تعریف سازمان: یک پدیده اجتماعی است از جمع عده ای افراد که توانایی همکاری داشته و با ایجاد نظر بسط گوناگونی برای نیل به هدف مشترکی کوشش می نمایند. تشکیل می شود آنچه در سازمان ها به صورت یکسان (مشابه وجود دارد اصل نیاز تقسیم کار و در نتیجه هماهنگی و همکاری است برای وصول به هدف که در حقیقت به منظور نیازهای معینی تعیین گردیده است. بدیهی است پیدایش سازمان ها و ایجاد عمومی آنها نتیجه وجود مدیریت است و سازمان مدیریت لازم و ملزوم یکدیگرند.
تعریف مدیریت: یعنی انجام دادن کارها به وسیله و از طریق دیگران است یا هماهنگ کردن منابع انسانی و مادی برای رسیدن به هدف.
تعریف مدیریت آموزشی: فرایندی است اجتماعی که با بکارگیری مهارت های علمیف فنی و هنری کلیه نیروهای انسانی و مادی را سازمان دهی و هماهنگ نموده و تلاش می کند با فراهم آوردن زمینه های انگیزش و رشد و تأمین نیازهای منطقی فردی و گروهی معلمان دانش آموزان و کارکنان به طور صرفه جویانه به هدف های تعلیم و تربیت برسد.
ویژگی های موسسات آموزشی:
1- موسسات آموزشی غالباً در زمره موسسات خدماتی بوده و سوددهی جزو اهداف آنها نمی باشد.
2- ارزشیابی بازده آنها در کوتاه مدت قابل محاسبه نیست و ارزیابی بازده آنها نهایتاً توسط جامعه صورت می گیرد.
3- کارکنان آنها افراد تحصیل کرده و متخصص هستند.
4- همه افراد جامعه در آن ذی نفع هستند.
اصول مدیریت علمی:
1- استفاده از روش علمی برای انجام هر یک از عناصر تشکیل دهنده کار به جای اعمال روشهای غیر عملی متداول
2- انتخاب کارکنان بر اساس شایستگی
3- همکاری صمیمانه اعضا
4- تقسیم منصفانه کار
کاربرد مدیریت علمی
1- زمان سنجی با استفاده از ابزار و روشهای مناسب
2- اعمال سرپرستی همه جانبه بر اساس تخصص
3- استاندارد شمردن کلیه وسایل و امکانات
4- اختصاص دادن یک واحد سازمانی برای برنامه ریزی
5- به کار گرفتن روش حسابداری قیمت تمام شده
6- به کار گرفتن روش نرخ دستمزد متفاوت
نظریه کلاسیک
فردریک و نیسلوتیلور: بنیانگذار نهضت مدیریت علمی فردریک و نیسلوتیلور می باشد که بر اثر مشاهده و مطالعه منظم کارهای مربوط به تولید و تجزیه و تحلیل چگونگی انجام کار در سطح کارگاه پدید آمد. روش تیلور: از طریق مطالعه و چگونگی انجام کار قواعد حاکم بر کار را کشف می کرد و بر این اساس بر اصولی دست می یافت.
راه حل مسائل مدیریت از دیدگاه تیلور
1- تعریف و شناسایی سله
2- شناسایی و تجزیه و تحلیل عوامل موثر در کار
3- اندازه گیری عوامل قابل سنجش در کار
4- ثابت نگه داشتن کلیه عوامل در کارها
5- استناج اصول مدیریت علمی
6- اثبات اعتبار علمی
اصول استنتاج شده از طریق به کارگیری مکرر در کار
فایولیسم
هنری فایول با بیش از 30 سال مدیریت یک کمپانی ذغال سنگ در فرانسه بود. در کتاب خود نتیجه تحقیقات و مطالعات خود را تحت سه عنوان علی به شرح ذیل طبقه بندی نموده است.
