بازنگری اجمالی عملیات بیت المقدس و مسائل جانبی آن
حوادث تاریخی بویژه رویدادهایی که در نبردهای سنگین نظامی به وجود می آید گاهی آنچنان تعیین کننده و سرنوشت ساز واقع می شود که دایره تأثیرات شگرف آن از محدوده زمانی و مکانی فراترمی رود. رویداد سوم خرداد۱۳۶۱ یکی از بزرگترین حوادث این سرزمین است که به حق درخشانترین صفحه جنگ را رقم زده و در اعمال اقتدار بین المللی ایران تحت تلألو انوار درخشان انقلاب اسلامی نقش ویژه ای داشته است.
این نوشتار سعی دارد در یک فرصت کوتاه با تکیه بر بعد نظامی، حوادث مربوط به سوم خرداد۱۳۶۱ را مرور کرده و گذری به زوایای ناپیدای این رویداد عظیم بنماید.
خرمشهر زیباترین بندر ایران
خرمشهر با ۲۵۰هزارسکنه در سال۱۳۵۹ بزرگترین بندر تجاری کشور بوده که توانایی انتقال ۱/۵میلیون تن کالا را که از طریق خلیج فارس وارد می شود به سراسر ایران دارد. اتصال به شبکه سراسری راه آهن، سواحل مناسب جهت کشتی های بزرگ، نزدیکی به منابع نفتی و پالایشگاه آبادان از ویژگی های خرمشهر است، بهره مندی از طبیعت زیبا و سرسبز و نخلستانهای پربار جلوه های این شهر را که عروس بنادر ایران به شمار می رفت دوچندان می نماید این بندر مهم و استراتژیک مرزی از دیرباز مورد طمع بیگانگان بوده و بارها مورد تجاوز و دست اندازی واقع شده است که مهمترین موارد آن به شرح ذیل است:
اشغال ۳روزه خرمشهر توسط حاکم بغداد و امیر وقت کویت در زمان حمله محمدشاه قاجار به هرات (حدود سال۱۱۱۵) که به دستور انگلستان انجام گرفت وقتل و غارت بی سابقه ای به وقوع پیوست که به دستور حاکم عثمانی تخلیه گردید.
اشغال توسط انگلستان با استفاده از خاک عثمانی در زمان ناصرالدین شاه که در مقابل دادن هرات خرمشهر از اشغال آزاد شد.
اشغال در شهریور۱۳۲۰ توسط انگلیسی ها و آزادی آن بنا به توافق استعماری ابرقدرتها.
اشغال در ۱۳۵۹ و آزادسازی آن با عملیات بیت المقدس با قدرت رزمندگان اسلام و بدون دادن باج و یا دخالت بیگانه.
پایمردی و مقاومت در برابر تجاوز
از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی شیطنت های استکبار جهانی با دخالت های مرئی ونامرئی عراق در حوادث سیاسی اجتماعی ایران شروع می شود. تحریک حس قومیت عرب، تقویت سازمانهای به اصطلاح خلق عرب، بمباران و تجاوزات هوائی و تبلیغات مسموم و شدید روانی در رسانه ها از جمله این اقدامات است.
صالح مهدی عماش معاون نخست وزیر و وزیر کشور عراق در شروع حاکمیت بعثیها اینگونه ادعامی کند. «عراق هرگز در مورد شط العرب با ایران اختلاف نداشته است، شط العرب جزئی از خاک عراق است. اختلاف در مورد عربستان (خوزستان) بوده که قسمتی از خاک عراق است و در دوره قیمومت خارجی، ضمیمه ایران شده و برخلاف خواست مردم عراق، اهواز نامیده می شود.
براساس این ایده و عقیده و یا ایجاد زمینه های مناسب، صدام در منطقه جنوب تلاش اصلی خود را برای فتح خرشهر قرار داده و بعدازظهر دوشنبه۵۹/۶/۳۱ که شهر نسبتاً وضعیت آرامی داشته و تلاش هایی برای مقابله با تهاجم احتمالی صورت می پذیرد مورد هجوم بارانی از آتش قرار می گیرد و در کمتر از یک ساعت تمام شهر در آتش می سوزد و آنهاکه زنده مانده اند اجساد پاره پاره بستگانشان را نظاره می کنند.
۹۰قبضه توپ و خمپاره عراقی بدون وقفه آتش می ریزد و سرانجام عراق از طریق شلمچه با تیپهای۲۶ و ۶زرهی به طرف خرمشهر حرکت می کند.
مقاومت قدم به قدم نیروهای مردمی و سپاه پاسداران در کنار یگانهای ارتش جمهوری اسلامی ایران مستقر در منطقه در طول ۳۵روز درمقابل ارتش مجهز و آماده عراق فصل زرینی در حماسه های نبرد شهری به شمار می رود.
خرمشهر در چهارم آبانماه۱۳۵۹ به اشغال دشمن درآمد و در طول ۵۷۸روز اشغال شاهد جنایت بی شمار عراقی ها در این شهر بود. غنیمت بردن تمامی اموال دولتی و مردم که یک رقم آن ۵۷۰۰ اتومبیل در گمرک بوده است و تخریب کامل شهر از عمده این جنایت هاست. اسناد به دست آمده از ارتش عراق عمق جنایت را نشان می دهد که چگونه صدها اصله درخت خرما وهزاران ساختمان با مواد منفجره و لودر تخریب شده اند و اموال مردم به غارت رفته است.
مقدمات عملیات بیت المقدس
تثبیت دشمن و متوقف کردن او در روزهای اول جنگ باعث شد تا عراق بدون دستیابی به اهداف بلندپروازانه خود، ندای صلح طلبی سردهد. اما رهبری داهیانه امام (ره) مبنی بر خروج متجاوز که با فرمان شکست حصر آبادان، تحرکی در جبهه ها پدید آورد از قادسیه صدام جهنمی پدید ساخت که تبدیل به گورستان ارتش عراق گردید.
