با تشکیل دولت متمرکز قاجار در سال 1165 ه ش، ایران وارد دوره ای جدید از تاریخ جهانی می گردد. دوره ای که طلیعه آن انقلاب 1789 میلادی فرانسه ،انقلاب روبه رشد سرمایه داری است که مکان و مقر اصلی اش شهر است و انقلاب صنعتی را در خود می پروراند . آقا محمدخان قاجار برای تشکیل دولت قاهر مرکزی موفق می شود تا دولتی متمرکز بر پا کند و بادیگر سازمان تولید را بر مبنای وحدت اجتماعی کار راه اندازی نماید.
کشف نفت در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی بر ایران حیاتی سیاسی- سرزمینی در پهنه جهانی می بخشد. از طرفی ایران عصر قاجار ارتباط زمینی مساعد و منزلگاه دریایی مناسب برای رسیدن به شرق دور است.
حکومت قاجار برمبنای تفکر متمرکز دولت صفوی و شیوه نامتمرکز دولت سلجوقی است. سلطان قاجار هنوز به عنوان سایه خدا به زمین حکومت می کند و زمین را نه چون دوران صفوی به عمال دیوانی، بلکه به فرزندان خود به تیول وا می گذارد.
شروع حکومت قاجار سرآغاز وابستگی اقتصادی ایران به کشورهای بیگانه بود. کشور در تولید بسیاری از کالاهای مصرفی، خود اتکایی را از دست داده و جامعه به سوی مصرف گرایی حرکت می کند. کالاهای خارجی به تدریج وارد بازارهای ایران گردید و شهرهایی مثل شیراز ، اصفهان و کاشان در اثر ورشکستگی بازارهایشان رو به خرابی رفتند. عمده ترین تغییر شکل در سازمان تولید و سرمایه ای کشور، تشکیل سرمایه داری تجاری ایران در ارتباط مستقیم با سرمایه داری خارجی بود مثل سرمایه گذاری در کشورهایی نظیر هند بدون آن که در داخل و خارج کشور به گونه ای مستقل در جهت تولید ملی و ارتقای آن گام برداشته شود.
شاهان قاجار برای تامین مخارج دربار و پرداخت قروض خود و در پی وسوسه ها و نفوذ استعمارگران روسیه و انگلیس شروع دادن امتیاز به بیگانگان کردند. معاهداتی هم چون ترکمن چای و گلستان و جدا شدن سرحدات شمالی و نواحی شرق کشور خبر از بی ثباتی سیاسی و بی لیاقتی زمام داران ایران دارد. واردات کالا و ارزانی قیمت آنها علاوه بر جذب بازار مصرفی به ورشکستگی صنایع داخلی سنتی و بیکاری بسیاری از صنعتگران و شاغلین صنایع دستی انجامید. کشاورزی نیز در اختیار سیاست بین المللی تقسیم کار قرار گرفته و تولیدات عمده آن عبارتند از: تریاک، پنبه، برنج و گندم
عدم درک صحیح هیات حاکمه از شرایط تاریخی جدید، صرف نظر از بازرگانی چون قایم مقام فراهانی و میرزا تقی خان امیر کبیر و عدم اتکای به نفس و زبونی در مقابل عنصر خارجی و تولید عنصر نوپای سرمایه داری تجاری و وابسته سبب می گردند تا تحول در دوره قاجار با تقابل بین جهان جدید (اروپای صنعتی شده) و جهان کهن(راه و روش زیست و تولید جاری در ایران آن روزگار) صورت گیرد. برای اولین بار در تاریخ کشور از تحول و توسعه درون زا و بومی بازمانده و دگرگونی ناشی از شرایط برونی را پذیرا می شود.