الف) اصول عام و کلی مدیریت ب) تواناییها و ویژگی های لازم برای مدیریت پ) عناصر مدیریت
اصول عام و کلی مدیریت:
1- تقسیم کار
2- اختیار و مسئولیت
3- انضباط
4- وحد فرماندهی
5- وحدت مدیریت
6- تبعیت منابع فردی از منافع عمومی
7- حقوق و مزایای کارکنان
8- تمرکز
9- سلسله مراتب
10- نظم و ترتیب
11- انصاف
12- ثبات و استمرار
13- ابداع و ابتکار
14- روحیه یگانگی روحی
عناصر مدیریت
1- فعالیتهای فنی: مربوط به تهیه و تولید محصول
2- فعالیتهای تجاری: مربوط به خرید و فروش و مبادله کالا
3- فعالیتهای مالی : مربوط به فراهم آوردن سرمایه و استفاده مطلوب از آن
4- فعالیتهای تأمینی: مربوط به حفاظت از جان و اموال سازمان و اشخاص
5- فعالیتهای حسابداری: مربوط به نگاهداری حسابهای انبار هزینه و ...
6- فعالیتهای اداری: مربوط به برنامه ریزی سازماندهی هماهنگی کنترل
نظریه های نئوکلاسیک
هاثورن: تحقیقات او در دانشگاه هاروارد به رهبری اف. روتلیبرکز و التون مایسو با یک گروه علمی در کارخانه هاشورن انجام شد روی سرآغاز سوی آمدی در موضوع سازمان و مدیریت از جهت رفتار.
او در بررسی و تحقیق روی تأثیر روشنایی، حرارت، خستگی نظم و ترتیب فیزیکی که بر روی بازدهی کارکنان وارد عمل شد. نتایج این هزینه را تایید کرد که اساساً عوامل اجتماعی در سطح تولید کارگران تأثیر دارد. بدین ترتیب عوامل تأثیرگذار در رفتار انسان و گروههای و بعد غیر رسمی سازمان در دل سازمان رسمی را مورد بررسی قرار داد.
سازمان رسمی: سازمان رسمی عبارت است از اختیارات مقامات و روابط بین آنها و کارکنان بر حسب مقررات و قواعد وضع شده
سازمان غیر رسمی: به مجرد اجتماع چند نفر در یک سازمان تماس های متعددی بین آنها برقرار می شود که با روابط رسمی ایشان فرق می کند و به هیچ وجه ارتباطی با همکاری به منظور تحقق هدف مشترک سازمان ندارد.
روش سوسیومتریک: در حد هم خوانی افراد گروه متشکل را می توان با صحت نسبتاً قابل اطمینانی به وسیله روش آماری ترسیم کرد که اینرا سوسیوگرام یا نمودار روابط اجتماعی افراد گویند.
کرت لوین و تحلیل میدان نیرو: تکنیکی برای تشخیص وضعیتهاست که می تواند در بررسی متغیرهایی که در تعیین اثربخشی دخالت دارند سودمند واقع شود. در هر وضعیتی دو نیروی سوق دهند و بازدارنده وجود دارد که بر هر تغییری که ممکن است رخ دهد تأثیر می گذارند.
نظریه چستر بارنارد: او موضوع را با نگرش رفتار مورد بررسی قرار داده است او سازمان را یک نظام همکاری تعریف می کند و منظورش از همکاری کار گروهی برای رسیدن به یک مشترک است. او به عوامل روانی و اجتماعی سازمان اهمیت بیشتری می دهد.
تعریف سیستم: به عنوان یک مجموعه یا اجتماعی از عناصر مرتبط و وابسته به یکدیگر که کل واحدی را تشکیل می دهند که ممکن است این عناصر فیزیکی باشند.
طبقه بندی سیستم:
سیستم بسته: از مجموعه عناصر وابسته است که با محیط خارج ارتباط ندارد و هیچ داده ای را دریافت نمی کند. ایستا و نتایج کار آن قابل پیش بینی است. که به مکتب کلاسیک اطلاق می شود.
