاوتهای بیولوژیکی مشاهده در محیطهای آزمایشگاهی حیاتی (in vivo) و محیطهای آزمایشگاهی مصنوعی (in vitro) بیانگر این مساله است . همچنین پیشنهاد شده که برخی گونه ها با فرم خاصی از راه انتقال در ارتباط هستند بعنوان مثال زیر گونه B با تماسهای همجنس ها و معتادان تزریقی خصوصا از راه خون و زیر گونه C,E از طریق انتقال دگر جنسی (heterosexual) (از راه مخاطی) زیر گونه E راحت تر از زیر گونه B گسترش می یابد. آزمایش متداول تشخیصی HIV یا (HIV antibody test) که جهت غربالگری (screening) و اهداف تشخیصی بکار می رود تمامی زیر گونه های HIV را اشکار می کند. واضح است که در آینده زیر گونه های ژنتیکی جدیدی از HIV کشف خواهند شد و آن زیر گونه های جدید با جهشهای ژنی (mutation ) به نمو (develop) ادامه می دهند.
زمانی که ویروس به بدن شخصی راه پیدا کرد، شروع به تکثیر یا به عبارت دیگر شروع به شبیه سازی و کپی از خودش درسلول های بدن این شخص می کند. یک ویروس می تواند سلول هایی که داخل آن جای گرفته و از آن تغذیه می کند را معیوب کرده و به آن آسیب برساند. این یکی از راه هایی است که بدن را آلوده کرده و بیماری را بوجود می آورد. سیستم دفاعی بدن مجموعه ای از سلول ها است که در بدن شما با ویروس ها و عفونت ها مقابله می کند. در انسان، سیستم دفاعی بدن معمولا ویروس ها را به سرعت یافته و سریع می کشد. اشخاص آلودگی به اچ. آی. وی. را از شخص دیگری که پِیش از این آلوده شده است دریافت می کنند. اگر آنها آلوده شدند همینطور می توانند آلودگی به ویروس را به شخص دیگر انتقال دهند.در واقع این راهی است که ویروس اچ. آی. وی. شیوع پیدا کرده و منتشر می شود.اچ. آی. وی. مخفف "ویروس نقص ایمنی انسان" است.. به کسانی که آلوده به اچ. آی. وی. شده اند اچ. آی. وی. مثبت "+HIV" و یا اچ. آی. وی. پوزتیو "HIV positive" می گویند.
چرا ویروس اچ. آی. وی. خطرناک است؟
اگر سیستم دفاعی بدن به ویروس حمله کرده و آن را می کشد، پس چرا ویروس اچ. آی. وی. یک مشکل است؟
ویروس های مختلف به قسمت های متفاوت بدن حمله می کنند. بعضی ها ممکن است به پوست، دیگری به شش ها و یا قسمت های دیگر حمله کنند. سرماخوردگی های عمومی هم به وسیله یک ویروس ایجاد می شوند. چیزی که ویروس اچ. آی. وی. را چنین خطرناک می سازد این است که مستقیماً سیستم دفاعی بدن را هدف قرار داده و به آن حمله می کند. جایی که معمولاً بدن را از شر ویروس ها رها می کند.این ویروس خصوصاً به یک نوع مشخصی از سلول های سیستم دفاعی بدن حمله می کند که بدون آن مبارزه با سیستم دفاعی بدن برای ویروس مانند رفتن به تعطیلات و بسیار راحت است و اچ. آی. وی. می تواند در تمام بدن منتشر می شود.
این فرایند قابل رویت نیست وهیج راهی وجود ندارد تا بتوانیم با مشاهده اشخاص تشخیص بدهیم که شخصی آلوده به ویروس اچ. آی. وی. است. تنها یک نوع تست خون آن هم حدود سه ماه بعد از وارد شدن اولین ویروس به بدن می تواند وجود آن را در خون آشکار کند. ممکن است شخصی که آلوده به ویروس اچ. آی. وی. شده است، تا سال های سال کاملاً سالم به نظر رسد و خود را در سلامت کامل احساس کند. ممکن است که حتی ندانند که آلوده به ویروس هستند. سپس هنگامی که سیستم دفاعی بدن تقلیل یافت و ضعیف شد آن ها بطورشدید و روزافزونی نسبت به بیماری ها آسیب پذیر می شوند. بیماری هایی که معمولاً در شرایط طبیعی بسیار ساده درمان می شوند.
