تحقیق مقاله ایمنی زیستی

مقدمه:

در حالیکه فقط حدود 20 سال از تولید اولین گیاه دست ورزی شده ژنتیکی در جهان می‌گذرد، روند پذیرش، کاشت و تولید گیاهان زراعی تراریخته بویژه در ده سال اخیر به سرعت افزایش یافته است به طوریکه د سال 2003 بیش از 7/67 میلیون هکتار از اراضی زیر کشت دنیا به زراعت گیاهان تراریخته اختصاص یافته است.

درک مناسبی از مزایای این گیاهان و نیز بررسی این موضوع که چرا زراعت گیاهان تراریخته مورد استقبال جدی کشاورزان آمریکا و دیگر کشورهای جهان قرار گرفته و همینطور چالش‌ها و نگرانی‌هایی که مصرف کنندگان تولیدات گیاهان تراریخته با آن روبرو هستند.

فصل اول

وضعیت فعلی محصولات تراریخته در جهان

اعتقاد بر این است که اولین رهاسازی محصولات تراریخته در سال 1994 در آمریکا صورت گرفت که در مورد گوجه فرنگی بود. هر چند که قبل از آن در سال 1993 کاشت توتون تراریخته (توتون بیان کننده ژن‌های پروتئین پوشی ویروس موزاییک توتون و ویروس موزاییک خیار) در سطح وسیعی در چین صورت گرفته بود. طبق آما ISAAA امروزه کل مساحتی که در سراسر جهان به صورت تجاری به پرورش محصولات تراریخته اختصاص یافته است. حدود 175 میلیون هکتار در 16 کشور مختلف است که این معادل یک دهم کل زمین‌های حاصلخیز و در دسترس جهان می‌باشد. در این بین امریکا با 68 درصد و آرژانتین با 22 درصد بیشترین سهم را در تولید محصولات تراریخته دارا هستند. در بین محصولات ذرت تراریخته مخصوصا ذرت مقاوم به حشره بیشترین میزان کشت را دارا بوده است که بعد از آن پنبه تراریخته و کلزا دارای بیشترین سطح زیر کشت بوده‌اند. همچنین 46 درصد از سویای کشت شده سویای تراریخته بوده است.

آخرین وضعیت محصولات تراریخته

آخرین وضعیت محصولات تراریخته جهان تا پایان سال2004

براساس گزارش ISAA سال 2004 سال ماقبل آخر از اولین دهه عمر تجاری محصولات تراریخته و به عبارتی محصولات بیوتکنولوژی است.

در سال 2004 برای نهمین سال متوالی سرعت رشد این محصولات افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته  واز 15% در سال 2003 به 20% در سال 2004 رسیده است. براساس آخرین ارزیابی‌های انجام شده سطح زیر کشت محصولات تراریخته از 7/67 میلیون هکتار در سال 2003 به 81 میلیون هکتار در سال 2004 رسیده است.

این افزایش سطح زیر کشت در 17 کشور جهان و شامل اشتغال 25/8 میلوین کشاورز می‌باشد.

نکته قابل توجه این که 90% این افزایش بهره برداری مربوط به کشاورزان فقیر کشورهای توسعه یافته است که از طریق کشت محصولات تراریخته درآمد خود را افزایش داده و گامی در جهت کاهش فقر برداشته‌اند.

مهمتریم محصولات تراریخته در سال 2004 شامل سویای مقاوم به علف‌کش (4/48 میلیون هکتار)، ذرت B.t (2/11 میلیون هکتار) پنبه B.t (5/4 میلیون هکتار) و مابقی ذرت مقاوم به علف کش، کلزای مقاوم به علف کش، ذرت B.t و مقاوم به علف عکش، پنبه B.t و مقاوم به علف کش و نهایتا پنبه مقاوم به علف کش می‌باشند.

در سال 2004 حدود 5% از 5/1 میلیارد هکتار اراضی کشاورزی جهان به کشت محصولات تراریخته اختصاص داشته است.

همچنین از مجموع 284 میلیون هکتار از اراضی زیرکشت چهار محصول مهم تراریخته حدود 29% آن تراریخته بوده است. پیش بینی می‌شود که سال 2010، هکتار سطح زیرکشت محصولات تراریخته به 150 میلیون هکتار، شامل 15 میلیون کشاورز در 30 کشور جهان باشد.

وضعیت کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته

عمده کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته در سال 2004، که بیش از 50 هزار هکتار سطح زیر کشت این نوع محصولات داشته اند، از 10 کشور در سال 2003 به 14 کشور در سال 2004 افزایش یافته است.