سیستم باز: سیستمی که برای ادامه حیات به ارتباط با محیط خارج نیازمند است. پویا و تأثیرپذیر و تأثیرگذار است.
کاربرد نظریه عمومی سیستم ها و علم کنترل و ارتباطات در سازمان ها
علم سایبرنتیک به مسأله کنترل خرده سیستم ها و ارتباطات درون سیستم می پردازد در یک نگرش دیگر سازمان به منزله خرده سیستم می باشد.
یک سیستم اطلاعاتی مدیریت، شبکه ای از اطلاعات است که برای همه فراهم آوردن اطلاعات دقیق در زمان مناسب و با کمترین هزینه طراحی می شود.
انواع سازمان ها
سازمان تخصصی: در این سازمان ها هر یک از مدیران، مسئول زمینه تخصصی معینی است بر همین اساس از اطلاعات تخصصی استفاده می شود.
سازمان های غیر تخصصی: در آن هر مدیر کل مسئول همه تخصص که موجود در اداره کل تحت سرپرستی خویش است. مدیریت غیر متمرکز دارند.
سازمانی کرماتریس: در این نوع سازمان ها هر ساختار تشکیلاتی یکی بر حسب تخصص و دیگری بر اساس طرح و برنامه ها وجود دارد.
سازمان شبکه ای: مفهومی است که در آن هدف، وجود ارتباطات میان افراد و گروههایی است که در کسب و کار مشارکت دارند. تبادل اطلاعات، پردازش از طریق شبکه اینترنت، اینترانت، اکسترانت می باشد.
سازمان مجازی: سازمانی است که در مکانی مشخص و توسط کارکنان رسمی اداره نمی شود. بلکه در واقع یک نظام مدیریتی و طراح و ایده پردازی مرکزی است.
سازمان تی شکل T.form: ساختار سازمانی آن از طریق ویژگی های چون ساختار سطح، مدیران ماتریس، حمایت فناوری از مدیران، تصمیم گیری غیر متمرکز و ... از سایر ساختارها متمایز می گردند.
ویژگی های سیستم
1- هر سیستم از تعدادی اجزاء، عناصر و یا سیستم های فرعی مجزا تشکیل شده است.
2- بین اجزاء و عناصر و یا سیستم های فرعی تشکیل دهنده یک نظام همبستگی و ارتباط متقابل و تعامل و همکاری وجود دارد.
3- مجموعه اجزاء و عناصر و یا سیستم های فرعی یک نظام، یک کل واحد یا مجموعه پیچیده ای را تشکیل می دهند که دارای خاصیتی بیشتر از مجموع خواص اجزاء تشکیل دهنده آن است.
4- هر سیستم دارای هدف ها یا هدف معینی است که برای تأمین آنها کلیه اجزاء و عناصر یا نظام های فرعی تشکیل دهنده آن دست به دست هم داده و فعالیت می کنند. از دیدگاه (وست چرچمن) برای درک معنی و مفهوم سیستم باید نکات زیر را مدنظر داشت؛
1- هدف ها و مقاصد کلی سیستم به ویژه معیارهای سنجش عملکرد مجموع سیستم.
2-محیط سیستم و محدودیت های آن.
3- منابع سیستم.
4- اجزاء و عناصر تشکیل دهنده سیستم، فعالیتهای آنها و معیارهای سنجش و عملکرد هر یک.
5- مدیریت سیستم.
نظریه عمومی سیستم ها
این نظریه یک چهارچوب تئوریک (سیستماتیک) برای تشریح و توصیف روابط کلی دنیای تجربی ارائه می دهد. هدف کلی و نهایی نظریه عمومی سیستم ها، ایجاد چهارچوبی است که کلیه نظام های علمی را به طریق منطقی به یکدیگر مرتبط می کند. یکی از مهم ترین شاخص ها در نیاز به نظریه عمومی سیستم ها، ایجاد چهارچوبی است که کلیه نظام های علمی را به طریق منطقی به یکدیگر مرتبط می کند. یکی از مهم ترین شاخص ها در نیاز به نظریه عمومی سیستم ها مسئله ارتباط بین نظام های مختلف علمی می باشد.
