تحقیق مقاله دین

مقدمه

دین شناسی و اگاهی از دستورها و قوانین دینی از ضرورت و حساسیت ویژه ای برخورداراست زیرا:

مهم ترین آرمان یک انسان حقیقت جو سعادت ورستگاری حقیقی و زندگی جاودانی است که جز در پرتو

 دین ودینداری حاصل نمی شود.

دین ماندگار ترین و معتبر ترین میراث فرهنگی ماست که از سوی پیامبران الهی ودر راًس آنان پیامبر خاتم(ص) وجانشینان به حق ایشان و با جانفشانی های فراوان آن بزرگواران به دست ما رسیده است.

از این رو پاسداری و حفظ این میراث عظیم بر ما واجب است واین مهم جز از راه آشنایی لازم با دین و آموزه های دینی و راه های مقابله با متجاوزان به حریم دین میسر نمی شود.

پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران و بر پایی نظام دینی از یک سو مؤلفه های جدیدی از قبیل رابطه دین وحکومت، دین و سیاست، دین و دنیا، ولایت فقیه و سایر مقوله های مربوط به رهبری دینی و حکومت اسلامی را فراروی ما گذاشته است که هم به لحاظ اهمیت وهم به دلیل چالشها و تردیدهایی که در ارتباط این گونه مسائل با یکدیگر ایجاد کرده اند بازشناسی و آگاهی بر آنها را بسیار ضروری ساخته است.

مقاله ای که پیش رو دارید در راستای بر آوردن این نیاز تهیه و تدوین شده است .

قسمت اول :

                                دین  جامعیت و کمال آن

پیشینه دین و دینداری

  بررسی های تاریخی نشان می دهد که دین همزاد انسان بوده و بشر از آغاز زندگی اش بر روی زمین به فرمان فطرت و به جهت تامین نیاز روحی و نیز ارضای حس مذهبی پیوسته به دین و دینداری(با نماد گوناگون آن) گرایش داشته  و یک یا چند پدیده و موجود طبیعی یا ماوراییرا(صرف نظر از درستی یا

نا درستی عقیده و عمل بر پایه آن) مورد تقدیس و پرستش قرار داده است.

مورخان و پژوهشگران نخستین انسان متدین روی زمین (اگر نگوییمنخستین انسان روی زمین) را نوعی انسان به نام((نئاندرتال)) میدانند که ما بین حدود بیست و پنج تا صد هزار سال پیش می زیسته است. بعضی

اثار و اشیاء که از قبور این آدمیان به دست آمده از نوع اعتقادات آنها حکایت میکند .

از مرحله آغازین تاریخ که بگذریم و به عالی ترین سطح فرهنگ عصر حجر یعنی به دوره حدود بیست و پنج

هزار سال پیش برسیم با انسانهای متکامل تر و با نژاد برتر((بنام کرومانیون)) بر می خوریم آنها نیز با بجا گذاشتن آثار و علائمی در دل صخره ها و بر دیواره های سنگی و غارها از راه نقاشی و حکاکی نشان داده اند

که از نوعی دین داری  بر خوردار بوده اند.1

نویسنده کتاب تاریخ تمدن((هنری لوکاس)) در این زمینه می نویسد: دین پیچیده ترین عنصر فرهنگ ابتدایی (انسان) است...پیداست که همه مردم اولیه گونه ای اعتقاد دینی داشته اند...انسان نخستین مانند باز ماندهگان

کنونی اش به نیروی راز آلودی که نگاه دارنده  زمین،آسمان و سراسر زندگی است عمیقاً احساس وابستگی می کرد انسانهای نخستین عموماً به نیروهای فرا طبیعی باور داشته و بسیاری از عادتهای فرهنگی آنان از این گونه گرایشهای ماورای طبیعی سر چشمه گرفته است.2

همچنین ((دیوید هیوم)) درباره تاریخ پیدایش دین و خدا پرستی می نویسد: آیین خدایی برتر و آفریننده طبیعت بسیار کهن است و در میان اقوام بزرگ و پر جمعیت گسترش یافته و در میان ایشان از سوی همه اصناف و انواع مردم پذیرفته شده است.3

توضیح  آن که، دین به معنای واقعی کلمه- که در برگیرنده همه ادیان توحیدی است و سرچشمه الهی دارد- نیز در اغاز زندگی بشر با او همراه بوده است؛ زیرا به گواهی روایات دینی- تاریخی به ویژه روایات اسلامی نخستین انسان یعنی آدم ابوالبشر خود پیامبر بود و ازطرف خدا بر او وحی میشد؛ هر چند پس از آدم و حوا نسلهای بعدی آنها راه اعواج و انحراف از دین و دین داری را در پیش گرفته، آن دین توحیدی خالص و پاک نخستین را به شرک کفر و نفاق آمیختند.

