مقدمه
پیشرفت بشر انعکاس مستقیم دانش و فناوری به جامعه می باشد. دانش قابل توسعه است. از بدو تاریخ بشر تا کنون این دانش بصورت نمایی رشد داشته است.
امروزه ما در یک دنیای پویا و مهیج زندگی می کنیم. همه روزه پیشرفت های چشمگیری در علوم و فناوری اتفاق می افتد. توسعه و رشد اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و بهبود وضعیت معیشتی مردم حاصل مهارتی است که با استفاده از دانش و فناوری بدست آمده است.
ما با تلاشی مضاعف برای کشف حقایق جدید، فناوری جدید، اختراعات نو و غیره به آینده قدم می گذاریم. امروزه محصولات جدید، پیشرفت های جدید، روش های جدید، ابزار جدید، فناوری جدید و راه های جدید برای ساختن محصولات فعلی یک امر عادی تلقی می گردد. نو و جدید بودن اکنون یک راه و روش زندگی کردن شده است.
نو به معنی تغییر است. ( چارلز کیترینگ) می گوید : « دنیا در حال تغییر است، اما این تنها چیزی است که پیشرفت را به دنبال دارد » و بنابراین مبارزه قرن بیست و یکم بر سر تغییر خواهد بود : تغییر در محصولات، تغییر در فناوری تغییر در تجارب ملی و بین المللی و بطور کلی تغییر مستمر در همه چیز.
پدیده تغییر تنها محدود به یک ناحیه نیست. اکنون در موقعیتی هستیم که باید خود را به گونه ای آموزش داده و تربیت کنیم که حتی دیروز هم کسی نمی دانست!
باید شرایط را به گونه ای آماده کنیم که برای فردا آماده باشند و یا حتی برای چیزهایی که فعلاً نمی دانیم.
مدیر موفق آینده باید بیش از همه نماینده تغییر باشد. ما در ابتدای راه هستیم. انگیزه و هدف این نیست که صرفا زنده بمانیم بلکه باید رشد کنیم.
رشد در مورد ایجاد فرصت ها و مدیریت آن ها بحث می کند. چگونه فرصت ها را مدیریت کنیم.
رشد به طور کلی انتخاب ارزش های خاص مشتری و بسیج کردن کلیه امکانات سازمان برای رسیدن به آن ارزش ها می باشد. رشد یک ایده متعالی است.
آقای تاتا می گوید :
« همیشه برای کامل بودن (عالی بودن) هدف گذاری کنید،
در این صورت است که شما به تعالی خواهید رسید. »
امروزه موثرترین روش در مدیریت تولید، نوآوری ها و اختراعات جدید می باشد و موفق ترین شرکت ها در آینده، شرکت هایی هستند که دارای آینده های جدید با سرعت و انعطاف لازم باشند. ساخت و تولید، هسته اصلی تحول در فناوری است. پیشرفت های امروزی متوجه سیستم های خودکار، برنامه پذیر و یا سیستم های ساخت و تولید انعطاف پذیر (FMS) می باشد که می تواند محصولات متنوعی را در یک خط، تولید نماید و در صورت لزوم و بطور لحظه ای از یک مدل به مدل دیگر بپردازد.
با استفاده از « FMS » ادعا شده است که بازده سرمایه و کار هر دو می تواند دو برابر (یا حتی سه برابر) گردد و محصولات معیوب بطور قابل ملاحظه ای کاهش یابد. این سیستم می تواند زمان رسیدن به محصولات جدید را تا حدود 90 % کاهش دهد که به معنی کارآمدی در تأمین نیازهای مشتری به نحو کارآ می باشد.
هدف صرفا صرفه جویی منابع نیست، بلکه مهم تر از همه جلوگیری از بکارگیری منابع بصورت غیرضرور و حذف هزینه های غیرضرور می باشد.