روش های ایجاد یک چهارچوب جامع و کلی از علوم مختلف یکی از ویژگی های نظریه عمومی سیستم ها و دیگری استفاده از سلسله مراتب سطوح پیچیدگی سیستم هاست که واحدهای اصلی رفتار را در هر سطح (رشته علمی) مشخص می کند و به سطح بالاتر تعمیم میدهند.
ویژگی های نظریه عمومی سیستم ها
ویژگی مطروحه برای این نظریه عمومی سیستم ها متعدد و متنوع بوده و عبارتند از:
به هم پیوستگی و وابستگی اجزاء ویژگی ها و رخدادها و مانند آنها.
کل گرایی.
هدف جویی.
ورودی و خروجی ها.
تبدیل.
مقابله با بی نظمی و کهولت (انتروپی).
تنظیم.
سلسله مراتب.
جداسازی.
هم پایانی.
سلسله مراتب سطوح پیچیدگی سیستم ها از نظر بولدینگ
بولدینگ با در نظر گرفتن ضوابطی عمومی برای سیستم های آنها را در نه سطح طبقه بندی می کند. که برای درک هر سطح باید از روش و شیوه متناسب با آن استفاده کرد، به این معنا که به عنوان مثال برای درک انسان و سازمان باید شیوه های متفاوت با روش درک سطح ساختار و ساعت گونه ها ابداع و مورد استفاده قرار گیرد و شاید ضعف ما در تحلیل های سازمانی استفاده از شیوه های ابتدایی، برای درک گونه ها و سطوح متعالی است. نکته قابل توجه دیگر این است که برای درک صحیح و کامل هر سطح، شناخت سطوح زیرین الزامی است به عنوان مثال، برای درک کامل و درست سازمان را میسر کند.
سطوح مورد نظر بولدینگ، در تقسیم بندی سیستم ها عبارتند از:
1- سطح اول یا سطح ساختار ایستا: به آن سطح چهارچوب هم گفته می شود و است و قوانین ایستا بر آن حاکم می باشد. این سطح همچنین توصیفی است از چهارچوب تئوریک دانش در هر یک از رشته های علمی.
2- سطح دوم شامل سیستم های متحرک یا ساعت گونه هاست: قوانین دینامیک توجیه کننده خصوصیات اصلی این سطح است. به عبارتی، سطح دوم سیستم پویای ساده ای است که آنرا سطح چرخش ساعت نیز می نامند. سیستم های این سطح عموماً دارای نوعی حرکت ساده و از قبل تعیین شده هستند. مثال بارز این سطح، منظومه شمسی می باشد قسمت اعظم ساختارهای تئوریک از قبیل دانش هایی مانند؛ فیزیک، شیمی و اقتصاد تحت حاکمیت این سطح قرار دارند.
3- سطح سوم یا سایبرنتیک (سیستم های بازخور): این سطح شامل سیستم های سایبرنتیک یا مکانیسم کنترل است که آن را سطح ترموستات هم می نامند. ویژگی خاص این سطح توانایی انتقال اطلاعات و تعبیر و تفسیر اطلاعات و ایجاد نوعی کنترل خودکار است مثل ترموستات اتومبیل.
مدل هموستاسیس (تمایل به حفظ و ثبات داخلی) که در فیزیولوژی از اهمیت ویژه ای برخوردار است مثال بارزی از یک مکانیزم «سایبرنتیکس» است. چنین مکانیزم هایی در سراسر قلمرو علوم تجربی از زیست شناسی گرفته تا جامعه شناسی وجود دارد.
4- سطح چهارم (سطح سیستم های باز): به آن، سطح تک یاخته، نیز گفته می شود و سطح سیستم های باز یا ساختار خود نگاهدارنده است و از این سطح حیات آغاز می شود.