تحقیق مقاله قبر ، عذاب و خوشى آن

مقدمهء مترجم

إنَّ الحمد لله نحمده ونستعینه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سیئات أعمالنا من یهده الله فلا مضل له ومن یضلل فلا هادى له وأشهد أن لا إله إلاَّ الله وحده لا شریک له وأشهد أنَّ محمداً عبده ورسوله صلى الله علیه وعلى آله وأصحابه ومن تبهعم بإحسان إلى یوم الدین   أمابعد:

رسول اکرم e به خداوند از عذاب قبر پناه خواستند، و امت خود را به آن امر کردند، چنانکه عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت مىکند که: رسول اکرم e به ما این دعا را مىآموختند چنانکه سوره اى از قرآن مىآموختند .

((اللهم إنّی أعوذ بک من عذاب جهنم، وأعوذ بک من عذاب القبر، وأعوذ بک من فتنه المحیا والممات، وأعوذ بک من فتنه المسیح الدجال)) . [مسلم] .

خدایا من از عذاب جهنم، و عذاب قبر، و فتنهء زندگى و مرگ، و فتنهء مسیح دجال بتو پناه مىبرم .

سلف و نیاکان اهل سنت و جماعت به عذاب قبر و خوشى آن ایمان کامل دارند، و کفار و ملحدین آنرا انکار کرده و مىگویند: اگر قبرى را نبش کنیم چیزى از عذاب را در آن نخواهیم یافت .

در جواب گفته مىشود: قرآن و سنت پیامبر e و اجماع سلف بر این عقیده اند که عذاب قبر وخوشى آن حق است .

و باید گفت که احوال آخرت با احوال دنیا مقایسه نمىشود، و عذاب و خوشى قبر مانند عذاب و خوشى دنیا احساس نمىشود .

عذاب قبر و خوشى آن در قرآن و سنت پیامبر e و اجماع اهل سنت و جماعت ثابت است چنانکه خداوند مىفرماید: )النار یعرضون علیها غدواً وعشیاً ویوم یقوم الساعه أدخلوا آل فرعون أشد العذاب( . [غافر 46] .

[اینک آتش دوزخ را صبح و شام بر آنها عرضه مىدارند، و چون روز قیامت شود خطاب آید که فرعونیان را به سخترین عذاب جهنم وارد کنید] .

و فتنهء قبر سؤال مرده از: معبود، دین، و پیامبر است، چنانکه بارىتعالى مىفرماید: )یثبت الله الذین آمنوا بالقول الثابت فی الحیاه الدنیا وفی الآخره ( . [إبراهیم 27] .

[خدا پایدار مىفرماید مردمى را که ایمان آوردند، آنان را ثابت قدم و پایدار میگرداند به کلمهء حق در دنیا وآخرت] .

پس بخاطر اینکه عذاب قبر و خوشى آن از مسائل مهم عقیدتى است خواستیم این کتابچه که: ((القبر: عذابه ونعیمه)) ؛ [] نام دارد و برادر محترم شیخ حسین العوایشه از برادران اردنى آنرا نوشته و بیانگر عذاب و خوشى قبر با دلایل واضح از قرآن و سنت پیامبر e مىباشد به برادران فارسى زبان امت اسلام تقدیم داریم، تا اینکه سرمشقى براى آنان باشد .

در پایان از خداوند بزرگ مسئلت داریم که آنرا خالصاً براى رضا و خوشنودى خود قرار دهد .

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمین .

وصلى الله وسلم على نبینا محمد وعلى آله وصحبه أجمعین .

