تشریح گیاه لیلیوم
گیاه لیلیوم از قسمت های زیر تشکیل شده است.
A ) پیاز
(B ریشه ها که از پایه پیاز نشات می گیرند
(c ساقه که در بالای سطح زمین رشد می کنند و ممکن است در بستر خود ریشه داشته یا نداشته باشند.
D) برگهای روی قسمت هوایی ساقه
(e ساقه گل متصل به قسمت بالایی ساقه پا
F گل های که حاوی قسمت های تولید مثل م؟ و قستمهای زیر را رها می سازند
(g کپسول محتوی دانه
(h دانه
حالا به جزئیات دقیق تر هر یک می پردازیم:
قسمت های گل لیلیوم
پیازها
در میان صدها نوع لیلیوم، پیازهای بسیار مختلفی شناخته شده است اما همه آنها دارای نقاط مشترکی هستند هر پیاز یک صفحه پایه دارد که ورقه های دیگر به آن متصل می شوند. این ورقه ها می توانند منطبق بر برگها باشند و بعنوان ذخیره غذایی تلقی شوند در درونی ترین نقطه (اما نه لزوما در مرکز) می توان مطابق با فصول نقاط رویشی و یا جایگاه ساقه جدیدی را دید. خصوصیت منحصر به فرد پیاز لیلیوم که به صورت عمده سه گروه کاردیوکرینوم، نوماچاریس، فریتیلاریا هستند) این است که در روی ورقه های آنها هیچ غلاف پوششی و محافظتی که دور بیشتر پیازهاست دیده نمی شود. ورقه های پیازی که لزوما بسیار جوان هستند در نزدیکی نقطه رویشی دیده می شوند. اما ورقه بیرونی و انتهایی می تواند بسته به نوع آن سالها عمر داشته باشد. رنگ پیازها معمولا نزدیک به سفید است اما تعداد کمی از آنها مخصوصا هنگامی که بالغ می شوند رو به زردی می رود هنگامی که در معرض نور باشند بیشتر پیازها رنگ قرمز ارغوانی به خود می گیرند، اما این رنگ ارغوانی تیره خصوصیت انواع دیگر است نه پیازهای جوان لیلیوم های شیپوری و بعضی از نوع پیوندی آن نوع کاردیوکرینوم پیازها به رنگ ارغوانی تیره است.
پیازهای لیلیوم شکل های مختلف به خود می گیرند، بعضی از آنها بسیار محسوس هستند معمول ترین نوع آن هم مرکز نامیده می شود که آن نقاط رویشی در مرکز و یا نزدیک آن مشاهده می شوند و پیاز از شماز یادی لایه های روی هم چیده شده در سایزهای مختلف درست شده است که بزرگترین لایه بیرونی ترین آن است لایه ممکن است در صورتی که زیاد رویهم قرار بگیرند، پهن شوند و پیاز به شکل کاملا متصل و چاق به نظر می آید.
اگر ورقه ها باریک باشند رویهم چینی کم است و پیاز تردتر می شود اگر ورقه ها بلندتر باشند پیاز به شکل بیضی در می آید نقطه رویش جدیدی روی صفحه پایه درون پیاز نزدیک به ساقه سال جاری شکل می گیرد و ورقه های بیرونی پلاسیده و باقیمانده حول نقطه جدید دسته می شوند تغییرات سالیانه کم است مگر اینکه دو نقطه رویشی شکل بگیرد که در نتیجه آن دو دسته قبل از تقسیم پیاز تشکیل می شود.لایه های پیازهای گروه مارتاگون به هم متصل هستند (تصویر 3-6)
نوع بعدی پیاز بعنوان ساقه فرعی زیر زمینی تشخیص داده شده است و مرتبط به پیازهای هم مرکز هستند که به –جای توسعه منظم در حول خود تنها در یک مسیر رشد می کنند.
صفحه اصلی رشد پیازهایی با ساقه زیر زمینی فرعی به یک زاویه مایل می شوند بنابراین پیاز بالغ عمق مناسب خود را به دست می آورد همانطور که قبلا گفته شده لایه ها مطابق نوع خود متنوع اند.