این امر مستلزم اقدامات جدید و پیچیده زیادی است که روز به روز پیچیده تر نیز می شود و مدیران بایستی این کارها را انجام دهند. این موضوع درواقع چالش های جدید است که مدیران با آنها مواجه هستند.
برای انجام موفق این وظایف و رسیدن به هدف لازم است ایده های جدید، ابزار و روش های جدید بوجود آیند.
چنین توسعه ای از زمان «فردریک تیلور» شروع شد که روش مدیریت علمی را برای انجام بهتر کارها پیشنهاد کرد. او بر رضایت کاریف روش کار و دستمزد عادلانه تأکید داشت.
پس از آن «گیلبر تز» مطالعه زمان و حرکت برای اندازه گیری کار را مطرح نمود.
پس از آن ها «هنری فایول» اصول اداره کار را مطرح نمود.
دانشمندان رفتارشناس بر روی روابط انسانی، کار و تحقیق نمودند و در این زمینه مردم به عنوان بزرگترین منبع مورد توجه قرار گرفتند.
« فلسفه فروید » تابلویی برای تولید انبوه و پر کردن بازار برای رسدن به فروش اقتصادی بود.
« پیتر دراکر » پیشنهاد کرد که برخورد باید نتیجه گرا باشد.
« هرزبرگ » رضایت شغلی را توصیه کرد.
« لاورنس میلز » بر عملکردها و تعامل آنها و برخورد گروهی تکیه داشت.
از همه این توسعه ها، شاید موثرترین و مقبول ترین روش تکنیک مدرن مهندسی ارزش باشد. روشی که « لاورنس میلز » در بسط و توسعه آن تلاش کرد.
مهندسی ارزش
خلاصه فارسی :
مهندسی ارزش عبارتست از یک روش گروهی ساختار یافته بر اساس عملکرد پروژه که سعی در حل مسائل و کاهش هزینه های زمان سیکل دارد.
گروه مهندسی ارزش از طریق اعمال فنون و تکنیک هایی به یک طرح رسمی و فرمان برای کار دست می یابد. با استفاده از این تکنیک ها تیم مهندسی ارزش، گروهی عملکردهای پروژه، محصولات یا فرآیندها را مشخص کرده و مدلسازی می کند. تیم مهندسی ارزش بخش های مربوط به بهبود ارزش و زمینه های مناسب برای بهبود را در پروژه شناسایی کرده و با استفاده از تفکر خلاق، آلترناتیوهای ارائه شده توسط اعضاء، گزینه های مساعد برای بهبود ارائه می شوند.
اجرای سیستماتیک تکنیک های شناخته شده که عملکرد محصول یا خدمات را شناسایی می کند، به تعیین ارزش این عملکردها منتهی شده و سپس، مناسب ترین راه حل را در راستای کارکردهای لازم برای برآوردن عملکردهای مورد نیاز در پایین ترین سطح هزینه های کلی زمان سیکل را ارائه می دهد. به طور کلی در مهندسی ارزش تغییر از ارزش سازنده گرا به مشتری گرا به عنوان پیش فرض قرار گرفته است.
فرآیند مهندسی ارزش که شامل تکنیک های مهندسی ارزش می باشد و هدف از اجرای مهندسی ارزش در این مقاله شرح داده شده است.
واژه نامه :
هزینه کاربرد یا مصرف محصول Application (or use) cost
کاهش هزینه ها Cost Down
فاز خلاقیت، نوآوری Creative Phase
مطلوبیت Desirability
فاز پیشنهاد یا توسعه Development or recommendation phase
فاز ارزیابی Valuation Phase
فاز اجرا
فاز اطلاعات
هزینه های اولیه
برنامه کار
هزینه های دوره عمر
عملکرد
رتبه بندی مشخصه ها
مجموعه هزینه ها
ارزش، بها
تاریخچه مهندسی ارزش
مهندسی ارزش در زمان جنگ جهانی دوم، هنگامی که دست یابی به مواد بسیار مهم، دچار مشکل شده بود در صنایع مطرح گردید. این مسئله باعث ارائه راه کارهای جایگزین برای مواد و طرح های موجود گردید. در سال 1947 لاورنس دی میلز یکی از مهندسان شرکت جنرال الکتریک آمریکا موارد ممکن را مورد ارزیابی قرار داد. او طرح ها و روش های متعددی برای مقابله با تغییرات ارائه کرد و برخوردی مناسب برای مشخص کردن ارزش و بهبود یک طرح بیان نمود. این نظریه به سرعت در صنایع فراگیر شد و برگشت عظیم سرمایه را به همراه داشت. او این حرکت را «مهندسی ارزش» نامید.