کشورهای پاراگوئه، اسپانیا، مکزیک و فیلیپین چهار کشوری هستند که برای نخستین بار در سال 2004 به جمع تولیدکنندگان عمده محصولات بیوتکنولوژی پیوسته‌اند.

14 کشور عمده تولید کننده محصولات تراریخته به ترتیب عبارتند از:

آمریکا 6/47 میلیون هکتار (59% از کل مساحت)، آرژانتی 2/16میلیون هکتار (20%)، کانادا 4/5 میلیون هکتار (6%) ، برزیل 0/5میلیون هکتار (6%) ، چین 7/3میلیون هکتار (5%)، پاراگوئه2/1میلیون هکتار (2%)، هندوستان 5/0میلیون هکتار(1%)، آفریقای جنوبی 5/0میلیون هکتار (1%)، اروگوئه 3/0میلیون هکتار (1% <)، استرالیا 2/0 میلیون هکتار (1%<)، رومانی 1/0 میلیون هکتار (1%<)، مکزیک 1/0 میلیون هکتار (1%<) اسپانیا 1/0 میلیون هکتار (1%<) و فیلیپین 1/0 میلیون هکتار (1% <).

در هندوستان زیر کشت پنبه B.t از 100 هزارهکتار در سال 2003 به 500 هزار هکتار در سال 2004 افزایش یافت. یعنی سطح زیر کشت پنبه تراریخته این کشور حدود 400% افزایش داشته است و این در حالی است که این میزان افزایش در اوروگوئه 200% در استرالیا 100% در برزیل 66%، در چین 32%، در آفریقای جنوبی 25% در کانادا 23% در آرژانتین 17% و نهایتا در آمریکا 11% بوده است.

در اروگوئه بیش از 99 % کل سطح زیر کشت سویا، تراریخته می‌باشد که با احتساب ذرت تراریخته، مجموع سطح زیر کشت محصولات تراریخته در این کشور به 300 هزار هکتار می‌رسد.

استرالیا با پشت سرگذاشتن دو سال خشکسالی شدید 80% از کل سطح زیرکشت پنبه خود را به کشت پنبه تراریخته اختصاص داده است. برزیل سطح زیر کشت سویای تراریخته خود را از 3 میلیون هکتار در سال 2003 به 5 میلیون هکتار در سال 2004 افزایش داد.

چین برای هفتیم سال متوالی سطح زیر کشت پنبه تراریخته خود را افزایش داده و از 8/2 میلیون هکتار در سال 2003 به 7/3 میلیون هکتار در سال 2004 رسانده است؛ یعنی چیزی حدود 66% از کل سطح زیر کشت 6/5 میلیون هکتاری پنبه این کشور تراریخته می‌باشد.

به عبارت دیگر چین بزرگترین کشور تولید کننده پنبه تراریخته از سال 1997 تاکنون می‌باشد.

آفریقای جنوبی در گزارش خود افزایش سطح زیر کشت ذرت، سویا و پنبه تراریخته خود را چیزی حدود 25% اعلام کرده است. در کانادا سطح زیر کشت کلزا ذرت و سویای تراریخته 23% از کل سطح زیر کشت 4/5 میلیون هکتاری این محصولات را تشکیل می‌ده به طوری که در سال 2004، 77% از کل کلزای این کشور تراریخته بوده است.

اسپانیا تنها کشور اروپایی است که سطح زیر کشت محصولات تراریخته خود را افزایش داده به طوری که سطح زیر کشت ذرت B.t در اسپانیا 80% افزایش داشته و از 32 هزار هکتار در سال 2003 به 58 هزار هکتار در سال 2004 رسیده است.

در ناحیه اروپای شرقی و در کشور رومانی سطح زیر کشت سویای تراریخته تا بیش از 50 هزار هکتار در سال 2004 گزارش شده است. دو کشور مکزیک و فیلیپین هم که برای نخستین بار به جمع تولیدکنندگان محصولات تراریخته پیوسته‌اند، حدود 52 هزار هکتار ازکل 75 هزارهکتار سطح زیرکشت خود را تراریخته اعلام کرده‌اند.

ارزش بازار جهانی و اثرات محصولات تراریخته

براساس پیش بینی سرویس Cropnosis ارزش بازار جهانی محصولات تراریخته در سال 2004، 7/4 میلیاد دلار بوده است که این مقدار معادل 15% از بازار 5/32 میلیارد دلاری حفظ نباتات در سال 2003 و 16% از بازار 30 میلیارد دلاری فروش بذر جهان بوده است.

پیش بینی می‌شود این رقم در سال 2005 به بیش از 5 میلیارد دلار برسد. به طور کلی در طول 9 سال یعنی از سال 1996 تا پایان سال 2004، ارزش بازار جهانی محصولات تراریخته به 24 میلیارد دلار رسیده است.