_____________________________________________

1- ر. ک تاریخ جامع ادیان، جان ناس، ترجمه علی اصغر حکمت، ص7- 11، انتشارات پیروز؛ ادیان زنده جهان رابرت ا.هیوم، ترجمه عبد الرحیم گواهی ص17-18، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.

2- تاریخ تمدن از کهن ترین روزگار تا سده ما تر جمه عبدالحسین آذنگ،ج1،ص30،انتشارات کیهان.

3- تاریخ طبیعی دین، ترجمه حمید عنایت،ص63، نشر شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

مفهوم دین

  واژه دین در فرهنگ لغات و نیز در کاربردهای قرآنی به معنای حکم و قضا، رسم و عادت، قانون، جزا، حساب شریعت، طاعت و بندگی، تسلیم و انقیاد، ملت، اسلام، روش و رویه و توحید و خدا پرستی آمده است.1

با این که اصل دین در باور پژوهش گران و دین پژوهان،کهن ترین و اثر گذارترین نهاد اجتماعی و مورد پذیرش و پیزوی ملل و نحل در طول تاریخ بوده و هست،2 ولی در مفهوم اصطلاحی دین اختلاف شدیدی وجود دارد و هر کس،هر گروه و یا هر ملتی، به اقتضای نوع نگرشی که به دین دارند، تعریفی از دین ارائه کرده اند. یکی از نویسندگان غربی فقط درباره فراوانی و تعدد تعاریف دین در غرب می نویسد: ((در غرب طی روزگاران، آن قدر تعریف های فراوان از دین پدید آمده که حتی ارائه فهرست ناقصی از آنها غیر ممکن است.))3 از این رو ارائه و بررسی همه تعاریف موجود دین نه ممکن است و نه ضرورت دارد. آنچه در این مقابل ضروری به نظر می رسد، بیان تعریف دقیق و درست از دین حق است.

به نظر می رسد بهترین و کامل ترین تعریف از آن مفسر حکیم علامه طباطبایی باشد.

 ایشان تعریف دین را با کمی تفاوت- در دو صورت زیر، بیان داشته است:

دین روش ویژه ای در زندگی دنیوی است که سعادت و صلاح دنیوی انسان را هماهنگ و همراه با کمال اخروی و حیات حقیقی جاودانی او تامین می کند. از این رو لازم است شریعت، در برگیرنده قوانینی باشد که به نیازهای دنیوی انسان نیز پاسخ گوید.4

دین عبارت است از اصول علمی و سنن و قوانین عملی که برگزیدن و عمل به آنها تضمین کننده سعادت حقیقی انسان است. از این رو لازم است دین با فطرت انسانی هماهنگ باشد تا تشریع با تکوین مطابقت داشته باشد و به آنچه آفرینش انسان اقتضای آن را دارد پاسخ گوید؛ چنان که مفاد آیه فطرت:((فَاَقِمْ وَجْهَکَ لِلدٌینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللهِ الَّتی فَطَرَ النٌاسَ عَلَیْها...))5، همین است.

این دو تعریف، ناظر به دین حق در مرتبه کمالش می باشد که بر پایه خداشناسی و انسان شناسی واقع بینانه استوار است؛ یعنی با توجه به ربوبیت حکیمانه الهی و نیز با توجه به این که انسان قابلیت حیات ابدی و کمالات معنوی و اخروی را در حد اقتضای ظرفیتش دارد به دینی نیازمند است که او را در پیمودن مسیر حیات سعادتمندانه،هدایت و یاری کند و ذر عین حال نیازهای دنیوی او را نیز مورد توجه قرار دهد و پاسخهای  لازم و مورد نیاز و درخواست او را بدهد؛ و تامین خواسته های مشروع، منطقی و معقول دنیوی اش جزو برنامه های هدایتی اش باشد یعنی دین را از دنیا جدا نداند.

_________________________________________

1- ر. ک لغت نامه دهخداج24، ذیل کلمه دین؛ مجمع البحرین، شیخ فخرالدین طریحی، ج1، ذیل ماده(د- ص) ص76-77.

