مقدمه :
آینده ای که امروز پیش بینی می شود از راه خواهد رسید . اگر بدانیم که می خواهیم چگونه باشد می توانیم بر آن تأثیر بگذاریم . بدیهی است شناخت و بهره گیری از روش های نوین تدریس از مسائل بسیار مهمی است که باید بدان همت گماریم .
فرزندان ما در کلاسهای درسی خود از روش هایی بهره می جویند که در 50 سال پیش به کار می رفت . چنانچه ما حقیقتاً آنها را به عنوان نیروی کار آینده آماده کنیم ، باید درک درستی از روش های آموزشی نوین داشته و آنها را بصورت متناسب طرح ریزی و بکار بگیریم .
یکی از هدف های آموزش و پرورش کنونی این است که فراگیران را یاری کند تا بتوانند از دانش خویش بطور مؤثر استفاده کنند و از آنجا که عمر هر رشته دانش بشری دائماً کوتاه ترگشته و قواعدی نوین مستمراً جای آنها را می گ یرند ، لذا فراگیران باید به دانش و مهارت های فر اگیری مجهز باشند تا هیچ گاه در تنگنا قرار نگیرند . این هدف متخصصین و معلمین آموزش و پرورش را ملزم می سازد تا روش های تدریس نوین را بکار گیرند که منجر به چنین دانش و مهارتهایی می شود .
بسیاری از معلمین از فضای غیر فعال و شرایط خشک و غیر واقعی کلاس های خویش ناراضی هستند .
آنان بدنبال روشی هستند که بتواند در دانش آموزان انگیزه کافی جهت کسب دانش و انجام فعالیتهای آموزشی ایجاد کند .
بحث دهه های اخیر میان مربیان با توجه به این مطلب است که چگونه می توان یادگیری را به بهترین نحو آنان ساخت و بازده آن را افزایش داد . تجزیه و تحلیل های بدست آمده خاطر نشان می سازد که نقاط ضعف آموزش در سیستم های انتقال مستتر است .
تیم :
تیم را می توان گروهی دانست که در آن « هیچ فردی به اعضاء دستور نمی دهد اعضا با بررسی جمعی تصمیم می گیرند چه کاری را انجام دهند . تیم مسئولیت جمعی دارد .» ( جی مارتین 1994 ) بطور کلی مارتین بین گروه و تیم مقایسه ای ارائه می دهد که بنظر می رسد در یادگیری از طریق همیاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
روش 1 ) طرح کارآیی تیم The Team Effectiveness Design ( Ted)
در این روش هر یک از اعضای تیم دانش خود را قبل از بحث تیمی ارزیابی می کند . بعد از یک مرور اولیه ( پیش مطالعه ) هرفراگیر به یک سری سؤال صحیح – غلط و یا چند گزینه ای از موضوعی که قرار است آموخته شود پاسخ می دهد . سپس اعضای این در مورد هر یک از پاسخ ها می دهد . سپس اعضای تیم در مورد هر یک از پاسخ ها با یکدیگر بحث می کنند تا به توافق برسند . در ضمن بحث اعضاء گزینه ها و دلایل انتخاب خویش را ارائه می دهند .
از آنجایی که اعضای تیم باید در مورد بهترین پاسخ به توافق برسند . شرکت کنندگان این فرصت را پیدا می کند تا اطلاعات را رد وبدل کنند ، دلایلشان را توضیح دهند ، دلایل و شواهد دیگران را ارزیابی نمایند و برای ارزیابی گفته های بر له با علیه هر گزینه به عنوان بهترین جواب از منطق استفاده کنند .
در مرحله بعد ، در جلسه عمومی ، پاسخ های تیم ، نمره گذاری می ود و هر عضو می تواند کار فردی خودرا ارزیابی کند .
در این روش کلید پاسخ ها باید بدلیل درست یا نادرست بودن هر جواب را توضیح دهد ، تا اعضای تیم بتو انند درک عمیقی از بهترین پاسخ بدست آورند .
سپس زمان مشخص برای ارزشیابی تعیین می شود . در این مدت اعضای تیم به ارزیابی کار تیمی خود می پردازند . آنان باید مشخص نمایند که بعنوان یک تیم تا چه حد خوب عمل کرده اند سپس برنامه ای برای افزایش مؤثر بودن خویش ارائه دهند .
مواردی پیش می آید که یک عضو جواب صحیح را ارائه می دهد ولی قادر نیست که توافق تیم را برای آن جواب جلب کند . در این صورت در زمان ارزشیابی از کار تیمی ، بحث های بسیار جالبی در می گیرد و تیم به این مساله می پردازد که چرا وقتی پاسخ صحیح پیشنهاد شده است . در مورد آن به توافق نرسیدند .