محصولات تراریخته از طریق تولید بیشتر مواد غذایی، علوفه و الیاف عاری از آفت کش‌ها، می‌توانند علاوه بر ایجاد محیط زیستی پایدارتر، فواید زیادی نیز برای مصرف‌کنندگان و جامعه داشته باشند.

براساس پیش‌بینی‌های دولت چین، تا سال 2010، حدود 5 میلیارد دلار از محل تولید محصولات تراریخته عاید این کشور خواهد شد. که یک میلیارد دلار آن از محل تولید پنبه B.t و 4 میلیارد دلار دیگر از محل تولید برنج B.t (که در آینده نزدیک به بازار عرضه می‌شود) خواهد بود.

اقتصاددان‌های استرالیا در یک بررسی اقتصادی که بر روی بذور تراریخته، دانه‌های روغنی، میوه‌ها و سبزی‌های تراریخته انجام دادند به این نتیجه رسیدند که تا سال 2015 تولید این محصولات چیزی حدود 210 میلیارد دلار سود اقتصادی در برخواهد داشت که در این میان کشورهای با درآمد متوسط و بالا حدود 10% سود و کشورهای با درآمد پائین حدود 20% سود خواهند بود.

چشم اندازه آینده

بازارهای کشورهای صنعتی مانند آمریکا و کانادا، شاهد ورود صفات حدید مانند واریته MON863 برای کنترل کرم ریشه ذرت (700 هزار هکتار) و TC1507 برای کنترل طیف وسیعی از لپیدوپتراها خواهد بود.

همچنین پیش بینی می‌شود که تعداد و نسبت جهانی کشاورزان کشورهای توسعه یافته که به کشت محصولات تراریخته می‌پردازند به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کند.

در بین کشاورزان فقیر کشورهای غرب اروپا که اخیرا به اتحادیه اروپایی پیوسته‌اند نیز گرایش مشابهی برای استفاده از محصولات تراریخته و کاشت آنها وجود دارد. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا در اواخر سال 2004 با واردات دو نوع محصول تراریخته ذرت ( B.t11 و NK 603) برای مصارف غذایی انسان و حیوان موافقت کرده است.

همچنین این کمیته موافقت خود را با 17 واریته دیگر ذرت مقاوم به حشرات اعلام کرده است.

واریته ذرت MON810 اولین محصول تراریخته‌ای است که با کاشت آن در همه کشورهای اروپایی موافقت شده است. این واریته فرصتی را برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا فراهم می‌کند تا از تجاری شدن ذرت تراریخته بهره برداری اقتصادی خوبی داشته باشند.

با توجه به شواهد موجود، چشم‌انداز ترسیم شده برای سال 2010، شامل 150 میلیون هکتار سطح زیرکشت محصولات تراریخته، اشتغالزایی 15 ملیون کشاورز در 30 کشور جهان می‌باشد.

از بین 11 کشور توسعه یافته که قبلا محصولات تراریخته را برای مصارف غذایی انسان و حیوان پذیرفته بودند، 5 کشور جزو تولید کنندگان اصلی هستند که نقش مهمی در پذیرش محصولات تراریخته در سطح جهان دارند.

این 5 کشور شامل چین و هندوستان در آسیا، برزیل و آرژانتین در آمریکای لاتین، آفریقای جنوبی در قاره آفریقا می‌باشند که در مجموع 26 میلیون هکتار از اراضی زیر کشت محصولات تراریخته(یک سوم کل محصولات تراریخته دنیا) را به خود اختصاص می‌دهند.

تولیدات این کشورها نیازهای غذایی 6/2 میلیارد نفر از جمعیت جهان را تامین می‌کنند.

از میان 5 کشور توسعه یافته اصلی، چین بیشترین میزان تاثیرگذاری را در پذیرش محصولات تراریخته در آسیا، برزیل در امریکای لاتین و آفریقای جنوبی در قاره آفریقا دارند. از سال1996 که تجاری شدن محصولات تراریخته شروع شده، تعامل معنی داری از تجربیات و دانش بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک گیاهان در کشورهای توسعه یافته بوجود آمد.

5کشور اصلی تولید کننده محصولات تراریخته شامل آفریقای جنوبی، چین، برزیل، آرژانتین تجربه واحدی را به سه قاره آسیای جنوبی، آمریکای لاتین و آفریقا ارائه دادند.

تجربیات این کشورها و صدای واحد آنها نقش بسیار مهمی در پذیرش جهانی محصولات تراریخته خواهد داشت.

