تحقیق مقاله گیاه سنبل الطیب

گیاهانی عموما علفی یکساله یا پایا، بندرت به صورت بوته های کم و بیش چوبی و غالبا دارای ساقه های منشعب اند. عموما برگهائی متقابل، ساده یا لوبدار و یا منقسم به قطعات برگچه مانند و در هر حال استیپول دار دارند. گلهای آنها نر-ماده یا منحصرا دارای یکی از اجزای اصلی گل (پرچم یا مادگی)، پلی گام، شامل قطعات 5 تائی و به رنگهای سفید، گلی و یا سفید مایل به زرد است که معمولا به صورت گرزنهای دو سویه مجتمع می‌باشند. از اختصاصات ساختمانی گل این گیاهان آن است که اولا دارای کاسه بسیار کوچک‌اند بطوری که گه گاهی عاری از آن بنظر می‌رسند و ثانیا جام گل آنها غالبا لوله ای یا قیفی شکل و دارای پهنکی منقسم به لوبهای نامساوی و یا شامل دو لب متمایز است. ضمنا لوله جام گل در عده ای از آنها مانند Valeriana ها، قوزدار و یا دارای دنباله مشخص می‌باشد. مادگی این گیاهان اصولا شامل 3 برچه است ولی غالبا یکی از آنها به حالت زایا باقی می‌ماند که آن نیز محتوی یک تخمک اپی تروپ می‌باشد. دو برچه دیگر معمولا فاقد تخمک باقی می‌مانند.

تعداد پرچمهای این گیاهان، روی طرح اصلی گل باید 5 باشد ولی چون همیشه پرچم خلفی آنها از بین می‌رود، مجموعا 4 پرچم (حداکثر) در آنها مشاهده می‌گردد. عده ای از آنها نیز پرچمهای کمتر از 4 و حتی یک پرچم دارند بطوری که مراحل تدریجی، کاهش تعداد پرچمها را می‌توان بخوبی در آنها مشاهده کرد. گرده افشانی در این گیاهان همیشه به کمک حشرات صورت می‌گیرد.

میوه آنها به صورت فندقه ای است که گاهی در انتها به یک دسته تار ختم می‌شود و محتوی دانه های بدون البومن می‌باشد.

از نظر اختصاصات تشریحی، وجود غده های ترشح به شرح زیر در انواع این گیاهان قابل توجه است:

غده های ترشحی واقع بر روی پایه ای مرکب از چند ردیف سلول و راس چند سلولی.

غده های داخلی یک سلولی که در لایه چوب پنبه (assise subereuse) یا در آندودرم ریشه جای دارند.

گیاهان این تیره بیشتر در نواحی معتدله نیمکره شمالی مخصوصا منطقه مدیترانه و اسیا می‌رویند ولی در قاره امریکا، بیشتر، در نواحی واقع در نیمکره جنوبی مانند رشته جبال آندوشیلی پراکندگی دارند.

تعداد کلی گونه های آنها به 400 می‌رسد که در 13 جنس جای دارند. از جنس های مهم آن، Valeriana (دارای 200 گونه)، Valerianella (60 گونه) و Centranthus (12 گونه) را نام می‌بریم.

از بعضی از آنها، از قدیم الایام به عنوان ضد تشنج و یا تهیه اسانس استفاده بعمل می‌آمده است.

انواع داروئی آنها به شرح زیر است:

Valeriana officinalis L.

فرانسه: Herbe aux chats, Valeriane sauvage, Valeriane officinale

انگلیسی: Valerian, Valerian

آلمانی:  Gemeiner Baldrian

ایتالیائی: Herba de'gatti, Amantilla, Valeriana

عربی: حشیشه القطع

فارسی:علف گربه، سنبل الطیب

گیاهی علفی و دارای ساقه قوی به ارتفاع 5/0 تا 5/1 و حتی 2 متر است. به حالت خودرو در جنگلهای کم درخت، مخصوصا حاشیه جریانهای آب یا گودالهای غالب نواحی اروپا، اسیا و ایران می‌روید. پراکندگی آن در مناطق کوهستانی بنحوی است که معمولا از ارتفاع 1000 متری دامنه ها بالاتر نمی رود بطوری که بندرت ممکن است در ارتفاعات 2000 متری بدان برخورد شود. آنچه که تشخیص این گیاه را در همان نظر اول امکان پذیر می‌سازد، ارتفاع نسبتا زیاد گیاه و شیارهای عمیق ساقه آن است که بر روی آن، برگهائی با ظاهر شبیه به برگ بعضی Fraxinus ها مشاهده می‌شود.