   أبوعبدالله:

إسحاق بن عبدالله دبیرى

مقدمه مؤلف

إنَّ الحمد لله نحمده ونستعینه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سیئات أعمالنا من یهده الله فلا مضل له، ومن یضلل فلا هادی له، وأشهد أن لا إله إلاَّ الله وحده لا شریک له، وأشهد أنَّ محمداً عبده ورسوله   وبعد:

با دنبال کردن سلسلهء (بدایه السالکین) خداوند متعال مرا موفق فرمود تا این کتاب: () را بنویسم و ضرورى دانستم تا این معلومات را به برادران مسلمان خود تقدیم نمایم، زیرا (عذاب قبر و خوشى آن) از جمله موضوعاتى است که به عقیده تعلق داشته و باید مسلمان آنرا بداند، پس با معرفت و دانستن ارکان ایمان، و عذاب قبر و خوشى آن، وعذاب آتش و خوشى بهشت ؛ با دانستن اینها و ایمان داشتن به آن، آراستن باطن، که آراستن ظاهر بر آن مترتب مىشود، و در آن سلوک و تربیت انسان مؤمن، و امن و امان او در جامعه، و همچنین در تمامى این دنیا خواهد بود، زیرا ما مىدانیم که فساد مردم چه فرد و چه جامعه عدم و نابود بودن وازع دینى و آنچه که انسان را از آن فساد باز مىدارد است، و از بزرگترین وازع دینى ایمان به خداىتعالى، و مراقبت او در سر و علن و در ظاهر و باطن، و ایمان به فرشتگان، و ایمان به قبر و آنچه در آن از خوشى و عذاب وجود دارد مىباشد، و ایمان به بهشت و آتش جهنم، تا آخر آنچه انسان مؤمن باید به آنها ایمان آورد است .

و شخص مؤمن قبل از اینکه از او امرى صادر شود چه قول و چه فعل آنرا در ترازوى حق مىگذارد، و آنرا با تقوى و پرهیزگارى، و جهنم و بهشت و خوشى قبر و عذاب آن مىسنجد، پس با اینحال هیچ چیز از مؤمن صادر نمىشود بجز اعمال و کردار صالح و نیک، و اگر هم چیزى از بدى و آنچه خدا از آن راضى نیست از او رخ دهد، عذاب جهنم و قبر را بیاد خود مىآورد و مىبیند که اینها از بند کفش او، به او نزدیکترند، پس هیچ چاره اى جز استغفار و توبه و انابه ندارد، و خداوند را استغفار کرده با گریه و زارى، و خشوع و خضوع بسوى او باز مىگردد .

با این تصورات مسلمانان صدر اسلام جهان را در دست گرفتند، و با جهل و نادانى و ترک این چیزها، امت اسلام زیانکار و خسارت دیده شد .

سعادت و استقرار و امن و امان و خوشى را از دست داد، و محبت و دوستى و الفت بین جامعهء اسلامى از بین رفت، جهاد در راه خدا را ترک کردند .

با همهء اینها که گذشت دشمنان اسلام در جامعهء اسلامى طمع ورزیدند و آنها را محاصره کردند، چنانکه گروهى از مردم بر صینى خوراک جمع شده آنرا مىخورند، پس چنان خسارت دیده شدند که جاى صحبت نیست در حالیکه خسارت آخرت شدیدتر و بزرگتر است .

دین اسلام راه هدایت و نور است، و کسى که بخواهد آنرا پى کند اسلام این راه را برایش روشن مىگرداند، و این همان دینى است که براى امت محمدى راه را روشن مىگرداند، و دلها را با هم جمع کرده الفت مىدهد، دشمنى را از بین برده و سعادت و عزت و مجد را به آنان مىبخشاید و همهء اینها با تمسک و چنگ زدن به دین حقیقى اسلام خواهد بود .

در پایان ناگفته نماند که سپاس خود را براى کسانى که مرا در اخراج این کتاب یارى داده ثبت کنم، بخصوص شیخ و معلم فاضل من: الشیخ محمد ناصرالدین الألبانی، که کتاب خود: (الترغیب والترهیب) قبل از اینکه بچاپ برسد در اختیار من گذاشت تا از آن استفاده ببرم، خداوند او را پاداش نیک دهد .

از خداوند متعال خواستارم تا این رساله را خالصانه براى رضا و خشنودى خود قرار دهد، و از من آنرا قبول فرماید، و من و برادران مسلمان را از عذاب قبر و آتش جهنم نجات دهد، و ما را با خوشى قبر و بهشت خرسند نماید، و از او عافیت و تندرستى در دنیا و آخرت مسئلت داریم، زیر او قادر بر همهء چیزهاست .

