نقش هواشناسی کشاورزی در پیش بینی اوضاع جوی برای تدوین سیاست های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت کشت بسیار مهم و غیر قابل انکار است.
در همین راستا با توجه به خشکسالی های اخیر، وزارت جهاد کشاورزی، غافلگیری ناشی از خشکسالی و عدم برنامه ریزی در این زمینه را معلول پیش بینی نادرست سازمان هواشناسی کشور دانست به طوری که دکتر خلیلیان، معاون برنامه ریزی وزارت جهاد کشاورزی چندی پیش در جمع کلیه خبرنگاران رسانه ها پیش بینی آن سازمان در خصوص نزولات جوی در سال زراعی 87 را طبیعی و نرمال دانست و مشکلات به وجود آمده را ناشی از این پیش بینی اشتباه ذکر کرد.
در این راستا با توجه به تاثیر خشکسالی اخیر در تولید محصول، برنامه ریزی کشت و تامین مواد غذایی مورد نیاز و همچنین لزوم آمادگی بیشتر در صورت تداوم آن در سال آینده، گفت وگویی با مدیر کل پیش بینی سازمان هواشناسی کشور انجام داده ایم.
مهندس پرویز رضازاده معتقد است که سازمان هواشناسی پیش بینی درستی در خصوص بروز خشکسالی داشته است.
وی در عین حال پیش بینی هواشناسی کشاورزی را از وظایف این سازمان نمی داند که البته این موضوع نیز محل بحث و گفت وگو در میان تصمیم سازان کلان کشور و بخش کشاورزی دارد.
***
سازمان هواشناسی سال گذشته در خصوص وضعیت جوی در سال زراعی 87-86 چه پیش بینی هایی کرد؟
این پیش بینی ها در بولتن فصلی سایت هواشناسی موجود است و هر علاقه مندی به کسب اطلاعات می تواند به سایت مراجعه کند و اطلاعات لازم را دریافت نماید.
میزان تعامل سازمان با وزارت جهاد کشاورزی در خصوص تعیین سیاست های کشاورزی چقدر است و آیا این تعامل در سال گذشته نیز وجود داشت؟
ما به عنوان تولیدکننده اطلاعات هواشناسی، آنها را به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می دهیم. این ارتباط همیشه برقرار است و توصیه ها و پیش بینی ها در زمان مناسب انعکاس داده می شود و در اختیار کاربران با فاکس یا با گزارش های ارتباطی قرار می گیرد. این انتقال پیش بینی ها بخصوص برای کاربران اصلی مثلا جهاد کشاورزی یا نیرو و سایر وزارتخانه ها نیز که در ارتباط با سازمان هواشناسی هستند، صورت می گیرد. ولی سازمان هواشناسی فقط در حد دادن اطلاعات فعالیت دارد و نه بیشتر. به طور مثال ما چیزی را به وزارت جهاد کشاورزی دیکته نمی کنیم که چه بکنند و چه نکنند، پیش بینی هایی از قبیل بالا بودن دما که افزایش نیاز آبی را در پی دارد از سوی سازمان صورت می گیرد ولی اینکه این مساله چه تبعاتی می تواند در مراحل کاشت و داشت و برداشت داشته باشد، در حیطه ی اختیارات ما نیست. ولی دسترسی ما و کاربران با هم دوسویه است. در شرایط پیش بینی های کوتاه مدت گاه ارتباط با کاربران تلفنی است تا تمهیدات از سوی آنها سریع تر انجام شود. مراکز هواشناسی استانی هم با کاربران استانی به همین ترتیب در ارتباطند.