مهندسی ارزش به نام های «آنالیز ارزش» ، «روش ارزش»، «توسعه ارزش»، «روش شناسی ارزش» و یا هر نام دیگری راه خود را در صنعت باز کرد.
در بازار کنونی و در کشورهای صنعتی، استفاده از روش مهندسی ارزش به صورت اقدامی متهورانه مورد تأیید است. گزارش های اجرایی آن، انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. اجرای مهندسی ارزش حداقل بین 10 تا 35 درصد صرفه جویی در بودجه پروژه را به همراه دارد.
مهندسی ارزش بسته به شناخت روش و تیم آن توانایی بررسی مشکلات و مسائل را به طور عمیق از نظر کارفرما و یا طراحی داشته و آن را با نظر مصرف کننده نهایی مقایسه می کند و بهترین راه حل های تأثیرگذار را پیشنهاد می نماید.
در حال حاضر فرآیند مهندسی ارزش دارای رشد چشمگیر بوده و یکی از ارکان فرآیند پروژه به شمار می رود.
ارزش
ارزش یک مفهوم زیبا است، قدمت این مفهوم مقارن عمر بشر و تمدن بشری است.
اگر دوران کودکی را مرور کنیم از آن هنگام که یک لیوان شیر گرم را بر عروسک یا اسباب بازی ترجیح می دادیم، درواقع با مفهوم تحلیل ارزش روبرو شده ایم.
ارسطا طالیس (ارسطو) در حدود 2000 سال پیش هفت طبقه ارزش را مطرح کرد :
اقتصادی، اخلاقی، زیبایی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و قضایی.
تحلیل گران ارزش و مهندسین ارزش بیشتر در رابطه با ارزش اقتصادی بحث می کنند.
ارزش چیست؟
از آنجا که ارزش از یک طرف یک کیفیت ذهنی مانند ظاهر، شکل، سبک و غیره است که توسط احساسات تعیین می گردد و از طرفی یک کیفیت واقعی است مانند عمر، عملکرد، قابلیت اطمینان، سبک وزنی و غیره است که از طریق خواص و مشخصات تعیین می گردد درنتیجه مفهومی است که براحتی قابل تعریف نمی باشد.
محدوده بزرگی که تعریف ارزش بخود اختصاص می دهد موجب بکارگیری وسیع این کلمه شده است که خود موجب سوء تفاهم گردیده است.
شکل شماره (1) این مفهوم را بهتر نشان می دهد.
ارزش از طریق مقایسه تعیین می گردد. « اینکه چیزی دارای قیمت باشد، باید استفاده برساند و نوعی از خواست و نیاز را جامه عمل بپوشاند. بعلاوه باید بدست آوردن، مالکیت و یا دسترسی به آن هم ساده نباشد. وقتی که چیزی هم مطلوب و هم بدست آوردنش مشکل باشد، در این صورت یک نفر دارای مشکل (کاربر) و نفر دیگر (تولید کنند) دارای یک فرصت است. محصول ساخته شده به خریدار فروخته می شود به قیمتی که متناسب با مشکلی است که خریدار برای بدست آوردن مالکیت و یا دسترسی به محصول می پردازد.