فصل أول:

آنچه قبل از قبض روح رخ مىدهد

متردد بودن خداوند در قبض روح مؤمن .

از أبو هریره t روایت است که رسول اکرم e فرمودند: ((إنَّ الله تعالى قال: من عادى لی ولیّاً فقد آذنته بالحرب، وما تقرَّب إلیَّ عبدی بشیءٍ أَحبُ إلیَّ مما افترضت علیه، وما یزال عبدی یتقرب إلیَّ بالنوافل حتى أحبه، فإذا أحببته کنتُ سمعه الذی یسمع به، وبصره الذی یبصر به، ویده التی یبطش بها، ورجله التی یمشی بها، ولئن سألنی لأعطیّنه، ولئن استعاذنی لأعیذنّه، وما ترددت عن شیء أنا فاعله،ترددی عن نفس عبدی المؤمن، یکره الموت، وأنا أکره مساءته)) . [بخاری] .

خداوند در حدیث قدسى مىفرماید: کسیکه با دوست و ولىّ من دشمنى کند، من با اعلام جنگ مىکنم، وبندهء مؤمن با هیچ چیز محبوبى نزد من، بهتر از فرائض با من نزدیک نمىشود، و بندهء من همیشه با انجام نوافل با من نزدیک مىشود تا اینکه من او را دوست مىدارم، هنگامیکه من او را دوست داشتم، من گوش او مىشوم که با آن مىشنود، و چشم او مىشوم که با آن مىبیند، و دستش مىشوم که با آن مىگیرد، و پایش مىشوم که با آن راه مىرود، و اگر چیزى از من بخواهد به او مىدهم، و اگر پناه بخواهد به او پناه مىدهم، و من در انجام هیچ کارى متردد نشدم! مگر در قبض روح بندهء مؤمنم، که او مرگ را نمىپسندد، و من اساءت و بدى به او را نمىپسندم در نتیجه متردد مىشوم .

2 حضور شیطان هنگام مرگ:

شیطان تلاش مىکند هنگام مرگ انسان حضور پیدا کند تا خاتمهء انسان را با بدى، فسق و نافرمانى همراه نماید، همانطوریکه شیطان تلاش مىنماید تا هنگام انجام همهء اعمال حضور یابد و انسان را دچار وسوسه کند و دلیل این مطلب حدیث جابر t است که گفت رسول اکرم e فرمودند: ((إنَّ الشیطان یحضر أحدکم عند کل شیء من شأنه، حتى یحضره عند طعامه، فإذا سقطت من أحدکم اللقمه ، فلیمط ما کان بها من أذى ثم لیأکلها ولا یدعها للشیطان، فإذا فرغ فلیلعق أصابعه، فإنَّه لا یدری فی أی طعامه تکون البرکه )) . [مسلم] .

شیطان هنگام انجام هر کارى از کارهاى شما حضور پیدا مىکند بطوریکه حتى هنگام غذا خوردن حاضر مىشود، پس اگر از دست شما لقمهء غذا افتاد آنچه از آن ناپاک شده است دور کنید و بقیهء آنرا بخورید و آنرا براى شیطان نگذارید، و هنگامیکه از خوردن غذا فارغ شدید، غذاى انگشتان را با زبان تمیز کنید و بخورید زیرا هیچ کس نمىداند که در کدام قسمت غذا و خوردنى برکت وجود دارد 

فصل دوم:

هنگام سکرات مرگ و خارج شدن روح از بدن انسان

1 کافر در این لحظه مىخواهد او را به دنیا باز گردانند، خداوند متعال مىفرماید: )حتى إذا جاء أحدکم الموت قال رب ارجعون لعلی أعمل صالحاً فیما ترکتُ کلاّ إنَّها کلمه ٌ هو قائلها ومن ورائهم برزخ إلى یوم یبعثون( . [المؤمنون 99 100] .

[خداوند عز وجل از حال کافران و کسانیکه وقت خود را بیهوده صرف کرده اند، در سکرات مرگ خبر مىدهد که آنها از خداوند و فرشتگان مىخواهند که آنان را به دنیا باز گردانند تا اعمال نیک انجام دهند و در راه خدا صدقه کنند] .

