مقدمه
هدفی که این تحقیق به دنبال دارد، آشنایی با تعدادی از فرش های موزه وین است.
موزه وین یکی از دهها موزه ای است که فرشهای نفیسی از ایران در خود جای داده است.
البته مهمترین این فرشها، فرش شکارگاه است که این فرش در بازار جهان و در بازار فرش به فرش وین مشهور است.
سعی شده در این تحقیق فرشهای ذکر شده کاملا تحلیل شده و از نظر رنگ و طرح تجزیه شود.
البته تمامی فرشهایی که در این تحقیق ذکر شده همه از دوره صفویه به بعد است. یعنی از اوج فرشبافی ایران به بعد که بیشتر فرشهای موزه وین متعلق به همین دوران است.
امیدوارم با مطالعه این تحقیق کمی با فرشهایی که در موزه وین نگهداری می شود آشنا شوید.
پیشگفتار
فرش وین، هنگامی که این کلمه را می شنویم ناخداگاه ذهن به سوی فرشهای بافت شهر وین سوق داده میشود. من هم برای اولین باری که این کلمه را شنیدم همین اشتباه را کردم. اما بعد با راهنمایی های استاد عزیزم جناب آقای عبدالله احراری متوجه اشتباه خودم شدم.
منظور از فرش وین، فرشهای موزه وین و فرش شکارگاه آن است که به فرش وین مشهور شده است.
تحقیق در مورد فرش وین کمی مشکل بود چرا که اطلاعات کافی و جامعی در مورد این فرش ها در دسترس نیست.
با اینکه فقط از روی سالهای بافت فرشها تخمین زده شده بود که این فرشها متعلق به دوران صفویه است اما مرتبط کردن این فرشها به دوران صفویه و نوشتن این مطالب کمی مشکل بود اما در این تحقیق سعی بر آن شده است تا این مطالب کمی به هم نزدیک شود و امیدوارم توانسته باشم این کار را تا حد مورد قبولی انجام داده باشم.
با توجه به مشکلات گرفتن اطلاعات از سایتهای هدف و لزوم داشتن کد عبور برای دسترسی به اطلاعات کامل، عملا استفاده از این سایتها مقدور نشد. اما اطلاعات کلی در ارتباط با خود موزه از این سایتها استخراج شده است.
مسلط نبودن به زبان انگلیسی هم یکی از مشکلاتی بود که این تحقیق را کمی مشکلتر کرد.
و در آخر از تمام کسانی که به من در راه این تحقیق یاری رساندن کمال تشکر و قدردانی را دارم. مخصوصا از استاد بزرگوارم جناب آقای احراری و تمامی دوستانی که به من کمک کردند.
و همچنین از مسئولین کتابخانه میراث فرهنگی و خانم توشه مسئول مرجع کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد واحد بیرجند هم صمیمانه تشکر میکنم.
چکیده
این تحقیق شامل اطلاعات مربوط به موزه وین است. البته اطلاعات آمده درباره فرشهای دوران صفویه این موزه است.
در این تحقیق سعی شده به تمامی مسائل مربوط به این فرشها پرداخته شود. مسائلی از قبیل اندازه، رنگ و طرح این فرشها و البته نوع گرهی که در این فرشها بکار رفته هم در این تحقیق آمده است.
تاریخچه کوچکی از فرشبافی صفویه در این تحقیق ذکر شده است.
فرش شکارگاه که به عنوان فرش وین معروف است کاملا در این تحقیق تحلیل شده است.
تعیین نوع تحقیق
روشی که در این تحقیق به کار رفته روش مطالعه یا کتابخانه ای است. البته سعی شده تا حد الامکان از مطالب سایتهای مختلفی هم استفاده گردد.
واژگان کلیدی
فرش، قالی، موزه، وین، صفویه، شکارگاه، گره ترکی، گره فارسی، کاشان، اصفهان، شاه عباسی، گل چندپر، گل های شاه عباسی، برگ های ختایی، متن، ترنج، لچک، حاشیه
آثاری که قبلا در این زمینه کار شده
در مورد فرشهای موزه وین در چند کتاب محدود، مطالبی به چاپ رسیده و البته مطالب کامل و جامع نیستند و فقط یک معرفی کوچک از فرشها، نام آنها و اندازه و نوع گره آن صحبت شده و فقط در مورد دو فرش شکارگاه و سراسر گل و جانور در چند کتاب مطالب بیشتری ذکر شده است.