ویژگی بارز این طرح ، التزام حس مسولیت دوجانبه بین اعضای تیم است .
در این روش مربی درس را ارائه نمی دهد ، بلکه ابزار یادگیری را توزیع می کند و به دانش آموزان کمک می کند تا فرآیند یادگیری خویش را پیگیری نمایند . مسئولیت معلم در این طرح ساخت ابزار است .
زمانی که لازم است دانش آموزان حقایق و اطلاعات را فرا گیرند و اصول و نتایج را استنتاج کنند ، از روش کار آیی تیم استفاده می شود .
در این طرح به دلایل زیر در فراگیران ایجاد انگیزه می شود :
کنجکاوی ذاتی فراگیر که چرا دیگران به این صورت فکر می کنند .
اشتیاق فراگیر جهت علاقه مند کردن و یا حتی تحت تأثیر قرار دادن دیگر اعضای تیم با کمک های شخصی به بحث .
روش 2: طرح تدریس اعضای تیم(The Team Member Teaching Design ( TMTD
در این روش کل موضوع درس بین اعضا تقسیم می شود و هر فراگیر مسئول تعیین شده و تدریس آن به دیگران است . بنابراین طرح تدریس اعضای تیم شبیه پازل تصویری است . وقتی همه اعضا کار خویش را انجام دادند کل درس آموزش داده می شود . ( این روش را نباید با تدریس تیمی [ Team Teaching ] اشتباه گرفت . در تدریس تیمی دو یا سه مربی در مسئولیت تدریس به یک گروه از دانش آموزان سهیم می شوند حال آنکه دراین طرح ، تدریس توسط اعضای تیم فراگیران انجام می شود ) .
در این طرح موضوع درسی تقسیم می شود و یک بخش از آن به عنوان پیش مطالعه به هر یک از اعضاء داده می شود . وقتی که اعضای تیم می شوند . عضوی که اولین بخش را دارد موضوع را به دیگران درس می دهد ، سپس دیگر اعضاء به نوبت ، بخش خودشان را آموزش می دهند .
بعد از اینکه آموزش کامل شد ، یک آزمون جامع از موضوع توزیع می شود تا درک هر یک از فراگیران را ارزیابی کند . سپس کلید پاسخ ها در اختیار آنان قرار می گیرد . کلید باید دلایل منطقی برای درست یا نادرست بودن هر یک از پاسخ ها را ارائه دهد و به فراگیران کمک کند تا درک کنندچرا پاسخشان غلط است .
در زمانی که برای نقد در نظر گرفته شده است . اعضای تیم از کار خویش ارزیابی می کنند و به این سوالات پاسخ می دهند :
هر کدام تا چه حد موضوع تعیین شده را خوب فراگرفته و در اختیار دیگران قرار داده است ؟
برای موثربودن کارخود در تیم چه پیشنهاداتی ارائه می دهند ؟
این طرح فراگیران را بر می انگیزاند تا در مورد بخش تعیین شده مطالعه کنند و خیره شوند .چون تسلط بر مطلب آنان را قادر می سازد تا در ارائه مطلب به عضو ارائه دهنده کمک کنند تا بتوانند آنچه را که مطالعه کرده است بیان کند .
طرح های کارآیی تیم و تدریس اعضای تیم برای یاری رساندن به فراگیران جهت کسب اطلاعات ، حقایق و اطلاعات آماری بسیار مفیدند . بخصوص طرح تدریس اعضای تیم برای کسانی که لازم است دانش یا اطلاعاتی را ارائه دهند و در این زمینه مهارت کسب کنند بسیار مناسب است . بعلاوه این طرح مهارت ها و توانایی ها ی شنیداری شرکت کنندگان را برای مطرح کردن سوال های سازنده در برابر ارائه اطلاعات از طرف دیگران پرورش می دهد .
در این روش مهارت های مطالعه پرورش می یابد . اعضاء در طرح تدریس اعضاء تیم به احتمال بیشتری ، عمیق مطالعه می کنند و نیاز به ترکیب اطلاعات به نحوی دارند که مطلب را منطقی و منسجم ارائه دهند . بنابراین در اثر اجبار آنان به سازمان دهی یک ارائه پر محتوا ، یادگیری دیگر اعضا تسهیل می شود .
طرح های کار آیی تیم و تدریس اعضای تیم می توانند با هم مورد استفاده قرار می گیرند تا به تنوع موقعیت یادگیری افزوده شود .