در همه گونه ها ورقه ها به هم متصل هستند نوع سوم ساقه های زیر زمینی هستند و لیلیوم های امریکای غربی گروه پاردالینوم پیازهایی با این مشخصه را دارند و اغلب شاخه شاخه اند و نوع های بسیار قوی آنها شبکه ای تو هم رفته و محکمی را می سازند انواع دیگر آن که شاخه شاخه نیستند هنوز توانایی تشکیل دو نقطه رویشی در پشت یکدیگر را دارند. ورقه ها از نوع باریک و نوک تیز تا بیضی پهن روی یک پیاز متفاوت اند و مشکل آنها بسیار وابسته به سن آنهاست. ورقه جوانتر باریکتر و بی رنگ تر (اغلب سفید) است. ورقه ها اغلب صورت جفتی و به ندرت سه تایی به هم متصل اند. در کل ورقه های پیاز ترد هستند و قسمت های آن به آسانی از هم جدا می شوند تا پیازهای جدیدی بسازند.
نوع چهارم پیازی ها است که ساقه دار نامیده می شوند این نوع در میان گونه های امریکای شرقی بسیار گسترده شده است این پیازها چه نابالغ و چه بالغ یک ساقه صاف یا گره دار افقی دارند اما احتمالا در جوانه های نابالغ از هم جدا می شوند و حداکثر ورقه های کمیبا خود به همراه دارد و در سر ساقه گره دار یک پیاز جدید شکل متحد المرکزی شکل می گیرد تا ساقه هوایی برای سال آینده ایجاد کند یک پیاز توانمند می تواند بیش از یک ساقه گره دارد در سال تولید کند.
نوع آخر پیازها بعنوان شکل ساقه گره دار شناخته شده است
این نوع در قسمت سوم جای می گیرد و با ساقه ها سرو کار دارد در حقیقت معمولا این پیاز نوع هم مرکز است اما رشد می کند و به ساقه ای تبدیل می شود که در همه جهات به صورت افقی در زیر زمین رشد می کند البته قبل از رشد عمودی و هنگامی که بر روی زمین دیده شود.
ریشه ها
در مورد ریشه ها بسیار کم صحبت می شود مگر شاید در کارهای علمی یا موضوعات تحقیقاتی اما همانطور که می دانیم نقش حیاتی بسیار مهمی را ایفا می کند در حالیکه که بسختی در کار دیده می شوند. در انواع لیلیوم ها ریشه ها به اندازه دیگر گیاهان حیاتی هستند اما غلب تمایل دارند که آنها را نادیده می گیرند در جاییکه پیازها بیشتر مورد توجه اند اگر لیلیومی در فصل دوم بعد از کاشت رشد نکند یکی از علت های آن این است که پیاز هیچ ریشه ای ندارد و یا تنها ریشه های مرده ای دارد و بنابراین رشد نمی کند چون مریضی آن پیشرفته تر از آن است که ریشه های جدیدی در طول فصل جاری تولید کند در نیتجه گیاه با ذخایر پیاز زنده می ماند و هنگامی که تمام شود لیلیوم هم از بین می رود. رشد ریشه و توانایی پیاز برای پرورش ریشه های جدید برای سلامتی گیاه حیاتی است.
ریشه های لیلیوم مثلا پیازهای آن متنوع اند در حقیقت ارتباطی واضح وجود دارد، ریشه ها وظایفی بیشتر از تهیه مواد مغذی برای گیاه دارند ریشه ها گیاه را در جایگاه خود نگه می دارند اما بعلاوه آن نیاز به جایگاه پیاز برای رشد و تغییرات محیطی در خاک دارند تغییرات محیطی در اثر شستشوی خاک سطح یا ته نشین شدن و یا خرابی پیاز اتفاق می افتد. پیازهای هم مرکز چون از جوانه ها سریع رشد می کنند، اغلب سیستم ریشه ای قوی ای خارج از قسمت از اندازه پیاز را نشان می دهد .