در اینجا به سه کتاب از آنها اشاره میکنیم:
فرشنامه ایران – نوشته دکترحسن آذرپاد و فضل الله حشمتی رضوی چاپ اول 1372
فرهنگ جامع فرش ایران- نوشته احمد دانشگر چاپ اول 1372
قالی ایران -تالیف سیسیل ادواردز – ترجمه میهن دخت صبا چاپ اول
موزه وین
موزه وین یک موزه عمومی و شهری است که دارای نمایشگاه ها و بخش های متفاوت و متعددی است.
در این موزه از تاریخ شهر تا هنر ،مد و فرهنگ های مدرن از اولین روزهای تاسیس این موزه تا همینک به نمایش در می آید.
موزه وین نه تنها محل نگهداری آثار هنری میباشد بلکه تمامی مراحل شکل گیری این اثار از ابتدا تا انتها و یا مراحلی که این آثار طی می کند تا خلق شود و به موزه برسد را مورد بررسی قرار می دهد.
و موزه وین اثار هنری را در غالب همان محلی که خلق شده از نظر اجتماعی و فرهنگی بررسی می کند و تمامی اثار هنری را در بهترین موقعیت آب و هوایی و جوی نگهداری می کند تا هیچ صدمه ای نبینند و مدت سالم ماندن این آثار را طولانی تر می کند.
موزه وین یک جو مناسبی را برای نگهداری فرش های موجود در ان ساخته و پرداخته کرده که فرش ها هنوز در مدت طولانی از زمان خلق شدن تا به امروز هیچ صدمه ای ندیده و همچنان سرزنده و پایدار مانده اند.
موزه وین نه تنها محل نگهداری آثار هنری و اجتماعی است بلکه یک معرفی کامل از خود وین را درخود دارد که یک مسافر میتواند اطلاعات کامل و جامعی را از شهر قدیم وین و شهر امروزی را در آن کسب کند .
فرش های وین
فرش، درختی کهن است که ریشه در ژرفای خاک کویر و شاخه تا بلندای البرز و سایه بر سر مردمی دارد که قرنهاست سینه به سینه آن را از نسلی به نسلی دیگر منتقل کرده و بر روی آن زندگی می کنند وبا انس دارند.
فرش تجسمی است از فرهنگ و هنر و افکار مردمی که در سرزمین ایران زندگی می کنند و نشانه فرهنگ عمیق و قدرتمندی است که هم در مقابل هجوم اقوام مختلف مقاومت کرده و توانسته فرهنگ اقوام مهاجم را گرفته و سیمای ایرانی به آن داده است.
فرش که ترکیبی از هنر و صنعت است که با کیفیت بسیار بالایی که دارد از مرزهای تاریخ گذشته و به زمان حال هم رسیده است.
ولی حضور مستمر آن را حتی در زندگی ماشینی امروز هم می توان براحتی حس کرد.
ایرانیان را اگر نمی توان به عنوان اولین بافندگان فرش در جهان معرفی کرد ولی فرش پازریک را که به عنوان قدیمی ترین فرش دنیا نام می برند را می توان جزء افتخارات فرش ایران به حساب آورد.
شروع فرش بافی ایران را نمی توان به خوبی تخمین زد ولی دوره اوج فرشبافی درایران در دوره صفویان است که از آن فرش های بسیار مرغوبی در دسترس است. این اوج در قرن های 10و11 هجری بوده است.
قالی ایران در دوره صفویه که در زیبایی نقش و ظرافت بافت و جلوه رنگ آمیزی نظیر و همانندی نداشته است به عنوان تحفه ای نفیس، سهمی در روابط ایران با کشورهای همسایه و حتی دیگر ممالک داشته است.