مفسر قرطبى گوید: مىگویم: این سؤال خاص به کافران نیست، بلکه ممکن است مؤمن هم این سؤال را از بارىتعالى بکند، همچنانکه در آخر سورهء المنافقین ذکر شده است .

و این آیه دلالت مىکند که هیچ فردى دنیا را ترک نمىگوید مگر اینکه مىداند، آیا او از دوستان و أولیاء خداست، و یا از دشمنان اوست، و اگر چنین نبود سؤال نمىکردند که ما را به دنیا باز گردانید، پس قبل از اینکه طعم مرگ را بچشید حال خود را مىدانید .

)لعلی أعمل صالحاً(: عبدالله بن عباس رضی الله عنهما مىگوید: (مرا برگردان تا عمل نیک انجام دهم) یعنی گواهى لا إله إلاَّ الله بدهم، و ایمان بیاورم .

)فیما ترکت(: یعنى: (آنچه بیهوده ضایع کرده از طاعتهاى بارىتعالى، و به آن عمل نکرده ام) و در روایت دیگر: (آنچه از مال ترک کرده ام تا اینکه آنرا صدقه دهم) .

)کلاَّ(: این کلمه رد بر اوست، یعنى: اینچنین نیست که تو گمان مىکنى که دعوت تو اجابت مىشود و تو را به دنیا باز مىگردانند، بلکه این کلمه اى است که او بر زبان مىآورد .

)ومن ورائهم برزخ إلى یوم یبعثون(: تهدیدى از جانب بارىتعالى است که جلو آنها زندگى و حیات برزخى وجود دارد، یعنى: زندگى در قبر ؛ که نه در دنیاست، و نه در آخرت، و این زندگى تا روز محشر ادامه دارد و براى کافران و فاسقان در قبر و عالم برزخ، تاریکى و عذاب است .

2 سکرات مرگ:

از عائشه رضی الله عنها روایت است که رسول اکرم e فرمودند: ((لا إله إلاَّ الله إنَّ للموت لسکرات)) . [البخاری وأحمد] . نیست معبودى بحق مگر خداى یکتا، همانا براى مرگ سختىها است .

3 هنگام مرگ ایمان کافر پذیرفته نمىشود .

از عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول اکرم e فرمودند: ((لمّا أغرق الله فرعون قال: آمنتُ أنَّه لا إله إلاَّ الذی آمنتْ به بنو إسرائیل، قال جبریل: یا محمد فلو رأیتنی وأنا آخذ من حال البحر فأدُسّه فی فیه مخافه أن تدرکه الرحمه )) . [أحمد، الترمذی، صحیح الجامع حدیث 5082] .

وقتى بارىتعالى فرعون را در دریا غرق مىکرد فرعون گفت: ایمان آوردم که جز خدائى که بنو إسرائیل، یعنى: فرزندان إسرائیل، آنرا مىپرستیدند، خدایى دیگر وجود ندارد، جبریل u در این حال به رسول اکرم e گفت: اگر مرا مىدیدى که گِل و لاى سیاه دریا را گرفته در دهان فرعون مىگذاشتم از اینکه مبادا رحمت خداوندى به او برسد .

4 آمدن فرشته مرگ بالاى سر انسان قبل از خارج شدن روح از بدن .

5 بشارت فرشته مرگ به مؤمن که بارىتعالى از او راضى است، و گناهانش بخشیده مىشود، و بشارت کافر به اینکه بارىتعالى از او راضى نیست و بر او خشمگین است .

فصل سوم:

آنچه بعد از قبض روح انسان رخ مىدهد

1 روح انسان مؤمن از بدنش براحتى و آسانى خارج مىشود، و کافر بعلت سختى خارج شدن روح از بدن معذب مىشود . (%)

2 خروج روح انسان مؤمن مانند بهترین بوى عطر مُشکى که بر زمین وجود دارد، و خروج روح انسان کافر مانند بدترین بوى مرده اى که در زمین وجود دارد . (%)

3 انسان مؤمن هنگامیکه روحش از اطراف او خارج مىشود خداوند سبحان را حمد و سپاس مىگوید، چنانکه رسول اکرم e مىفرماید: ((إنَّ المؤمن تخرج نفسه من بین جنبیه وهو یحمد الله)) . صحیح الجامع حدیث 1927] .