در میان ریشه های جدید معمولا ریشه های قطور هم هست بعضی از آنها شیه زنجیر و بعضی دیگر شکلی هم مرکز دارند. ریشه های هم مرکز هستند که پیازهای جوان را تا عمق مناسب پایین می آورند پیاز های به شکل ساقه زیر زمینی این ریشه های هم مرکز را ندارند و عمق مناسب خود را با فشار صفحه پایه مورد نظر به دست می آورند ریشه های آنها شبیه سیمی با انشعابات کوچک است بعلاوه پیازهای ساقه ای گره دار نیازی به ریشه های هم مرکز ندارند چون ساقه های گره داری که به تازگی رشد کرده اند، کج می شوند یا مطابق نیاز در خاک شیب پیدا می کند در کل ریشه ها بسیار شبیه سیم اند و حتی انشعابات کمتری دارند واحتمالا در خاک نسبت به پیازهای دیگر بیشتر، افقی رشد می کنند.
ریشه های پیازهایی که ساقه های گروه دار دارند اغلب سیستم های ریشه ای فیبری با توده ای از رشته های نازک منشعب دارند. این ریشه ها برای خاک های کم هوموس مناسب به نظر می رسند در حالیکه بیشتر لیلیوم های ساقه ای گره دار به آن نیاز دارند.
ساقه ها
ساقه لیلیوم را از دو قسمت مورد بررسی قرار می دهند قسمتی که زیر زمین است و قسمتی که در بالا قرار دارد بیشتر گونه های قسمت زیر زمینی نقشی حیاتی در چرخه رشد فعال گیاهان ایفا می کنند ساقه میتوان عمودی رشد کند و سطح خاک بالای پیاز را فورا بشکافد و یا همانطور که در قسمت پیازها گفته شد ساقه گره دار . در حدود cm 45 قبل از رشد یا سطح خاک منحرف می شود گونه هایی وجود دارند که ریشه های قوس دار می سازند و این می تواند سازگاری برای فراهم کردن مقاومت بیشتر در برابر با دو حیوانات باشد اغلب عملکرد ساقه زیر زمینی سیستم ریشه ای ثانویه ای را فراهم می سازد به گیاه در طول دوره فعالتر آن غذا رسانی می کند ساقه عمودی شبکه و ریشه ی بالای پیاز درست می کند که معمولا از لایه غنی هوموس تغذیه می کند ریشه سرگردان هم سیستم ریشه های ثانویه ای ایجاد می کنند. این ریشه معمولا از گره منشا می گیرند نقش های بیشتر ساقه زیر زمینی باز کردن جا برای پیازهای کوچکی است که اول روی ساقه می رویند و بعدا وقتی که ریشه ها در آمدند به طور جداگانه ساقه ها با می پوشانند این یک روش کلونی معمولی افزایش توالی تکثیرهای غیر حرفه ای است. قست هوایی ساقه معمولا شناخته شده تر است. به کوچکی 10 سانتیمتر و به بزرگی 3 متر مناسب برای گل دهی مناسب است. ساقه ها مقاومت کافی در برابر نیروهای طبیعی را دارند. تنها در باغ ساقه ها نیاز به تیرک گذاری دارند . گیاهان علفی اغلب نیاز به این کار دارند و با درختچه ها از خود محافظت می کنند، این کار بیشتر آنان رادر برابر علف خوران مصون می داد.
گیاهان دیگر به جای ایجاد دیوار دفاعی برای شاخ و برگ و گل ها ساقه ها در بعضی گونه ها گره هایی در برگها تولید می کنند که وظیفه ای مفیدی و آسان برای تکثیر است. گره ها بر روی گیاهان کوتاهتر و ممولا بی برگ روی قسمت ساقه ای بعضی گونه های گرمیسیری هم دیده می شود. این گره ها به سرعت درون برگ ها می روند گیاهان بر روی لایه سبز و مرطوب رشد می کنند. ساقه های لیلیوم از دو خاصیت منفی مرتبط رنج می برند. در بیشتری و نه همه گیاهان تک لپه ای برای آنها منحصر به فرد نیست انشعاب شدن تنها روی گل ها اتفاق می افتد، اگر نقطه رویشی از ساقه عمومی درآید در آن فصل متوقف می شود. بنابراین رشد ثانویه از پایه یا انشعاب ممکن است چرخه زندگی را کامل کند.