آیا هر چیزی می تواند آلودگی به ویروس اچ.آی. وی. بوجود آورد؟
نه، به طور مثال تماس جنسی بدون محافظ تنها زمانی خطرناک است و ریسک آلوده شدن را دارد که یکی از طرفین آلوده به ویروس باشند. بنابراین اگر شریک جنسی شما ناقل اچ. آی. وی. نباشد، هیچ شکلی از سکس و یا نوع فعالیت جنسی بین شما باعث دریافت آلودگی و در نتیجه سرایت بیماری به شما نخواهد بود. به طور مثال ویروس اچ. آی. وی. ازطریق تماس جنسی واژینال، یا مقعدی و یا دهانی به شما انتقال پیدا نخواهد کرد، اما تنها در صورتی که هیچ کدام از شما آلوده به این ویروس نباشید. شما همچنین از طریق خود ارضایی به ویروس آلوده نخواهید شد. – هیچ کدام از کارهایی که شما تنها با خودتان انجام می دهید باعث دریافت اچ. آی. وی. نخواهد شد.– اچ. آی. وی. تنها در صورتی انتقال خواهد یافت که یکی از اشخاص در تماس، قبلاً به ویروس آلوده شده باشد. خطر در تماس های جنسی بیشتر درعدم شناخت کافی سوابق خونی شریک جنسی شماست. در هر صورت برای اطمینان از کاندوم استفاده کنید. مگر تا زمانی که مطمئن باشید که هیچ کدام از شما شریک جنسی دیگری ندارد و قبلاً آلوده به ویروس نشده است
شما چقدر درباره ایدز می دانید؟
مردم بیش از بیست سال است که درباره "اچ. آی. وی." و "ایدز" هشدار داده می شوند. ایدز تا به حال جان میلیون ها انسان را گرفته است و در سرتاسر جهان هر ساله میلیون ها انسان به ویروس "اچ. آی. وی." آلوده می شوند. تاکنون هیچ راهی برای درمان قطعی آن پیدا نشده است. داروهای در دسترس هم تنها فاصله زمانی ورود ویروس اچ. آی. وی. به بدن تا مبتلا شدن به بیماری ایدز را طولانی تر می کنند.
بسیاری از مردم درباره آن چیزهایی می دانند، اما متاسفانه کسانی هم هستند که ابتدایی ترین آگاهی های لازم درباره این که "ویروس اچ. آی. وی." و " بیماری ایدز" واقعاً چییست را ندارند. برخلاف پندارهای اولیه و به دلیل اطلاعات نادرستی که در ابتدای شیوع این ویروس، در میان بسیاری از کشورها و همچنین جوامع فارسی زبان رواج پیدا کرد، بیماری ایدز را مختص همجنس گرایان مرد ، نتیجه رفتار های هنجاری و مختص به کشورهای صنعتی و غربی می دانستند.خوشبختانه اکنون این پندار کمی تصحیح شده است. همه می دانند که "ایدز" فقط در بین همجنس گرایان و یا کسانی که هنجارهای رفتاری جنسی دیگری را دارند، شایع نیست، اچ. آی. وی. - ایدز در تمامی قشرها و ازجمله در بین بیماران خونی، معتادان، جنین ازمادر و حتی همچنین در میان زن وشوهرمشاهده شده و قابل سرایت است.
"ایدز" بیمار خود را انتخاب نمی کند. عدم آگاهی، درک و توجه مردم و به خصوص جوانان به راههای انتقال ویروس اچ. آی. وی.، به این ویروس شانس ورود به بدن اشخاص و شیوع آن در جامعه را می دهد. هیچ تفاوتی هم ندارد که این اشخاص به کدام قشر تعلق دارند.
ایدز یک بیماری است، گناه نیست. راه های پیشگیری و سرایت آن را یاد گرفته و بدانیم که چگونه خود را از آلوده شدن به ویروس آن محافظت کنیم و در صورتی که با افراد آلوده به ویروس اچ. آی. وی. مواجه شدیم، با آنان مانند یک "بیمار" و نه مانند "گناهکار" رفتار کنیم و بدانیم برخورد صحیح با آنان چگونه باید باشد.