روح انسان مؤمن از دو طرف بدنش و یا از دو جنبش بیرون مىشود در حالیکه او بارىتعالى را حمد و سپاس مىگوید .

4 وقتى روح از بدن خارج مىشود چشم انسان روح را دنبال مىکند (بطرف آن نگاه مىکند) .

رسول اکرم e مىفرماید: ((إنَّ الروح إذا قُبِض علیها تبعه البصر)) . [مسلم وغیره] .

اگر روح قبض و گرفته شد، چشم انسان آنرا دنبال مىکند .

5 وقتى فرشتگان روح انسان مؤمن را با خود حمل مىکنند درهاى آسمان بر روى ایشان باز مىشود .

6 دروازه هاى آسمان براى روح کفار بروى فرشتگان باز نمىشود . (%)

7 بارىتعالى امر مىکند تا روح انسان مؤمن بعد از اینکه کتاب اعمالش در علیین (یکى از منازل بهشت) نوشته شود، به زمین باز گردانده شود . (%)

8 روح کافر از آسمان پرتاب مىشود تا اینکه به جسد مرده اش برگردد، بعد از اینکه کتاب اعمالش در سجین (یکى از منازل جهنم) نوشته شود . (%)

9 انسان مرده وقتى دفن شد در قبر وحشت مىگیرد، و با نشستن صالحین و مردان نیکوکار بالاى قبر در موقع دفن به اندازه اى که شترى را ذبح کرده و گوشت آن تقسیم شود أُنس گرفته و از وحشت بیرون مىرود، و انجام این کار مستحب است، و دلیل بر آن قول عمرو بن العاص t است که گفت: ((إذا دفنتمونی فأقیموا حول قبری قدر ما تنحر جزور ویقسم لحمها حتى أستأنس بکم وأنظر ماذا أراجع به رسل ربی)) . [مسلم] .

وقتى مرا دفن کردید بالاى سرم به اندازه اى که شترى را کشته و گوشت آن تقسیم شود بنشینید، تا با شما أُنْس و أُلْفَت بگیرم و ببینم چطور با دو فرشتهء منکر و نکیر مقابله کنم .

10 فشار قبر، و هیچ کس از آن نجات نخواهد یافت .

از عبدالله بن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول اکرم e فرمودند: ((لو نجا أحدٌ من ضمّه القبر، لنجا سعد بن معاذ، ولقد ضُمَّ ضمّه ، ثم روُخی عنه)) . [صحیح الجامع 5182] .

اگر کسى از فشار قبر نجان مىیافت، سعد بن معاذ صحابى جلیل از آن نجات مىیافت، ولى به او فشار خیلى سخت وارد شد، سپس آن فشار بر طرف گردید .

11 باز گرداندن عقل انسان به جسدش در قبر:

عن عبدالله بن عمر رضی الله عنهما أنَّ رسول الله e ذکر فتّان القبر، فقال عمر: أترد علینا عقولنا یا رسول الله؟ فقال رسول الله e: ((نعم کهیئتک الیوم))، فقال عمر: بفیه الحجر . [صحیح الترغیب والترهیب جلد 4 با سند حسن] .

از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول اکرم e فتنه هاى قبر را یاد کردند، عمر بن الخطاب t سؤال کرد اى رسول خدا آیا عقلهایمان به ما باز مىگردد؟ رسول اکرم e فرمودند: بلى همچنانکه الآن عقل تو در جسدت مىباشد، عمر t گفت: جواب او را خواهم داد، یعنى جواب فرشته را بدرستى خواهم داد .

اینجا عمر بن الخطاب t حسن ظن به بارىتعالى داشت که خداوند او را موفق مىکند تا جواب فرشته را بدهد .

12 مرده وقتى دوستان و همراهانى که براى دفن او آمده اند، او را وداع مىگویند و از آنجا دور مىشوند، صداى پاى آنها را مىشنود . (%)

13 چه وقت مرده مورد سؤال قرار مىگیرد؟