علاوه بر اینها معرفی برنج B.t در آینده نزدیک در چین نقش بسیار مهمی در گسترش محصولات تراریخته خواهد داشت. و براین اساس پیش بینی می‌شود که چین پرچمدار بیوتکنولوژی جهان آینده باشد

فصل دوم

عمده محصولات تراریخته و صفات تغییر یافته آنها

در مجموع در سال 2004 کشت چهار محصول سویا ، پنبه، کلزا و ذرت تراریخته رشد متداومی به شرح زیر داشته است:

سطح زیر کشت سویای تراریخته از 4/41 میلیون هکتار در سال 2003 به 4/48 میلیون هکتار (60% از کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته) در سال 2004 رسیده است.

سطح زیر کشت ذرت تراریخته از 5/15 میلیون هکتار در سال 2003 به 0/9 میلیون هکتار (11% از کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته) در سال 2004 رسیده است.

سطح زیر کشت پنبه تراریخته از 2/7 میلیون هکتار در سال 2003 به 0/9 میلیون هکتار (11% از کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته) در سال 2004 رسیده است.

همچنین پیش بینی می‌شود که کشت پنبه B.t در سال 2005 نیز رشد خوبی داشته باشد و علاوه بر کشورهای چین و هند که افزایش کشت این محصولات را خواهند داشت، سایر کشورها نیز برای نخستین بار به کشت این محصول بپردازند.

سطح زیر کشت کلزای  تراریخته از 6/3 میلیون هکتار در سال 2003 به 3/4 میلیون هکتار (6% از کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته) در سال 2004 رسیده است.

در مجموع در سال 2004 حدود 5% از 5/1 میلیارد هکتار اراضی کشاورزی جهان به کشت محصولات تراریخته اختصاص داشته است.

همچنین از سال 1996 تا 2004، صفت مقاومت به علف کش در کنار صفت مقاومت به آفات همواره به عنوان صفات غالب در محصولات تراریخته بوده‌اند.

در سال 2004 صفت مقاوت به علف کش در سویا، ذرت، کلزا و پنبه گستش یافت به طوری که در این سال حدود 6/58 میلیون هکتار یا 72% از کل 81 میلیون هکتار اراضی زیر کشت محصولات تراریخته به صفت مقاومت به علف کش اختصاص داشته است.

پس از آن محصولات B.t با اختصاص 6/15 میلیون هکتار یا 19% از کل ارازضی در رده دوم قرار دارند.

گیاهان دارای هر دو صفت مقاومت به علف کش و مقاومت به آفات و بویژه دو گیاه پنبه و ذرت در رده سوم قرار دارند که حدود 9% یا 8/6 میلیون هکتار از اراضی زیر کشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داده اند که این مقدار نسبت به سال 2003 (8/5میلیون هکتار) حدود 9% رشد داشته است.

عمده محصولات تراریخته

محصولات تراریخته غالب در سال 2004 و صفات آنها عبارتند از:

سویای مقاوم به علف کش، 4/48 میلیون هکتار یا 60% از کل اراضی زیرکشت محصولات تراریخته دنیا

ذرت B.t 2/11 میلیون هکتار یا 14% از کل اراضی زیرکشت محصولات تراریخته دنیا و کشت در 9 کشور جهان، به گونه‌ای که آمریکا نسبت به 8 کشور دیگر بزرگترین تولید کننده ذرت B.t در سال 2004 بود.

همچنین آفریقای جنوبی به طور ویژه‌ای کشت ذرت B.t خود را برای مصارف غذایی تا حدود 155 هزار هکتار افزایش داد که نسبت به سال 2001 که برای اولین بار در کشت این محصول پرداخته بود، حدود 25 برابر افزایش سطح زیر کشت داشته است.

مقایسه سطح زیرکشت محصولات تراریخته و غیرتراریخته

در سال 2004، 86 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان زیر کشت سویا بوده است که از این میزان 56% آن را سویای تراریخته تشکیل داده است که این میزان در سال 2003، 55% بود.

همچنین از مجموع 32 میلیون هکتار از اراضی پنبه جهان 28% آن تراریخته بوده که نسبت به سال 2003، 7% افزایش داشته است.

در مورد کلزا 19% از مجموع 23 میلیون هکتار اراضی زیرکشت کلزای جهان تراریخته بوده د رحالی که این رقم در سال 2003، 16% بوده در نهایت از 140 میلیون هکتار از اراضی ذرت دنیا حدود 3/19 میلیون هکتار یا 14% آن تراریخته بوده است که نسبت به سال 2003، حدود 8/3 میلیون هکتار(3%) افزایش داشته است.

به طور کلی از مجموع ذ284 میلیون هکتار از اراضی زیرکشت چهارمحصول سویا، پنبه کلزا و ذرت، حدود 30% آن تراریخته بوده است در حالی که این رقم در سال 2003، 25% بود.