از طرفی شارکهن در معنای منطقه ای آن از ارتباط چند سویه با محیط اطراف خویش و با روستاهای تحت نفوذ باز می ماند. علی رغم آن که شار مفهوم کهن خود را رها کرده و به شهر تبدیل شده است اما شهرسازی نو و دگرگونی شهر قدیم و بنیان گذاری شهرهای جدید به گونه ای که در اروپای صنعتی شده اتفاق افتاد، صورت نمی گیرد. اما بازار کماکان لولای اصلی و ستون فقرات شهر است.
دولت قاجار مجالی برای تدوین سیاست های شهرسازی و شهر نشینی آن چنان که دولت صفوی انجام داد نمی یابد. این دولت موفق می شود تا مهر و نشان خود را بر پیکره پایتخت و به تبع آن مراکز ایالات بزند. آنچه باعث می شود تا منزلت آثار طراحی شده در این دو دوره به چشم نیاید همانا ضعف بنیه مالی حکومت و تخریب های خود سرانه دولت پهلوی (به پیروی از مدرنیسم برون زا) است.
در این زمان می توان از دوره ای با نام و یا خاطره سبک تهران سخن گفت که نطفه آن در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار بسته می شود. اقدامات اصلاح طلبانه میرزا تقی خان امیر کبیر و سفرهای سلطان قاجار فتحعلی شاه قاجار به اروپا ، حضور معلمین و مهندسین اروپایی در مدرسه دارالفنون به عنوان اولین مدرسه علی بستری مناسب برای بسط و نشر فرهنگ اروپایی و شهرنشینی و شهرسازی ناشی از آن است.
مهمترین اسنادتصویری که گویای وضعیت کالبدی پایتخت است دو نقشه می باشد.
مربوط به سال 1233 ه ش تحت عنوان نقشه دارالخلاقه . در این نقشه ساختار اصلی شهر همانی است که در دولت صفوی به امر شاه طهماسب اول پی افکنده شده است
مربوط به سال 1256 ه ش ، با نام دارالخلقه ناصری. این نقشه به دنبال نخستین سرشماری نفوس و مسکن در سال 1248 ه ش، به وسیله مدرسه دارالفنون انجام می گیرد.
در سال 1270 ه ش دیوار های کهن فرو ریخته می شوند و شهر از چهار سو گسترش می یابد. باروی جدید شهر با دوازده دروازه به روی جاره ها و فرارع بیرونی گشوده می شود و عنصر جدید خط آهن دروازه مخصوص به خود را دارا می باشد (دروازه راه آهن) باروی هشت ضلعی شهر شکلی از دیوارهای دوره رنسانس و باروک شهر اروپایی را در ذهن تداعی می کند. محیط شهر تهران از 3 کیلومتر به 19 کیلومتر می رسد.
سبک تهران چون مکتب اصفهان از مداخله در بافت کهن شهر خودداری می کند مرکز شهر از سبزه میدان و میدان ارگ به میدان توپ خانه انتقال می یابد.
محله به عنوان عنصر اصلی سازمان شهری هنوز در سبک تهران نقش بازی می کند. عنصر جدیدی که در خیابان ما به چشم می خورد آمد وشد وسایل نقلیه عمومی است. واگن یا تراموای اسبی به خیابان های جدید الاحداث چهره ای بین متفاوت می بخشد .
ساختن عمارت و بناهای دولتی به سبک فرنگی (تعبیر بومی از سبک های مسلط معماری اروپا) چون عمارت تلگرافخانه یا عمارت شمس العماره و برج ساعت معروف آن به عنوان وقت شناسی نو و عمارت تکیه دولت که تقلیدی ظریف از ساختمان اپرا در اروپا است مثال های روشنی از تغییر مفاهیم در ریخت شناسی شهری هستند.
میدان معنای کهن خود را از دست می دهد میدان توپخانه به عنوان یک نمونه کامل از این دگرگونیبا عرضی حدود 110 متر و طول نزدیک به 220 متر مستطیل است که کاملاً‌از تناسبات مطروحه در دوره های رنسانس و باروک تبعیت می کند .