طرح کار آیی تیم The Team Effectiveness Design
دو فرضیه اساس طرح کار آیی تیم را می سازد . اول اینکه نتیجه دو فکر یا بیشتر از یک فکر بهتر و مؤثرتر است . هر شخص می تواند آنچه را می داند برای دیگران توضیح دهد و همه می توانند از یکدیگر فراگیرند .
دوم آنکه برای فراگیران ، حداقل آنهایی که بین سنین 10 سالگی تا میانسالی هستند شرکت فعال دریادگیری به همیاری انگیزاننده است . و انگیزه بر یادگیری اثر مثبت دارد .
دید کلی از طرح
بخش 1- آمادگی فردی فراگیران
بخش دوم – کار تیمی بحث برای به توافق رسیدن نمره گذاری پاسخ های فردی و تیمی
بخش سوم – تفسیر نمره ها
بخش 4- نقد کار تیمی
بخش 5- ارزیابی پیشرفت فرد
جهت آمادگی برای اجرای طرح ، مدیر یادگیری ابزار یادگیری یعنی فعالیت های یادگیری را ( یک متن خواندنی ، یا یک فعالیت سمعی و بصری ) و معمولاً آزمونی چند گزینه ای آماده می کند . فراگیران ، باید به تیم های مساوی تقسیم شوند . مثلاً کلاس 35 نفری به 7تیم 5 نفره تقسیم می شود . سپس :
مدیر یادگیری چگونگی فعالیت یادگیری طرح ریزی شده را توضیح می دهد . همان طور که گفته شد این فعالیت ممکن است به روش های گوناگون تهیه شود . مثلاً می تواند نمایش یک فیلم آموزشی مربوط به موضوع درس ، مطالعه بخش معینی از کتاب دانش آموزان و یا منابع دیگر ، یک فعالیت آزمایشگاهی مربوط به مفاهیم درس و یا ممکن است مسأله ای باشد . مسأله مطرح شده می تواند مسأله ای اجتماعی ، جغرافیایی ، زیست شناسی و یا ریاضی باشد . فراگیر ، فعالیت های فوق را به تنهایی انجام می دهد . به این ترتیب فراگیران آمادگی لازم برای پاسخ دادن به آزمون تهیه شده کسب می کنند و آن را به تنهایی پاسخ می دهند .
فراگیران آماده می شوند تا موضوع درسی را در تیم هاییادگیری به بحث بگذارند ( بخش 2 قسمت اول ) اولین کار در تیم یادگیری این است که اعضای تیم پاسخ ها را به بحث بگذارند تا به پاسخ های مشترکی که مورد توافق همه اعضای تیم باشد برسند .
در این بخش فراگیران کلید آزمون را دریافت می کنند و پاسخ های فردی وتیمی را نمره گذاری میکنند(بخش 2- قسمت دوم)
بحث تیمی مورد منطبق پاسخهای صحیح و غلط دنبال می شود و اعضای تیم بررسی می کنند که چرا به بعضی از سئوالها پاسخ غلط و به بعضی پاسخ درست داده اند.( بخش 3)
در این بخش فرآیند تأثیر متقابل اعضای تیم بر پیشرفت هر فرد نقد می شود. سپس با انجام آزمونی همردیف با آزمون اول پیشرفت هر فرد ارزیابی می شود .
آماده سازی طرح
موضوع درسی هرچه که باشد معمولاً به شکل یک نسخه خطی یا متنی که شامل اصول ، برهان ها ، حقایق، اطلاعات یا آمار مربوطه است . ارائه می شود . بعد از متن سوالهایی می آید که محتوی را تحت پوشش قرار می دهد . این سوالها معمولاً به شکل چند گزینه ای هستند . اگر چه شکل صحیح – غلط یا اشکال دیگر می تواند مورد استفاده قرار گیرد ، می توان دو نسخه پرسشنامه تهیه کرد که یکی را در خود طرح یادگیری استفاده کرد ودیگری بعداً در پس آزمون ، به منظور ارزیابی درک فردی مورد استفاده قرار داد . سوالهای چند گزینه ای باید طوری طرح شوند که از فراگیر بخواهد موضوع درسی را به گونه ای به کار ببرد ، نتیجه گیری کند ، ویا از اصولی که قبلاً ارائه شده استنباطی داشته باشد . این گونه سوأل ها به سوأل هایی که صرفاً تعیین کردن محل پاسخ در متن است . ترجیح دارد . سوأل هایی نیزکه شامل پاسخ های ظاهراً پذیرفتنی ولی غیر معتبر هستند از آن جهت مفیدند که به فراگیر کمک می کند آنچه کا در واقع صحیح است رااز پاسخ های قالبی که ممکن است درست به نظر برسند ولی صحیح نیستند جدا کند .