برگ ها
برگ های لیلیوم در بعضی گونه ها دیده می شوند و بقیه دور ساقه می پیچند و در جاهای دیگر در حلقه در ارتفاع مخصوص دور ساقه می روید. این برگهای ثانویه عمومی هستند و اغلب با برگ های پیچشی اشتباه می شوند که کمتر و کوچکتر هستند و در بالا و یا پایین حلقه می رویند گیاه باید قبل از رویش حلقه ها بالغ شده باشند و این در گونه های امریکایی غربی به وضوح دیده می شود.
زماین فکر می کردند که برگهای حلقوی لیلیوم از برگ های پیچشی در مرحله نوگرایی گیاه گرفته می شود اما این نظر این روزها مورد نظر نیست چون رویش آنها می تواند در حالت منطقی تری بررسی شود.
برای چشم غیر مسلح برگهای لیلیوم بسیار به هم شبیه اند و درست است که بسیاری از آنها بسیار شبیه هم ظاهر می شوند. یک اشتباه در تولید پیوندی استفاده از گل برای پیوند به جای دیگر قسمت ها همه لیلیوم ها برگ هایی دارند که معمولا از نظر طول متفاوت است. اما همگی رگ برگهای موادی دارند که تعداد این رگ برگها از یک یا نه متغیر است.
برگ ها عموما صاف هستند و در لبه های خمیده هستند. بسیاری از لیلیوم ها بخصوص آنهایی که حلقه برگ دارند، برگهای خود را افقی نگه می دارند اما غلب با سرهای افتاده گونه های دیگر مخصوصا با شاخه و برگهای وسیع، برکه های خود را به سمت راست متمایل می کنند تصویر در جاییکه گونه هایی با برگ های دراز و باریک اغلب برگ ها را معلق نگه می دارند. هیچ کس به لیلیوم بعنوان گونه ای پر برگ نگاه نمی کند آنها اغلب گیاهانی کم حجم هستند اما بعضی از آنها ماهیتی شلوغ دارند که آنها را متمایز می کند چنین گونه هایی ال مارتاگون هستند. برگ ها باریک ال. پوم پونیوم بخاطر برگ های نقره ای با لبه های سیلیت خود مورد توجه هستند بعد از سالها ال سیلیاتوم شناخته شد و جدا از همسایه های خود با برگ های بلند و روی لبه های برگه قرار گرفت بنابراین وقتی به ساقه رویشی جوان نگاه می کنیم به راحتی دیده می شود.
برگ های گونه کاردیوکرنیوم به راحتی از برگ های لیلیوم ممتاز می شوند و این خصوصیتی اصلی است که دو نسل را از هم جدا می کند آنها دارای شبکه رگبرگی هستند. و در طول و عرض خود لوله می شوند و دریک گونه رایج گونه C گیگانتیوم (gigantum) است هر چند در دو گونه دیگر، شاخه ای عاری از برگ وجود دارد و تنها حلقه ای در آن ظاهر می شود و در ادامه شاخه برگه های کوچک پیچشی آنها هم وجود دارد.
دم برگ
دور هر گل ایستاده یا آویزان پیچیده شده است. در تنوع زیادش از گونه ای به گونه دیگر و پیوندی به پیوند دیگر، تاثیر ی زیاد بر روی نگرش ما درباره لیلیوم می گذارد. بعضی لیلیوم ها زیبایی بسیاری دارند و بعضی دیگر کمتر و این خصیصه در لیلیوم بستگی به کوتاهی یا بلندی دم برگ، نقطه و زاویه رویشی از ساقه، خمیدگی یا راست بودن و مسیری خطوطی که با حلقه برگ دارند، دارد.
گل ها
گل های لیلیوم مثل دیگر قسمت های آن از گونه ای به گونه دیگر متفاوت هستند.
گل ها شبیه واحدهای تولید مثلی هستند و مشخص شده که از سه ارگان تشکل شده اند. کاسبرگ ها بعضی اوقات باریک تر هستند و به این دلیل است که به آن توجه می شود. گلبرگ و کاسبرگ باهم تپال را تشکیل می دهند.
