فرهنگ سرای نیاوران بنایی است که در مجموعه نیاوران در شمال شرقی شهر تهران واقع است. این بنا از نظر طراحی معماری معاصر ایران دارای اهمیت می‌باشد.
پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷) این فرهنگ سرا به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و تا سال ۱۳۶۴ علاوه بر کوشش‌های هنری، فعالیت‌هایش عبارت بودند از: انتشار کتاب، تفسیر و ترجمه قرآن و از سال ۱۳۶۷ پذیرش هنرجویان « مرکز آموزش هنر » از طریق آزمون سراسری وزارت فرهنگ و آموزش عالی آغاز شد که طی سه دوره ۱۸۰ نفر با دریافت گواهینامه در مقطع کاردانی و در رشته‌های نامبرده از مرکز آموزش هنر (فرهنگسرای نیاوران) فارغ التحصیل شدند . از سال ۱۳۷۰ فعالیتهای فرهنگسرا چنین بوده است : برگزاری سمینار، کنفرانس، نمایشگاه و ... این فرهنگسرا در خیابان شهید باهنر ( نیاوران ) روبروی پارک نیاوران قرار دارد .
دانشجویان در رشته‌های طراحی و گرافیک، مجسمه‌سازی، نقاشی، بازیگری و نمایش نامه نویسی و مینیاتور در این دانشکده تحصیل می‌نمودند. از اساتید دوره‌های اول می‌توان محمود دولت‌آبادی و قطب الدین صادقی (در رشتهٔ نمایش‌نامه نویسی)، محمود فرشچیان (دورهٔ اول مینیاتور) رضا فاضلی (دورهٔ دوم مینیاتور)، شریف‌آبادی (طراحی و گرافیک)، غلامحسین نامی و میلانی را در رشتهٔ (نقاشی) نام برد.
این مکان از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۴ به عنوان دانشکده هنر و زیر نظر وزارت ارشاد فعالیت نموده و در سال ۱۳۷۴ با عنوان رسمی فرهنگسرا شروع به کار کرد. در حال حاضر ریاست این مجموعه بر عهده محمد جعفر صافی است.[۱]
آدرس وب سایت رسمی فرهنگسرای نیاوران؛ www.fniavaran.ir
معماری بنا
بنای فرهنگسرای نیاوران توسط کامران دیبا و همکارانش طراحی و اجرا شده است. ساخت این بنا در دوره محمدرضا شاه پهلوی، در تاریخ ۱۳۵۵ شروع و در سال ۱۳۵۶ به اتمام رسید. کل فضای مجموعه نیاوران ۱۱۰ هزار متر مربع است و زیر بنای ساختمان فرهنگسرای نیاوران ۱۰ هزار متر مربع می‌باشد.
این بنا در شمال شرقی کلان‌شهر تهران و از نظر اقلیم در موقعیت معتدل کوهستانی می‌باشد در این اقلیم به علت وجود بادهای شمال، معماری فرهنگسرا به صورت شرق و غرب طراحی شده است.
نورگیری
نورگیری این بنا از ۴ طرف صورت می گیرد. گر چه ساختمان نیاوران به صورت قسمت‌های مجزا طراحی شده و بعد در کنار هم قرار گرفته اما با نوآوری‌های خاص، طراح توانسته ارتباطی صحیح و جستجوگر میان دو ساختمان بوجود آورد.
سازه
سازه این بنا با بتون مسلح اجرا شده است. در زیباشناختی این ساختمان طراح با ترکیبی میان‌بافت (بتون و سنگ)، فرم (ساده هندسی) و سنت (سنت‌های ایرانی) توانسته ساختاری جدید از معماری سنتی و مدرن خلق نماید.
سر در ورودی
برای ورود به حیاط مرکزی مخاطب مقید به گذشتن از زیر قالب سنتی که به شکل سر در ورودی است می‌باشد.
سر در ورودی این بنا طراحی متقارن دارد. کاربرد این سر در به‌عنوان پیش ورودی برای دسترسی به در اصلی فرهنگسرا است و برگرفته ازساختار فضای هشتی در معماری سنتی ایرانی می‌باشد.
سمت راست در ورودی اتاق نگهبانی قرار دارد. دسترسی به ساختمانهای اصلی از طریق پله‌ها صورت می‌گیرد. وجود دو عامل بعدی سکوها و شمشادها در دو طرف پله‌ها عمل هدایت مخاطب به سمت ساختمان اصلی را به عهده دارد.
حیاط مرکزی
حیاط مرکزی یکی دیگر از نمادهای سنتی است که در این بنا استفاده شده است. این قسمت دارای دو آب نما و دو باغچه می‌باشد و تمامی درهای مختلف ساختمان به سمت حیاط مرکزی باز می‌شود.
در حیاط مرکزی دو ساختمان مشاهده می‌شود:
ساختمان شماره ۱ در سمت چپ که شامل ۲ طبقه است:
طبقه اول سالن آمفی تئاتر که به‌عنوان سالن سینما از آن استفاده می شود. سالن آمفی تئاتر شامل سه قسمت اصلی است. پذیرش، خروجی‌ها و صحنه اصلی. این مکان دارای یک ورودی یا سرسراست که یک حسن برای آن تلقی می‌گردد. زیرا افرادی که می‌خواهند به بیرون از آمفی تئاتر بروند ابتدا به یک هال انتظار وارد شده و سپس به محیط بیرون هدایت می شوند. طول صحنه آمفی تئاتر تقریباً دو برابر عرض است واز شیب طبیعی زمین برای شیب آمفی تئاتر استفاده شده است.
طبقه دوم شامل اتاق‌های اداری رئیس و معاونین است.
ساختمان شماره ۲ در سمت راست به‌وسیله چند پله به طرف در ورودی نگارخانه و بخش اداری می‌رسد.
نگارخانه
چند پله مراجعین را از حیاط مرکزی به سمت در ورودی نگارخانه هدایت می‌کنند. قبل از ورود به نگارخانه یک هشتی وجود دارد که هم به رستوران و هم به کتابخانه راه دارد.
برای ورود به نگارخانه از یک راهروی چرخشی، هدایت کننده به طرف جلو استفاده شده که ازآن به عنوان بخشی از نگارخانه استفاده می‌شود و فضای مفیدی نیز برای نگارخانه ایجاد کرده است. ساختار چرخشی راهرو باعث شده تا فاصله راهرو تا قسمت اداری کمتر احساس گردد.