بسیاری از علمای بزرگ و اندیشمندان اسلامی، به سمت و سوی کار مکروه و مباح نمی گشته اند تا چه رسد به حرام؛ برای روشن شدن این ادعا، نمونه هایی آورده می شود:
شهید اوّل(ره) در کتاب قواعدش می نویسد:
«و من الخسران صرف الزمان فی المباح و ان قلّ... ؛ صرف عمر در کارهای مباح، هر چند کم، جز زیان چیزی نیست، چه، از ثواب می کاهد و درجات انسان را پایین می آورد.» و معلوم است کسی که سخنش این است، با توجه به شناختی که از وی داریم، چگونه زندگی می کند!
مرحوم ملّا عبدالله شوشتری که از شاگردان محقق اردبیلی به شمار می آید، در مقام موعظه به فرزندش می فرماید:
«یا بنی اِنّی بعد ما اَمَرنی مشایخی(ره) بالعمل برأیی، ما ارتکبت مباحاً و لا مکروها الی الآن حتی الأکل و الشرب و النوم...» فرزندم، از آن هنگام که اساتیدم، به من فرمودند به رأی خودت عمل کن و اجازه اجتهادم دادند تاکنون مرتکب کار مباح و مکروه نشدم حتی در مورد خوردن، آشامیدن، خواب و...
درباره مقدّس اردبیلی(ره) گفته اند:
«... و لم یصدر عنه فیها فعل مباح فضلا عن الحرام و المکروه»؛در طول چهل سال از او کار مباحی سر نزد چه رسد به حرام و مکروه.
محدّث قمی می نویسد:
«از میرداماد، فیلسوف بزرگ اسلام، مدت 20 سال فعل مباح صادر نگردید.»
یکی از نزدیگان امام خمینی می گوید:
«روزی حضرت امام فرمودند: این فرش را از این جا جمع کنید، چون روی این فرش نقش حیوانات افتاده است و نماز خواندن در اتاقی که در آن تصویر باشد، مکروه است.»
فیلسوف نامدار، حاج ملّا هادی سبزواری در شرح حال خود می نویسد:
«... و حقیرتا عشره کامله از عمر خود در سبزوار بودم و بعد از آن، جناب مستطاب عالم عامل... و عابد ناسک و ناسک متهجد.... الحاج ملّا حسین سبزواری(اعلی الله مقامه) که سالها در مشهد مقدّس مشغول تحصیل بود، مرا از سبزوار به مشهد مقدس حرکت داد.
و آن جناب انزوا و تقلیل غذا و عفاف و اجتناب از محرّمات و مکروهات و مواظبت بر فرائض و نوافل را مراقب بود. و داعلی را هم در اینها چون در یک حجره بودیم، مساهم و مشارک داشت.
و کینونت ما بدین سیاق طولی کشید و سنواتی ریاضات و تسلیمیّتی داشتیم. و آن مرحوم استاد ما بودند در علوم عربیّه و فقهیّه و اصولیّه...»
سؤالی از پیامبر اکرم(صلوات الله علیه)
مرحوم حاج ملّا محمد صالح برغانی قزوینی که برادر شهید ثالث و از علمای بزرگ است، پیامبر اکرم(ص) را در خواب دید و از آن حضرت چند سؤال کرد، یکی این که:
علّت این که علمای سابق، صاحب کرامات و مکاشفات بودند و در این زمان باب مکاشفات مسدود شده چیست؟
آن حضرت فرمود:
سبب آن این است که علمای گذشته احکام را دو قسم کردند: واجب و حرام، حرام را ترک می کردند و واجبات را انجام می دادند و هر چه مکروه و مباح بود از محرمات می شمردند؛ یعنی، در مقام عمل مباحات و مکروهات را ترک می کردند و مستحبات را انجام می دادند و از واجبات محسوب می داشتند ولی شما طبقه متأخرین، احکام را در مقام عمل پنج قسم کرده اید و مستحبات را ترک کرده و مکروهات و مباحات را مرتکب می شوید.
از این رو ابواب کرامات و مکاشفات بر شما مسدود گردیده است.