دانه های نوع cordiocrinum گیاه گوشت خوار
در این گونه دانه ها از سایز خودشان لاغرتر هستند واغلب باله دارند. دانه ها به دلیل خشک بودن درون شبکه ای توری قرار ندارند اما دانه های بلند نوک تزی که روی لبه وجود دارد شکل می گیرند این دانه ها راههای بسیار زیادی برای پراکنده شدن دارند و ماهها طول می کشد تا به عمل آیند. از طریق باد این دانه های بزرگ و با له دار گیاه گوشت خوار می توانند بیشتر از دانه لیلیوم سفر کنند تا روی زمین بیافتند. در شب یخ می بندد، با نزدیک شدن زمستان زیر برف ها مخفی می شوند و شاید ساقه ها آنها بشکنند اما با آمدن بهار این دانه ها تازه می شوند.
(تکثیر)
در کل تولید لیلیوم مشکل نیست، می توان آنها با پیوند زد و یا از طریق دانه کشت داد. قبلا گفته شد که راههای زیادی برای تکثیر لیلیوم وجود دارد و طبیعت راه آن را پیدا می کند. در این مقاله هیچ راهی پیشنهاد نشده است اما شاید بضی از فواید آن در هنگام خواندن راهنمایی ها حاصل آید و خود خواننده در عمل متوجه آن شود.
تکثیر با دانه (تولید مثل لیلیوم ها)
مهمترین روش تکثیر لیلیوم ها از طریق دانه است. از اوایل گروه لیلیوم RHS، شاید پنجاه سال قبل، دانه بعنوان متداول ترین رشد لیلیوم شناخته شده است برای بسیاری از باغبانان که مشتری خرید انواع پیوندی و پیاز های لیلیوم هستند این امر عجیب است اما سالهاست که بعنوان روشی مفید شناخته شده است. در حقیقت در بسیاری از راهها ی حیاتی است.
در روزگاران گذشته لیلیوم از زیستگاه طبیعی خود برداشته می شود، با کتشی از دریاها عبور می کرد و در باغ های افراد معقول کاشته می شد. راه حل ارزان آن امروزه راهی استاندارد است. این روش تهیه به یکی از بین رفت. حال دانه ها برای افراد مشتاق به پرورش لیلیوم پیشنهاد می شوند .دانه ها بیشتر در دسترس هستند، به آسانی حمل می شوند، اگر محدودیت بین کشورها و جود داشته باشد.
مکشلات و بیماری های گل لیلیوم
همانند گونه های دیگر موجودات زنده، گل لیلیوم هم بیماریها و آفات مخصوص برخوردار است. بعضی ها بر این باورند که آنها از نوع بیشتری از بیماریها برخوردارند ولی در حقیقت اینطور نیست. ولی باید گفت خدا بعضی از بیماریها و آفات زیاد است در بعضی مواقع آنها را نمی توان کنترل کرد و نمی توان آنها را ریشه کن کرد.
آفات:
همانطور که اطمینان پیاز گل لیلیوم را به عنوان غذا مصرف می کند، جای تعجبی ندارد که بعضی از حیوانات نیز آنها را بصورت غذایی مناسب مصرف کنند.
اگر گوزن ها و خرگوش ها در بهار لیلیوم های جوان را خواهند خورد. این نوع مشکلات به موقعیت و جای باغچه نیز بستگی دارد و تنها گل لیلیوم نیست که مورد آزار و اذیت قرار می گیرد. برای دفاع و مراقبت از گل لیلیوم وسیال مربوط به جلوگیری از ورود خرگوشها و گوزن (Rabbit ptoof) و (deer , proof) را می توان از بهترین وسایل نام برد استفاده از وسایل شیمایی و تله گذاری و مشکل را کاملا حل نمی کند.گونه های به طرف مناطقی حرکت می کنند ه خالی از سکنه هستند و آنجا را محیط ی امن برای تهیه غذا خود می پندارند. خرگوشها و اگر به وسیله دیگر حیوانات کنترل شوند خطر جدی برای باغ به حساب می آیند. آنها به پیاز گل لیلیوم صدمه وارد می کنند اگر جمعیت آنها به وسیله حیوانات دیگر کنترل نشود، تله گذاری پیشنهاد می شود. سنجاب خاکستری نیز در بعضی از موارد یکی از مشکلات عمده به حساب می آید.