2- ر. ک فرهنگ و دین، میرچا الیاده، ترجمه بهاءالدین خسرمشاهی، ص7-9 از پیش گفتار ویراستار

3- دین پژوهی، میرچا الیاده، ترجمه خرمشاهی، دفتر اول، ص85.

4- المیزان، ج2، ص،13.

5- پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند انسانها را بر(اساس) آن آفریده است... (روم(30)، آیه 30).

ضرورت دین داری

  دانشمندان و دین پژوهان، وجود دین و خدا پرستی را بزای همه انسانها و جوامع انسانی ضروری دانسته و دین داری را نیاز حیاتی بشر اعلام می دارند.

  نخستین دلیل ضرورت دین داری انسانها، همانا نیاز فطری وروحی بشر به ذین و خداپرستی است. روانشناسان می گویند انسانها بر اساس ((حس مذهبی)) ویا به تعبیر ((ویلیام جیمز)) روانشناس مشهور آمریکایی((احساسسات مذهبی)) – که مجموعه ای از احساسات و عواطف ذاتی انسانها را در بر می گیرد-1 نیازمند عشق ورزی و عبادت خدا می باشند.

  در اهمیت دین داری و خداپرستی همین بس که روانشناسان و روانپزشکان به طور مکرر در مصاحبه با رسانه های گروهی اعلام می کنند: ایمان مذهبی ودعا و راز و نیاز با خدا، یکی از بهترین و مؤثرترین راهای  درمان بیماری های روحی و بلکه جسمی است.2

دومین علت نیاز به دین و ضرورت دین داری، نیاز به قوانین جامع و مترقی است؛ زیرا قوانین دینی و الهی به ویژه قوانین اسلامی- چنان که در تعریف دین از سوی علامه طباطبایی ملاحظه کردیم- برنامه کامل زندگی مادی و معنوی بوده و به جنبه های زندگی دنیوی و اخروی تؤامان توجه نموده است. از این رو در صورت پیروی کامل از دین و به اجرا گذاردن همه قوانین و دستورهای دینی هم زندگی مادی و دنیوی انسان سامان درستی می یابد و هم زندگی معنوی و نیازهای روحی و فطری بشر تاًمین می شود.

اما قوانین بر آمده از عقل بشر و دور مانده از دین وقوانین دینی با فرض درستی و علمی بودن، فقط توان سامان بخشی به زندگی مادی ورفاهزندگی دنیوی را دارد و توان برآورذن خواسته ها و نیازهای معنوی و روحی بشر را ندارد.3

راز پیدایش بحران شدید روحی و اخلاقی در میان بشر متمدن غربی، همین است که با اتکای به عقل صرف و قوانین برآمده از آن می خواهد به خوشبختی و رستگاری برسد؛ زیرا وی گرچه در زندگی ماشینی و رفاه زندگی پیشرفت کرده، ولی از جهات روحی و اخلاقی دچار انحطاط و بحران شدیدی شده است.

سومین علت نیاز به دین و ضرورت دین داری، نیاز به اخلاق و فضایل اخلاقی برای اصلاح روابط فردی و اجتماعی و ایجاد و ادامه یک زندگی سالم انسانی است. همه این آموزه های اخلاقی- چنانکه خواهد آمد- به طور کامل و کاربردی در دین یافت می شود و عمدتا توسط دین داران راستین قابل اجرا است. در صورت نبودن فضایل اخلاقی، زندگی از شکل انسانی خارج و درنده خوییو زور گویی و ستمگری جایگزین آن می شود.

این رفتار غیر انسانی که امروز از طرفداران دموکراسی غربی نسبت به ملل مظلوم و مستضعف دنیا مشاهده می شود؛ نتیجه عدم پای بندی به یک دین اصیل و آسمانی است.

__________________________________________

1- ر.ک دین وروان، ترجمه مهدی قائنی، ص2-3، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.

2- برای تحقیق بیشتر درباره فطرت خداجویی و نیاز فطری به دین علاوه بر کتاب یاد شده بالا ر.ک. فطرت،شهید مطهری؛ مجموعه آثار، شهید مطهری،ج3، ص492-499؛ فطرت در قرآن، عبدا...جوادی آملی.

3- ر.ک. آموزش دین، علامه طباطبایی، جمع آوری و تنظیم از سید مهدی آیت اللهی، ص68-72، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.