قالی هایی که امروزه به نام فرشهای نفیس ایرانی در موزه های عمومی و خصوصی جهان نگه داری می شود و نشانی از استادان ایرانیان در نقش و بافت دارد ، ثمره تلاش بافندگان، طراحان و رنگرزان این دوره است.
و اکثر فرش های دوره صفویه در موزه های معروف دنیا است.
سیاحانی نظیر تاورنیه و شاردن از وجود کارگاههای اختصاصی در کنار کاخ های پادشاهان صفویه بسیار یاد کرده انند که اکثر آن فرش های بافته شده امروزه در بزرگترین موزه های دنیا است. مانند فرش شکارگاه که در موزه وین است.
بیشتر از 20 تخته فرش از زمان صفویان و بعد از ان در موزه وین نگهداری میشود.
در دوره صفویه از ابریشم نیز در قالی بافی استفاده می شود و قالی های بس ظریف و زیبا که در موزه های جهان دیده می شود و اکثر قالی های موزه ی وین که از این دوره است با ابریشم بافته شده است.
بسیاری از فرش های معروف و مرغوب صفویان در موزه های مختلف دنیا است مانند قالی اردبیل و قالی چلسی است که در موزه ویکتوریا البرت – لندن است.
البته قالی ابریشمی یا قالی لهستانی هم در موزه ویکتوریا البرت است. یا فرش جانمازی است که در موزه متروپولتین نیویورک وفرش زیبا ومعروف شکارگاه هم که در موزه وین نگهداری میشود.
اکثرفرشهایی که در موزه وین است معمولا بافت شهرهای اصفهان و کاشان است که آمده شاه عباس در سالهای تقریبا 1038-996هجری قمری با تاسیس کارگاههای قالی بافی در اصفهان وکاشان قالی بافی را به سطح یک هنرملی ارتقا داد.
در زمان وی قالی هایی از ابریشم و طلا در کاشان بافته شده و در اصفهان نه تنها فرش های گران بهایی به سفارش شاه، بلکه فرش های سفارشی اشخاص دیگر نیز به دست استادان بافنده کارگاهی سلطنتی تهیه می شد.
معرفی فرش های موزه وین
موزه هایی که در حال حاضر فرش های نفیس وکمیاب در آنها جای گرفته اند تعدادشان کم نیست، موزه هنرهای دستی اتریش در وین با دراختیارداشتن فرشهای کمیاب و برجسته بی نظیر است.
فرش های این موزه به نحوی شایسته و به صورت گسترده در معرض دید قرارگرفته است.
حال یک به یک اکثر فرشهای موزه وین با ذکر تاریخچه و نقوش آن معرفی می گردد.
قالی شکارگاه معروف به فرش وین
در بین قالی های مشهور جهان ، این قالی در مقام نخست قرار گرفته است. در واقع بعضی از صاحبنظران معتقدند که نفیسترین قالی ای است که تا کنون بافته شده است و تنها فرشی به شمار می رود که تار و پود و پرزش از ابریشم است . قسمتهای از نقشه با نخ سیم تاب بافته شده است.
در هر اینچ مربع آن 27 /29 گره بکار رفته است و به این ترتیب از کلیه قالی های صفویه ریز بافت تر است.
صحنه شکارگاه بیشتر کوشش انفرادی شکارچیان را مجسم میکند . شکارچیان سوار بر اسب هستند و به نیزه و شمشیر و تیر و کمان مسلح اند. با اشتیاق زیاد حمله میکنند، ولی در این کار از روش معینی تبعیت نمی کنند. حیواناتی که در این فرش هستند عبارتند از:
شیر و پلنگ و گرگ و خرس و آهو و گورخر و شغال و خرگوش صحرایی .
در نمایش این شکارگاه آداب و سنن ایرانی کاملا رعایت شده است. زیرا در ایران و کشورهای اروپایی اغلب شکار را می رانند و برای شکارچی آماده می سازند تا زیاد دچار خستگی نشود.
ترنج سبز رنگی به شکل ستاره هشت پر در وسط قرار دارد که در آن چهار جفت اژدهای طلایی دو به دو به سبک چینی به هم پیچیده اند و سیمرغها نیز دو به دو در پروازند