در پاسخ به این سؤال که هنر چیست ؟ باید گفت هر کس به گونهای و از دیدگاهی هنر را مورد نظر قرار داده و برای آن تعریفی ارائه داده است. اما در اینکه بخش عظیمی از هنر در ارتباط با قلم و بیان است شکی نیست همچنین در مورد اینکه پیامهایی که بر موج هنر به آفاق فرستاده میشود جاودانه میماند و زمان ها و مکانها را به زیر بال میکشد نیز سخنی نیست .در طول زمان ثابت شده که هنرهای زیبا، نگهبان امین زیبایی در جهاناند و رسالت بزرگشان ، آموزنده بودن آنهاست و تجربه به اثبات رسانده ، مطالب زیادی را که باید در مدتی طولانی و با تلاشی پیگیر فرا گرفت ، زبان هنر ، گاهی به آسانی و در فرصتی اندک و البته با نفوذ و تأثیر بیشتری به انسانها منتقل میکند.کلام خدا قرآن ، از نظر بیان و القاء ، زیباییها و ظرافتهایی دارد که در هیچ کلام بشری یافت نمیشود و تا کنون هم بشر از آوردن حتی سوره و یا آیهای مثل آن عاجز مانده است و اصولاً یکی از جنبههای «معجزه» بودن قرآن ، همین جنبهی بیانی و فصاحت و بلاغت بینظیر آن است.
در کلمهی هنر ، زیبایی و جمال نهفته است و قرآن کریم روی نکتهی زیبایی هستی و جمال طبیعت تأکید فراوان دارد و همیشه آن را به یاد میآورد تا انسان دچار عادت نشود و در نتیجه از تماشای این جمال ، غافل و محروم نگردد ، سراسر قرآن پر است از دعوت به گشودن چشم بصیرت به روی هستی و نشانههای خدا در جهان .
آن همه ندای : تعقل ، تفکر ، تدبر ، نظر ، سفر و ... همه برای آن است که قرآن میخواهد به چشم انسان چنان دیدی ببخشد که گویا همه چیز را برای اولین بار است که میبیند .
این همه نقش عجب بر در دیوار وجود هر کس فکرت نکند نقش بود بر دیواردر بینش اسلامی ، هستی نشانهای از خداست و نمایشگاهی از آثار قدرت ، شگفت و بهتآور است. هستی زنده و زیباست و جمال ، جزیی اصلی از بنای هستی است ( گر چه گاهی به خاطر تکرار ، عادی شده و زیباییاش کمتر احساس میشود.)قرآن کریم بارها و بارها به این زیبایی اشاره کرده و تابلوهایی بدیع از آن ترسیم فرموده است.کافی است نیم نگاهی به آیاتی که در آن از مظاهری همچون : کوه ، دریا ، موج ، طوفان ، صحرا ، ستارهها ، شهابها ، آسمان ، ماه ، خورشید ، نور و ظلمت ، شب و روز ، طلوع و غروب ، ابر و باد ، نهر و رودخانه و سیل ، روییدن گیاه ، طراوت باغ ، جریان آب و جوشش چشمهساران و ... یاد شده بیفکنی ، میبینی که همه به صورتی زنده ، متحرک ، زیبا و جاندار مطرح شده است گویی صحنهی نمایشی است که تو به تماشای آن نشستهای نمایشی با درونمایهای پر محتوا که در نهایت به تو آموزشی میدهد یا به تفکرت وا میدارد یا بینش و بصیرتی عطا میکند که در آن ترتبیتی نیکو نهفته است یعنی درست مانند نمایشهای دیگر دارای پیام است و تنها صرف مشغول کردن تماشاگران و هضم شدن در صحنهی نمایش و غافل شده از محتوا و پیام نمایش نیست .هدف از همهی این مقدمات بیان لطیف این جنبهی اعجازی قرآن است که اگر چه قرآن از نظر ادبیات کتاب هنری است اما از نظر «هنر نمایش» نیز دارای تمام فنون نمایش میباشد و تصویر و نمایش در قرآن مسئلهای است که تا کنون کاوشگران بلاغت به آن توجه چندان نکردهاند.
بیایید پرده از جمال هنری قرآن برداریم همان قدرت توانایی که با یک رشته الفاظ مجرد و بیآلایش نقش میزند و نمایش میدهد آن اندازه که از تصویرش قلم نقاشی و دوربین عکاسی عاجز میماند.نمایش سیما های هنری در قرآن به ما این اجازه را میدهد که تولد قرآن را از نو تماشا کنیم . هنر قرآن در جذابیت آن از نظر به کاربردن الفاظ و عظمت معانی در جملاتی کوتاه ، ساده ، رسا و شیوا و دارای ضرب آهنگ است. چنان که مؤمن و کافر تحت تأثیر آن قرار گرفتند و از آن سخنها گفتند ؛ اما مؤمنان ، مات و مبهوت ماندند وجذب شدند و ایمان آوردند و کافران مبهوت ماندند و ناتوان شدند و فرار کردند و خود را از حوزهی جاذبیت قرآن بیرون بردند.آری کسانی که خود را از سر تکبر و غرور ، بزرگ میپندارند و از ایمان و اعتراف به حق عناد میورزند میگویند : « إن هذا الّا سحر مبین » و مؤمنان با شنیدن و تلاوت آن بی اختیار به سجده میافتند و از سر شوق گریه میدهند. « اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ»1 بی اختیار سر بر زمین ادب میگذارند و هر آن به خشوع خود میافزایند . « وَیَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَیَزِیدُهُمْ خُشُوعًا »2
آری ، سیمای ناپیدای قرآن در قالب یک گروه الفاظ جامد است که شرط فصاحت و بلاغت را دارا هستند و این چیزی نیست جز تصویر متنی و نمایش هنری در قرآن .تصویر متنی عبارت است از ابزار با ارزش و سازندهای در اسلوب قرآن کریم برای به وجود آوردن تصویری که همراه با رنگ است و حرکت ف سازندگی و کوبندگی به گونهای است که چشم و گوش و حس و خیال و فکر و وجدان از آن انباشته میشوند. و قرآن پر است از صحنههای نمایشی برای بیان اهداف خود با استفاده از همین ابزار - کلمات کوتاه و ساده - که دانشمندان قرنها از آن غافل ماندهاند .