تفاوت بین بهاء یعنی مقبولیتی که محصول از دید مشتری دارد و قیمت یعنی مبلغی که مشتری بابت محصول می پردازد، معیار ارزش برای مشتری است. »
ارزشی که مشتری دنبال آن است بصورت « بهترین خریدی که با پول می شود انجام داد » و یا حداقل پولی است که برای یک محصول در مکان، زمان و کیفیت مطلوب پرداخت می شود.
ارزش هم ممکن است تغییر یابد. یک جزء برای یک فرد ممکن است ارزش های متفاوتی داشته باشد و این بستگی به زمان، مکان، تقاضا، موجودیت جایگزینی فشارهای خارجی و غیره دارد.
چنانکه آقای «میلز» معتقد است : « یک محصول و یا خدمت زمانی دارای ارزش خوب است که آن محصول و یا خدمت دارای عملکرد و هزینه مناسب باشد ».
مهندسی ارزش
مهندسی ارزش، تحلیل ارزش، مدیریت ارزش، کنترل ارزش، اطمینان ارزش و یا هر اسم دیگر به عنوان یک روش مدیریتی بسیار قدرتمند مطرح است که برای اصلاح و بهبود سیستم ها مورد استفاده قرار می گیرد.
بهبود در کلیه امور، در کلیه موارد، در تمامی بخش ها و در تمامی جنبه ها مطرح است. به عبارت واضح تر کیفیت مستمر و در کلیه موارد فوق مورد نظر است.
هسته اصلی این مطالعات مفهوم مهندسی ارزش است و آن اینکه یک جزء خاص برای یک هدفی خاص مورد نظر است ( که به آن عملکرد می گوئیم) و خریدار این جزء را برای آن هدف خاص می خرد و محصول در صورتی برای مشتری ارزش دارد که هدف او را برآورده نماید.
اگر محصول عملکرد مورد نظر را به صورت موثر با بازده بالا و با هزینه کم تأمین کند، در این صورت مشتری راضی است.
عقیده بر این است که همیشه یک را بهتر و موثر برای انجام کارها وجود دارد.
هدف مهندسی ارزش
هدف مهندسی ارزش پیدا کردن این راه است. روش مهندسی ارزش یک روش سازمان یافته و متشکل از تکنیک های مختلف می باشد. بعضی از این تکنیک ها قدیمی، بعضی اصلاح شده و بعضی جدید می باشند. هدف مهندسی ارزش برگشت بیشترین ارزش برای پول (هزینه) صرف شده می باشد.
مهندسی ارزش برای حصول از دسترسی به این هدف بر ارزش در کلیه مراحل نظارت دارد. مهندسی ارزش در کلیه مراحل طراحی، مشخصات فنی، ساخت، خرید، بسته بندی، حمل و نقل، فروش، خدمات و غیره دخالت داد. عملکرد محصول، خدمات و یا سیستم را تحلیل می کند، با این هدف که به عملکرد مورد نظر با کمترین هزینه برسد.
این کاهش هزینه، همگام و سازگار با شرایطی نظیر عملکرد، طول عمر قابلیت اطمینان، قابلیت استفاده، کیفیت، قابلیت نگهداری، قابلیت فروش، شکل ظاهر و غیره می باشد.
مهندسی ارزش باید اطمینان دهد که تمامی شاخص های محصول، حدود مجاز طراحی، عملیات ساخت، صافی سطوح و غیره به گونه ای هستند که هیچکدام هزینه اضافی بر محصول تحمیل نمی کنند. به عبارت دیگر هر اقدامی که صورت می گیرد باید توجیه اقتصادی لازم را داشته باشد.
مهندسی ارزش، با استفاده از بهبود عملکرد، ارزش اجزاء، محصولات، طرح ها و یا پروژه ها را بالا می برد.
مهندسی ارزش از ایده های خلاق سود می جوید، این روش ما را قادر می سازد چگونه محصولی با هزینه کم بسازیم بدون اینکه خصوصیات اصلی و عمده آن را فدا کنیم.