چکیده:
در این مقاله اثرات فنی و اقتصادی مقره ها در طراحی خطوط انتقال نیرو بررسی و تاثیر نوع آلودگی در افزایش سرمایه‌گذاری خطوط انتقال نیرو اشاره می‌گردد و سپش روشهائی جهت کسب مقدار عایقی لازم و نتیجتاً تعیین تعداد مقره‌ها در مناطقی که دارای آلودگی نامشخص می‌باشند ارائه می‌گردد و در نهایت ضمن بررسی مختصری از وضعیت آلودگی کشور به دسته‌بندی آن با توجه به مناطق مختلف با شرایط متفاوت پرداخته می‌شود.
شرح مقاله:
با نگاهی گذرا به پروژه هائی که تا کنون اجرا شده است اعم از خطوط انتقال نیرو یا پست های فشار قوی مشاهده می‌شود عموماً طراحی پروژه‌ها دارای معیار مشابهی نمی‌باشند، بلکه هر یک از مهندسین مشاور، طرحی متناسب با اطلاعات قابل دسترسی سلیقه شخصی، یا تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های فردی ارائه نموده‌اند متاسفانه مرجعی واحد و جامع هم وجود نداشته است که در این زمینه کنترل و یا حتی مقایسه گردد چه مشاهده می‌گردد مقره‌هائی که در یک منطقه آلوده انتخاب می‌شود متناسب با مقدار آلودگی نبوده در حالیکه آن قسمت از شبکه دارای حساسیت زیاد می‌باشد و یا بالعکس در مواردی هم مشاهده می‌گردد طرح مقره برای همه طول خط انتقال که دارای آلودگی متفاوت می‌باشد از مقره‌های مشابه که برای بدترین شرایط آلودگی مناسب هستند بکار برده شده است شرکت توانیر بعلت بعد وسیع فعالیت خود در زمینه احداث خطوط و پستهای فشارقوی با انواع مختلفی از اشکالات و آسیب‌هائی که به علل مختلف از جمله طرح ناصحیح مقره و برجها بوجود آمده، برخورد داشته است که این امر تجارب قابل استفاده و کمکی زیاد برای هماهنگی طرحهای مختلف پروژه‌ها و بررسی پیشگیرانه مشکلات احتمالی آینده می‌باشد.
1 اثرات اقتصادی میزان آلودگی:
افزایش میزان درجه آلودگی در خطوط و پستهای فشارقوی ظاهراً تنها در فاصله خزندگی تاثیر می‌گذارد ولی واضح است که فاصله خزندگی در تعداد دو نوع مقره‌ها موثر بوده و همین تغییر مقره‌ها باعث تغییراتی در طراحی تاورها و سایر متعلقات خطوط انتقال نیرو و پستها می‌گردد.
برای بررسی اثر اقتصادی تاثیر میزان آلودگی در طراحی خطوط و پستهای فشارقوی باید هزینه‌ها نسبی در شرایط مختلف، محاسبه گردد که این امر نیاز به اطلاعات جامع وسیعی دارد ولی بطور کلی محاسبات نشان می‌دهد که افزایش سرمایه گذاری بر حسب میزان درجه آلودگی قابل توجه می‌باشد.
روش های مختلفی در رابطه با تقسیم بندی درجه آلودگی محیط مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی مبنای طراحی مهندسین مشاور ایرانی استاندارد "IEC" می‌باشد که این مؤسسه آگاهی را به چهار دسته زیر تقسیم کرده است.