انجام عملیات های ثامن الائمه، طریق القدس و فتح المبین توسط دلاور مردان ارتش جمهوری اسلامی ایران و قهرمانان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نظر طراحان و کارشناسان نظامی را به طرف خرمشهر معطوف داشت.
پدافند دشمن در غرب کارون و ایجاد منطقه وسیّع آبگرفتگی و همچنین برقراری مواضع پدافندی مناسب، دشمن را مطمئن ساخته بودکه نیروهای اسلام به سادگی نمی توانند خرمشهر را فتح نمایند و بر همین اساس این ادعای صدام به طور مداوم تکرار می شد که اگر نیروهای ایرانی خرمشهر را پس بگیرند کلید بصره را به آنها خواهم داد.
طراحی عملیات
در طرح ریزی عملیات بیت المقدس که در سلسله طرحهای کربلا عنوان کربلا۳ را گرفته بود براساس یک اصل کلی نظامی به نکات فراوانی توجه شد و طراحان که از کارشناسان ورزیده نظامی و اساتید زبده دانشکده افسری و ستاد بودند به این نکات توجه خاص داشتند: وضعیت دشمن از نظر ترکیب، استعداد، گسترش، نقاط ضعف، نقاط قوت، تفکر تاکتیکی زمین منطقه نبرد و...
اطلاعات لازم از سه محور عمده به دست آمده ۱ عکس هوائی توسط خلبانان شجاع نیروی هوائی ۲ شناسایی زمینی توسط گشتی ها ۳ اسرا و پناهندگان عراقی، تجزیه و تحلیل اطلاعات فوق و برآورد کارشناسی و طراحان نظامی ارتش جمهوری اسلامی ایران آنچنان به واقعیت نزدیک بود که بعداز پیروزی اسناد به دست آمده آن را تأیید نمود.
عمده قوای دشمن در منطقه لشگرهای زرهی ۱۰۶۹۳ و لشگرهای پیاده۱۱ و ۱۰ و لشگر ۵مکانیزه همراه تعدادی تیپ پیاده و مکانیزه زرهی مستقل و مأمور بوده است. جمع نیروهای دشمن قبل از شروع عملیات حدود ۲۰تیپ و در انتهای نبرد با توجه به اطلاعات دریافتی از اسرا به حدود ۴۸تیپ که تقریباً ۱۴لشگر را تشکیل می دهد، بالغ گردید.
لازم به یادآوری است که منطقه طرح ریزی شده ۴۰برابر منطقه ثامن الائمه، ۱۰برابر منطقه طریق القدس، ۳برابر منطقه فتح المبین و ۹برابر منطقه عملیاتی والفجر۸ بوده است.
انعکاس فتح خرمشهر در رسانه های خارجی
مطبوعات آمریکایی یکصدا اعتراف کردند «پس از برتری ایران، سران نظامی عراق که از قدرت تهاجمی نیروهای ایرانی حیرت زده شده بودند پس از هر حمله ایران به شدت شکست خورده وعقب نشینی کردند، آمریکا شکست عراق از ایران راخطری بزرگ تلقی می کند، مقامات دولت ریگان گفتند انهدام نیروهای عراق توسط ایران برای منافع غرب موقعیت خطرناکی به وجود می آورد.»
خبرگزاری فرانسه در ادامه بیان حمایت مردم از رزمندگان می نویسد: «واشنگتن از این بیم دارد که موفقیتهای ایران ضربه ای مهلک و مرگ آور به رژیم صدام حسین وارد آورد.»
آسوشیتدپرس «خرمشهر از جایگاههای بزرگ جنگ محسوب می شود و بیرون راندن عراقی ها به آن معناست که عراقی ها عملاً تمام مناطق استراتژیکی را که در آغاز جنگ تصرف کرده بودند از دست داده اند.»
مایکل کندی خبرنگار روزنامه لوس آنجلس تایمز: یک ژنرال عراق گفت: «ماعلاقه ای به ماندن در اینجا نداریم اینجا یک صحرای خشک و خالی است و می تواند ارزانی خودشان باشد که اینگونه صحبت ها با استراتژی عراق در آغاز جنگ کاملاً مغایرت دارد.»
نیوزویک «عراق می خواست با هجوم به سرزمینهای ایران شاهد سقوط جمهوری اسلامی باشد ولی این آرزو با برتری نیروهای ایرانی اتفاق نیفتاد.»
روزنامه لوکوتیذین دوپاری در اواسط عملیات نوشت: «لشکریان ارتش به حمایت سپاه پاسداران پیشروی خود را به سوی مرز ادامه می دهند و باز پس گیری خرمشهر هدف نهائی عملیات بیت المقدس است.»
روزنامه الثوره بغداد: «ما هرگز قصد تصرف اراضی ایران را نداشته ایم.»
خبرگزاری فرانسه: «این موفقیتها حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران موفق شده ارتش باقی مانده از رژیم گذشته را در نیروی منسجمی ادغام نماید واین از لحاظ شیوه های جنگی مورد استفاده و چه از نظر عناصر خادم به یک رژیم انقلابی بی سابقه است.»
خبرنگار ژاپنی مایلی جی شیمبون: «فتح خرمشهر تنها ده ساعت طول کشید و این گویای ضعف شدید رزمی ارتش عراق و وجود ایمان و قدرت نیروهای جمهوری اسلامی بود.»
واشنگتن پست: «بازپس گیری بندر خرمشهر نمایانگر پیروزی تقریباً کامل ایران در این جنگ بوده است.»