1 . تعریف (Definition)
تعریف عام تجارت : هر نوع ارائه کالا یا خدمات ، که معمولاً ( نه همیشه ) بخاطر پول انجام می پذیرد .
از تجارت الکترونیک ، تعاریف متعددی ارائه شده است . در حقیقت مجموعه متنوع وسیعی از تعاریف و مفاهیم برای تجارت الکترونیک وجود دارد که موضوعات ، کاربردها ، و مدلهای گوناگونی را در بر میگیرد. درگونهای از این موارد ، کوشیده شده است که تعاریف عامی ارائه شود و در گونههای دیگر در تعاریف به نوع فعالیت ، امکانات ارتباطی و تجهیزات مورد استفاده ، محدوده سازمانی فعالیتها و زیر ساختارها توجه شده است :
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه Clarke :
هر نوع مبادله اطلاعات مربوط با امور تجاری از طریق ابزار الکترونیکی ، حتی تلفن و فاکس (سال 1997)
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه اتحادیه اروپا (European union) :
تعریف 1 : “ انجام تجارت بصورت الکترونیکی “ (سال 1998)
تعریف 2 : “ هر شکلی از مبادله تجاری که در آن طرفین ذینفع به جای تبادلات فیزیکی یا تماس مستقیم فیزیکی ، به صورت الکترونیکی تعامل کنند . “ (سال 2001)
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه ارتباطات :
تحول خدمات ، کالا ومحصولات اطلاعاتی از طریق خطوط تلفن ، شبکههای کامپیوتری و سایر وسائل ارتباطی
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه فن آوری اطلاعات :
آن دسته از کاربردهای فن آوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشرفت دادن جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه تجاری :
ابزاری است که کسب و کارهای مختلف ، شرکای آنها و مشتریان آنها را قادر میسازد که موضوعاتی چون کیفیت خدمات ، سرعت تحویل و ... را ارتقاء وموضوعاتی همچون هزینهها را کاهش دهند .
تعریف تجارت الکترونیک :
تعامل سیستمها ارتباطی (Communication) ، سیستم های مدیریت اطلاعات (Data Management) و امنیت (Security) که بواسطه آنها امکان مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و یا خدمات میسر می گردد .
بنابراین تعریف اجزاء اصلی تجارت الکترونیک عبارتند از :
1-Communications (سیستمهای ارتباتی)
2-Data Management (سیستمهای مدیریت داده ها)
3-Security (امنیت)
2. تاریخچه (History)
استفاده از فناوریهای الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینهای نسبتا طولانی دارد . در حقیقت ، نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضاهای بخشهای خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری ، و هماهنگی موثر درون سازمانی نشآت گرفته است .
میتوان گفت این نوع تجارت ، از حدود سال 1965 آغاز شد که مصرف کنندگان توانستند پول خود را از طریق ماشینهای خود پرداز (ATM) دریافت کرده و خریدهای خود را با کارتهای اعتباری انجام دهند . پیش از توسعه تکنولوژی های مبتنی بر اینترنت در سالهای آغازین دهه 90 ، شرکتهای بزرگ دست به ایجاد شبکههای کامپیوتری با ارتباطات مشخص ، محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زدند . این روش ، مبادله الکترونیکی دادها (EDI) نامیده شد . درآن سالها ، لفظ تجارت الکترونیکی ، مترادف با مبادله الکترونیکی دادهها بود . ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهان گستر ، باعث خلق فرصتهای زیادی برای توسعه و پیشرفت زیر ساختها و کاربردهای تجارت الکترونیک گردید.
از نظر استادان جهش تکنولوژی اطلاعات دو دوره بیست ساله سرگذاشته و اکنون وارد دوره سوم شده است .
1955 – 1974 : عصر پردازش الکترونیکی دادهها (EDP)
1975 – 1994 : عصر سیستمهای اطلاعاتی مدیریت (MIS)
1995 –2014 : عصر اینترنت (Internet)
هر بیست ساله ، امکانات تجارت الکترونیکی را متناسب با تواناییهای تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر فراهم آورده است . در حالیکه ماشین های خود پرداز و کارتهای اعتباری در عصر بیست ساله نخست به جریان افتادند ، در عصر دوم امکان استفاده از مبادله الکترونیکی دادهها (EDI) ، سیستم بانکی بین المللی (Swift) و انتقال وجه الکترونیکی (EFT) فراهم شد . اما توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن ، باعث تحولی اساسی در این روند شده است ، به گونهای که در روند تکاملی تجارت الکترونیک ، میتوان میان تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن تمایز محسوسی قائل شد .
3 . تجارت الکترونیک و فن آوری اطلاعات (E - Commerce & IT )
مقدمه ای بر IT :
تکنولوژی اطلاعات ، روش کارکرد افراد ، سازمانها و دولتها را دگرگون کرده و امور اقتصادی و اجتماعی و حتی طرز تفکر مردم را تغییر داده است . آموزش ، بهداشت ، صنعت و تولید ، تجارت ، بانکداری ، خدمات وحتی نحوه گذاران اوقات فراغت و سرگرمیها همه تحت الشعاع آثار و تغییرات این تکنولوژی قرار گرفتهاند . تکنولوژی اطلاعات باعث ایجاد مشاغل جدید ، صنایع نوین و خلاقیتهای پیاپی شده و تغییرات عمده در روش زندگی پدید آورده است . نزدیکی روز افسون مردم جهان به یکدیگر ، تعامل فرهنگها ، و ... نمونههایی از این پیامدها است . از دیدگاه علمی ، نیز امروزه تکنولوژی اطلاعات در کنار مهندسی ژنتیک ودانش هوا فضا ، یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار می رود . پیشرفتهای تکنولوژی اطلاعات به حدی گسترده است که برخی از صاحبنظران آن را با پدیدههایی چون “ اختراع ماشین بخار “ مترادف دانسته اند . در بعد اقتصادی نیز “ اهمیت دست یابی سریع به اطلاعات صحیح “ کلید پیروزی در عرصه رقابت جهانی محسوب میشود .
تجارت الکترونیک نیز به عنوان یکی از قسمتهای مهم نشأت گرفته از فن آوری اطلاعات است که پیشرفت آن در سایه پیشرفت فن آوری اطلاعات محقق گشته است .
4 . سطوح تجاری الکترونیک (E - Commerce levels )
تجارت الکترونیک را میتوان به سطوح مختلفی تقسیم بندی کرد . هر یک از ابعاد سه گانه اصلی تجارت ، یعنی محصول یا خدمات مورد مبادله ، فرآیند فروش و تحول خدمات پس از فروش میتوانند از حالت فیزیکی و کاملا ملموس تا حالت الکترونیکی و نرم افزاری (یا اصطلاحاً مجازی ) تغییر نمایند . در حالتی که در تجارت سنتی هر سه عامل ، فیزیکی و کاملا قابل لمس هستند ، در تجارت کاملا الکترونیکی (بالاترین سطح تجارت الکترونیک ) هر سه عامل حالت الکترونیکی دارند . ترکیبات گوناگون از حالتهای فیزیکی و الکترونیکی سطوح مختلف تجارت الکترونیکی را شکل میدهند .