منطقه تمیز
منطقه با آلودگی کم
منطقه آلوده
منطقه خیلی آلوده
چنانچه برای خط انتقال نیرو که از منطقه خیلی آلوده می‌گذرد فقط شرایط منطقه تمیز در نظر گرفته شود. ممکن است مقدار قابل ملاحظه‌ای از نظر هزینه اقتصادی صرفه‌جوئی گردد (این رقم در بعضی موارد ممکن است حدود 10 تا 20 درصدکاهش سرمایه‌گذاری خط انتقال را باعث گردد) ولی عملاً هیچگونه اطمینانی به خط مذکور نبوده و همواره در معرض خطر خروج خط از شبکه خواهد بود و چه بسا ممکن است خسارت‌های ناشی از خروج خط چندین برابر اختلاف هزینه بالا باشد هر چند ممکن است خسارت‌های ناشی از قطعی برق فقط آسیب‌های وارده به تجهیزات و بازسازی، آن به حساب آورده شود ولی این امر برای مهندسین مشاور به هیچ عنوان معیار نبوده بلکه باید کلیه عوارض ناشی از آن از جمله: آسیب به تجهیزات، توقف خط تولید صنایع سازمانها، ضررهای مربوط به مصارف خانگی و بطور کلی مجموعه پیامد اقتصادی و اجتماعی منطقه را باید در نظر بگیرد لذا با توجه به این امر افزایش هزینه مقره‌ها در کل مقرون بصرفه می‌باشد و از طرف دیگر مسئله باید از دید دیگری مطالعه شود به این صورت که اگر خط انتقال نیروی مورد نظر دارای اهمیت و حسایت زیاد نباشد بطوریکه بتوان خطر خروج چند بار در سال را پذیرا شد در نتیجه می‌توان کاهش هزینه قابل ملاحظه‌ای بوجود آورد بعنوان مثال برای یک خط انتقال 230 کیلوولت که از منطقه آلوده نیز می‌گذرد بعلت عدم نیاز به ضریب اطمینان بالا (چنانچه خط مذکور دارای اهمیت زیاد نباشد). ضمن قبول ریسک احتمال قطعی چند بار در سال، آنرا متناسب با شرایط منطقه آلودگی کم طراحی نمود و از این طریق هزینه را کاهش داد که با این کاهش هزینه می‌توان تعداد کافی ایستگاه تحقیقاتی یا آزمایشگاه برای تشخیص و تعیین مقدار آلودگی منطقه احداث نمود.
2 اثرات منفی:
برای جلوگیری از خطرات احتمالی در اثر آلودگی، معمول‌ترین روش، افزایش فاصله خزندگی مقره‌ها می‌باشد ولی در بعضی موارد بعلت اینکه وضعیت آلودگی در طول خط انتقال متفاوت می‌باشد و ممکن است در مسیر کوتاهی، درجه آلودگی تغییر نماید و در نتیجه تغییر طرح برجها مقرون به صرفه نباشد لذا در این موارد می‌توان به یکی از روشهای زیر عمل نمود:
طرح مقره مخصوص ضد آلودگی
روش پوشاندن گریس بر روی مقره
پوشاندن مواد نیمه هادی بر روی سطح مقره
شستشوی مقره به روش اتوماتیک یا دستی
استفاده از انواع دیگری از مقره مثلاً رود رفلکس
برای روشن شدنمطلب وضعیت آلودگی در داخل کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد:
3 وضعیت آلودگی در ایران:
آلودگی در ایران بیشتر در اثر وجود بادهای دریایی در سواحل ایران، کارخانجات صنعتی و دودزا، تاسیسات حرارتی دودزا، رطوبت، وجود مناطق کویری و ... می‌باشد.
بخاطر تنوع پراکندگی صنایع در ایران (تراکم کارخانجات صنعتی در محلهای محدود و شرایط متفاوت جوی نمی‌توان درجه‌بندی آلودگی محیط را از نظر استانی (یا شهری) انجام داد، مثلاً در دو شهر یک استان ممکن است مقدار آلودگی آنها متفاوت باشد و حتی در یک شهر مثلاً در جنوب تهران با دور شدن چند کیلومتر از نقطه‌ای مقدار آلودگی آن تغییر خواهد کرد لذا ضمن تقسیم‌بندی ایران از نظر آلودگی که در زیر خواهد آمد یادآوری می‌شود در موقع طراحی پست و خطوط می‌بایست وضعیت و شرایط منطقه مربوطه و همچنین برنامه طرحهای چند ساله آینده دقیقاً در نظر گرفته شود و با توجه به این نکته ممکن است در مواردی لزوم احداث پست از نوع "GIS" و بیا از نوع دیگر مطرح باشد. بر این اساس وضعیت آلودگی کشور با توجه به درجه‌بندی آلودگی: تمیز، آلودگی کم، آلودگی و خیلی آلوده بشرح زیر بررسی می‌شود:
13 منطقه با آلودگی خیلی کم (تمیز):
مناطقی شانل محل های مشکونی با تراکم کم که در این محل فقط تاسیسات و تجهیزات حرارتی استفاده می‌شود که عموماً روستاها و شهرهای کوچک دور از شهرهای بزرگ از این گروه می‌باشد. و یا مناطقی دارای تاسیسات صنعتی کم که در ضمن باران نسبتاً زیاد داشته و به این طریق آلودگی محیط از بین می‌رود. مناطقی که از دریا فاصله زیاد داشته بطوریکه در برابر آلودگیهای ناشی از نمک دریائی در اثر وزش بادهای دریایی مصون می‌باشد.