ریزوم آن، پوشیده از ریشه های فراوانی است که از بعضی از آنها، انشعابات منتتهی به جوانه، خارج می‌گردد و این خود در تکثیر پایه های گیاه در یک ناحیه، کمک فراوان می‌کند. در قاعده ساقه این گیاه مجاور سطح خاک، تعدادی فلس مشاهده می‌شود که تحتانی ترین قسمت ساقه را می‌پوشانند. برگهای آن دارای وضع متقابل و منقسم به 7 تا 11 برگچه بیضوی، نوک تیز و دندانه دار است ولی گاهی برگهای منقسم به 11 تا 23 برگچه باریک نیز در گیاه مشاهده می‌گردد که ظاهری باریکتر از دیگران دارند. قسمتهای فوقانی ساقه، دارای برگهائی مرکب از برگچه های نسبتا باریک، به تعداد کمتر است.

بوی مطبوع ریزوم گیاه، چون گربه را به سمت خود جلب می‌کند بطوری که این جانور، در اطراف آن به جست و خیز می‌پردازد، از اینجهت این گیاه راعلف گربه می‌نامند.

گلهای این گیاه، دارای رنگ سفید یا صورتی و بوئی مطبوع است و در اواخر خرداد تا اوایل مرداد نیز به صورت گل آذین دیهیم سه شاخه با ظاهر چتر مانند بر روی ساقه ظاهر می‌شود.

جام گل آن لوله ای، متورم و منتهی به پهنکی منقسم به 5 لوب نامساوی است. در داخلی آن 3 پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان 3 برچه ای دیده می‌شود که 2 تای آنها تدریجا تحلیل می‌رود و منحصرا سومی باقی می‌ماند و خاتمتا به میوه ای فندقه و منتهی به یک دسته تار در انتها تبدیل می‌گردد. دانه آن دارای رویانی با لپه های بزرگ و مسطح است.

قسمت مورد استفاده والرین، ریزوم و ریشه های افشان ان است که به صورت متصل به ریزوم، در بازار تجارت عرضه می‌شود.

نمونه های وحشی سنبل الطیب (والرین)، برای رفع نیازمندی های درمانی کافی بنظر می‌رسد زیرا کمتر اقدام به پرورش آن می‌شود. مخصوصا که بر اثر پرورش نیز مقداری از اختصاصات درمانی گیاه کاهش می‌یابد. بنظر می‌رسد که مقدار درصد اسانس ریشه والرین، به جنس زمین محل رویش گیاه و واریته های آن نیز بستگی داشته باشد. ریشه گیاهانی که به حالت خودرو و در ماسه زارها یا در زمین های خشک می‌رویند، به طور محسوس دارای مقدار بیشتری اسانس، از گیاه اراضی مرطوب است.

تکثیر والرین از طریق دانه یا ریشه های جوانه دار، در اراضی نسبتا مرطوب و قابل نفوذ صورت می‌گیرد. برای تکثیر آن، معمولا A. Exceisa Poir که بتفاوت یک گونه فرعی یا نوعی مجزا و حتی فرم دیگری از گیاه اصلی ذکر گردیده، پرورش داده می‌شود.

در بازار تجارت، ریزوم والرین به صورت قطعاتی به طول 2 تا 5 و به قطر 1 تا 5/1 سانتیمتر، پوشیده از ریشه های افشان فراوان، در معرض استفاده قرار می‌گیرد. طول ریشه های اطراف ریزوم، 8 تا 10 سانتیمتر و ضخامت آنها 1 تا 2 میلیمتر است ( در V. excelsa قطر ریشه کمی زیادتر است).

سطح خارجی ریشه والرین بر اثر خشک شدن،‌چین دار می‌گردد. رنگ آن نیز قهوه ای تیره می‌شود. طعم ریشه ابتدا ملایم، سپس تلخ و معطر و بوی آنها مشخص است زیرا بوی اسید والرینیک می‌دهد. ریشه های تازه منخصرا بوی ضعیف مخصوص، متمایز از ریشه های خشک می‌دهند ولی به مجرد خرد و یا خشک شدن، ریشه ها همان بوی قوی و مطبوع مذکور را پیدا می‌کنند.