آیا ادعای معاون وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر پیش بینی نادرست سازمان هواشناسی در سال گذشته را که باعث بروز مشکلات عدم برنامه ریزی بحران خشکسالی شد، تایید می کنید؟
درست است که در سال گذشته پیش بینی های داده شده از سوی سازمان برای ماه های اسفند و فروردین چندان مناسب نبود، ولی در طول پاییز و زمستان تا پایان بهمن پیش بینی های بلندمدت مطابقت خوبی با رویدادها داشتند. این پیش بینی پاییز نسبتا خشک، زمستان با بارش متعادل و دمای زیر نرمال و هوای نسبتا سرد بود. پیش بینی اسفند و فروردین از سوی ما نرمال تعیین شده بود ولی بارش در این ماه ها کمتر از نرمال بود. در زمینه ی کشاورزی یک پاییز خشک و زمستان با بارش مناسب داشتیم که این کم بارشی در پاییز مشکلات کم آبی را می تواند ایجاد کند و کمبود بارش اثر خود را خواهد گذاشت. ولی اینکه بعد از این پیش بینی چگونه باید برنامه ریزی کرد و چه مدیریتی را باید اتخاذ نمود در مقابل پاییز کم بارش به عهده ی ما نیست. در جواب به پرسش شما باید بگویم که در اساس، سازمان هواشناسی کشور وظیفه ای مبنی بر پیش بینی اقلیمی ندارد و در این صورت زمانی که سازمان در مقابل اصل مساله هیچ گونه مسوولیتی نداشته پس هر گونه ادعا یا نظری که ما را به زیر سوال می برد، خود به خود منتفی است و صحت نخواهد داشت. ولی در این جا لازم است بگویم که علی رغم عدم وظیفه مندی سازمان هواشناسی در خصوص پیش بینی اقلیمی، از 3-2 ماه پیش وزارت کشور چنین وظیفه ای را در قالب یک طرح به سازمان داد و حدود 15 روز پیش نیز این طرح در مجلس تصویب شد. ولی جا دارد کمی به مقوله پیش بینی هوا به صورت علمی و تخصصی بپردازم. دو نوع پیش بینی وجود دارد: فصلی یا اقلیمی و کوتاه مدت. پیش بینی یقینی (Determirfstic) به سه بخش کوتاه مدت، روزانه و هفتگی تقسیم بندی می شود که هر چه برد زمانی پیش بینی کمتر شود، احتمال و دقت پیش بینی افزایش خواهد یافت و برعکس که دقت این نوع پیش بینی 90-75 درصد است. یعنی در پیش بینی ها ی مربوط به کمتر از یک روز تا بالای 90 درصد و تا یک هفته 75 درصد دقت وجود دارد. ولی روش پیش بینی اقلیمی مقوله ای متفاوت است و روال تعیین کاملا جداگانه ای دارد. این نوع پیش بینی ماهانه است از 6-3 ماه به روشنی پیداست که دقت این پیش بینی به علت برد زمانی طولانی تر، کمتر خواهد بود. دقت یا احتمال رخداد صحیح در برنامه بلندمدت در پیش بینی فصلی در پیشرفته ترین کشورها در حد 70 درصد است. محاسبات خاصی در این نوع پیش بینی ها وجود دارد. بحث سود و زیان، احتمال رخداد، عدم احتمال رخداد، مدیریت و برنامه ریزی بلندمدت به این نوع پیش بینی وابسته است. پیش بینی فصلی چند بار و در زمان های متوالی صورت می گیرد؛ به طور مثال اگر پیش بینی سال پرباران در 4 بار انجام شد و 3 بار آن درست و 1 بار غلط باشد، دقت این پیش بینی تا 75 درصد است که بسیار مطلوب و خوب است. اینجاست که مفهوم سود و زیان و برنامه ریزی معنا می گیرد و کاربر باید تصمیم بگیرد که با این پیش بینی سود در کشت کردن آن محصول مشخص است و زیان کمتری در پی خواهد داشت. ولی مطمئنا برنامه ریزی در تمام مناطق کشور یکسان خواهد بود و بسته به شرایط اقلیمی منطقه و دمای غالب آن منطقه، مباحثی چون استراتژی کشت و یا مدیریت آن تغییر خواهد کرد. بارش در مناطق مرکزی و شرقی حدود 15 تا 20 درصد کمتر از رقم معمول است ولی در مناطق غربی و شمال کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود بارندگی بیشتری داریم. بهتر است مثالی بزنیم تا قضیه روشن تر شود، فرض کنید در بحث کشت گندم دیم در مناطق مرکزی و به سوی حاشیه شرقی کشور که اصولا بازدهی خوبی را نمی توان انتظار داشت، اگر یک دانه گندم کاشته شود 3 تا برداشت خواهد شد.