تاریخچه شهر ارومیه
تاریخچه شهر ارومیه :
شهرستان ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی یکی از شهرهای قدیمی و خوش آب و هوای ایران است و با مساحتی حدود 5899 کیلومتر مربع در شمال غرب کشور در مرز ایران و ترکیه واقع شده است وسعت خود شهر 7/42 کیلومتر مربع در جلگه ای به طول هفتاد کیلومتر و به عرض سی کیلومتر در غرب دریاچه لاجوردی ارومیه به فاصله بیست کیلومتری گسترده شده است این جلگه از رسوبات رودهای نازلوچای و شهرچای و باراندوزچای که همه ساله بطور منظم زمینهای زراعی و باغات میوه آن را مشروب می سازد پوشیده شده است .
این شهر سابقا چیچست که از نام چیچکلو (گلستان) گرفته شده است نام داشته و یکی از حاصلخیزترین و در عین حال از پر حادثه ترین شهرهای آذربایجان می باشد .
درباره حاصلخیزی و وفور آب و کثرت نعمت این سرزمین همین بس که این ناحیه چندین بار در طول تاریخ مورد تاخت و تاز آشوب طلبان داخلی و تجاوزگران خارجی قرار گرفته مخصوصا در اثر تمرد بزرگان بعضی عشایر مغرب آذربایجان به تحریک خارجی ها موجبات خرابی و قتل و غارت در این منطقه فراهم گردیده و صدمات و خسارات فوق العاده ای دیده است و بارها زراعت و باغات و آبادیهای آن پامال سم ستوران گشته و ساکنین آن از هستی ساقط شده اند . در اندک مدتی از برکت و وفور نعمت و کوشش اهالی زحمتکش جبران مافات گردیده و این منطقه حاصلخیز ساکنان خود را به نوا رسانده است ای بسا اموال اهالی در بهار به تاراج رفته و در پائیز مردم آن دیار عزم زیارت عتبات کرده اند این حقایق بر وفور نعمت خدادادی و حاصلخیزی زمین آن است .
در ادوار متوالی تاریخ این خطه زر خیز اشتهای استیلاگران را بر انگیخته گاهی سراسر این سرزمین را در نوردیده اند چه آبادیها که ویران نگردیده و اموال مردم به غارت نرفته چه مزارعی که با خون زارعین خود آبیاری نگردیده اما پس از فرو نشستن هر یورشی بازسازی و سازندگی جریان پیدا کرده و از درون همین نا ملایمات و اغتشاشات سازندگان و اندیشمندانی بپاخاسته و آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته اند .
بطور کلی ارومیه از اعصار قدیم یکی از مراکز آباد و پر جمعیت ایران بوده و فعالترین منطقه کشاورزی آذربایجان بشمار میرود با آنکه بر اثر حوادث تاریخی بارها ویران شده ولی خیلی زود به حال اولیه برگشته و عظمت و امنیت خود را بازیافته است .
شهر ارومیه را میتوان به باغی شبیه قلب انسان تشبیه کرد که ساختمان عمارت میانی آن را درختان پر بار و باغات و مراتع سرسبز چون نگینی دربرگرفته اند و از این نظر بی جهت نیست که در گذشته آن را ((دارالنشاط)) لقب داده بودند آب و هوای آن معتدل و به علت مجاورت با دریاچه ارومیه نسبتا مرطوب میباشد و دارای زمستان کمی طولانی است .
ارومیه و وجه تسمیه آن :
بزرگترین مؤلف کتابهای مسالک الممالک مانند ابن فرداد به ، ابن فقیه همدانی ، بلاذری ، یاقوت حموی ، ابن حوقل و حمدالله مستوفی به اتفاق ارومیه را یکی از شهرهای مهم و باستانی آذربایجان شمرده اند .
از قرائن معلوم می شود که این شهر در زمان دولت ماد ، نخستسن حکومت ایرانی ، آباد و مسکون بوده و از طرفی از آثار تاریخی و اطراف آن مانند کشفیات تپه حسنلو و گؤی تپه ، بنای مسجد جامع و کلیسای ننه مریم و حجاریهای خان تختی از نظر جغرافی دانان و باستان شناسان دلیلی بارز بر قدمت تاریخی این شهر می باشد . این شهر از قدیم الایام با کمی تغییر محل در منطقه وجود داشته است همینطور از روی نبش قبوری که کشف گردیده ، قدمت این ناحیه را تا حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح می دانند .
نام باستانی این شهر و دریاچه آن چیچست و چیچستا است . سریانیان آن را (( اورمیا )) و ارمنی ها (( اورمی ، ارومیه )) اعراب آن را (( ارمیه )) ، ایرانیان (( ارومی ، ارومیه )) نوشت اند .
1- ابن حوقل که در قرن چهارم هجری قمری از ارومیه دیدن کرده ، آن را شهری سر سبز و خرم و بسیار آباد توصیف نموده و از تاکستانهای وسیع و تجارت پر رونق و مسجد جامع قدیمی و برج و باروی محکمی که داشته یاد کرده است .
2- یاقوت حموی در معجم البلدان درباره آن مینویسد : ارومیه شهری بزرگ و قدیمی است در آذربایجان . بین آن و دریاچه قرین سه مایل یا چهار مایل است و پندارند که آن شهر زردشت بوده است . من آن شهر را در سال 617 قمری دیدم ، شهری زیبا و پر نعمت و دارای باغستانهای بسیار و آب فراوان و هوای سالم است . بین آن شهر و تبریز سه روز راه است و منسوب به ارومیه را (( ارموی )) می گویند . من هیچ جائی ندیده ام که باغها و بستانها و چشمه سارهای آن بیش از این ناحیه باشد .
3- حمدالله مستوفی در نزهته القلوب می نویسد : ارومیه شهری بزرگ است ، دورش ده هزار گام می باشد بر کنار دریاچه چیچست افتاده ، هوایش گرم است و آبش از چشمه های جبال آن بر می خیزد و به دریاچه چیچست می ریزد ، باغستان فراوان دارد و یکصدوبیست پاره قریه از توابع آن است . از شهر ارومیه تا تبریز 32 فرسخ است . در قدیم این شهر را ( طبارما ) می خواندند .
4- ابوالفداء در کتاب تقویم البلدان می نویسد : ارومیه از اقلیم چهارم است و شهری است بزرگ ، دورش دوازده هزار قدم ، در کنار دریاچه چیچست واقع ، هوایش گرم ، آبش از چشمه های جبال بر می خیزد ، باغستانش بسیار ، از میوه ها : انگور ، گلابی ، آلوزرد نهایت خوب به عمل می آید . یکصدو بیست پاره آبادی از توابع آنست و حقوق دیوانیش (74000 ) دینار است .
ویژگی های جغرافیای استان و شهرستان ارومیه
-1-موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی
استان آذربایجان غربی با احتساب دریاچه ارومیه حدود 43660 کیلومتر مربع مساحت دارد. این استان که در شمال غرب ایران واقع شده 65/2 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد.