1 . تعریف (Definition)
تعریف عام تجارت : هر نوع ارائه کالا یا خدمات ، که معمولاً ( نه همیشه ) بخاطر پول انجام می پذیرد .
از تجارت الکترونیک ، تعاریف متعددی ارائه شده است . در حقیقت مجموعه متنوع وسیعی از تعاریف و مفاهیم برای تجارت الکترونیک وجود دارد که موضوعات ، کاربردها ، و مدلهای گوناگونی را در بر میگیرد. درگونهای از این موارد ، کوشیده شده است که تعاریف عامی ارائه شود و در گونههای دیگر در تعاریف به نوع فعالیت ، امکانات ارتباطی و تجهیزات مورد استفاده ، محدوده سازمانی فعالیتها و زیر ساختارها توجه شده است :
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه Clarke :
هر نوع مبادله اطلاعات مربوط با امور تجاری از طریق ابزار الکترونیکی ، حتی تلفن و فاکس (سال 1997)
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه اتحادیه اروپا (European union) :
تعریف 1 : “ انجام تجارت بصورت الکترونیکی “ (سال 1998)
تعریف 2 : “ هر شکلی از مبادله تجاری که در آن طرفین ذینفع به جای تبادلات فیزیکی یا تماس مستقیم فیزیکی ، به صورت الکترونیکی تعامل کنند . “ (سال 2001)
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه ارتباطات :
تحول خدمات ، کالا ومحصولات اطلاعاتی از طریق خطوط تلفن ، شبکه های کامپیوتری و سایر وسائل ارتباطی
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه فن آوری اطلاعات :
آن دسته از کاربردهای فن آوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشرفت دادن جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه تجاری :
ابزاری است که کسب و کار های مختلف ، شرکای آنها و مشتریان آنها را قادر میسازد که موضوعاتی چون کیفیت خدمات ، سرعت تحویل و ... را ارتقاء وموضوعاتی همچون هزینهها را کاهش دهند .
تعریف تجارت الکترونیک :
تعامل سیستمها ارتباطی (Communication) ، سیستم های مدیریت اطلاعات (Data Management) و امنیت (Security) که بواسطه آنها امکان مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش محصولات و یا خدمات میسر می گردد .
بنابراین تعریف اجزاء اصلی تجارت الکترونیک عبارتند از :
1-Communications (سیستمهای ارتباتی)
2-Data Management (سیستمهای مدیریت داده ها)
3-Security (امنیت)
2. تاریخچه (History)
استفاده از فناوریهای الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینهای نسبتا طولانی دارد . در حقیقت ، نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضاهای بخشهای خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات به منظور کسب رضایت مشتری ، و هماهنگی موثر درون سازمانی نشآت گرفته است .
میتوان گفت این نوع تجارت ، از حدود سال 1965 آغاز شد که مصرف کنندگان توانستند پول خود را از طریق ماشینهای خود پرداز (ATM) دریافت کرده و خریدهای خود را با کارتهای اعتباری انجام دهند . پیش از توسعه تکنولوژی های مبتنی بر اینترنت در سالهای آغازین دهه 90 ، شرکتهای بزرگ دست به ایجاد شبکههای کامپیوتری با ارتباطات مشخص ، محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زدند . این روش ، مبادله الکترونیکی دادها (EDI) نامیده شد . درآن سالها ، لفظ تجارت الکترونیکی ، مترادف با مبادله الکترونیکی دادهها بود . ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهان گستر ، باعث خلق فرصتهای زیادی برای توسعه و پیشرفت زیر ساختها و کاربردهای تجارت الکترونیک گردید.
از نظر استادان جهش تکنولوژی اطلاعات دو دوره بیست ساله سرگذاشته و اکنون وارد دوره سوم شده است .
1955 – 1974 : عصر پردازش الکترونیکی دادهها (EDP)
1975 – 1994 : عصر سیستمهای اطلاعاتی مدیریت (MIS)
1995 –2014 : عصر اینترنت (Internet)
هر بیست ساله ، امکانات تجارت الکترونیکی را متناسب با تواناییهای تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر فراهم آورده است . در حالیکه ماشینهای خود پرداز و کارتهای اعتباری در عصر بیست ساله نخست به جریان افتادند ، در عصر دوم امکان استفاده از مبادله الکترونیکی دادهها (EDI) ، سیستم بانکی بین المللی (Swift) و انتقال وجه الکترونیکی (EFT) فراهم شد . اما توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن ، باعث تحولی اساسی در این روند شده است ، به گونهای که در روند تکاملی تجارت الکترونیک ، میتوان میان تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن تمایز محسوسی قائل شد .
3 . تجارت الکترونیک و فن آوری اطلاعات (E - Commerce & IT )
مقدمه ای بر IT :
تکنولوژی اطلاعات ، روش کارکرد افراد ، سازمانها و دولتها را دگرگون کرده و امور اقتصادی و اجتماعی و حتی طرز تفکر مردم را تغییر داده است . آموزش ، بهداشت ، صنعت و تولید ، تجارت ، بانکداری ، خدمات وحتی نحوه گذاران اوقات فراغت و سرگرمیها همه تحت الشعاع آثار و تغییرات این تکنولوژی قرار گرفتهاند . تکنولوژی اطلاعات باعث ایجاد مشاغل جدید ، صنایع نوین و خلاقیتهای پیاپی شده و تغییرات عمده در روش زندگی پدید آورده است . نزدیکی روز افسون مردم جهان به یکدیگر ، تعامل فرهنگها ، و ... نمونههایی از این پیامدها است . از دیدگاه علمی ، نیز امروزه تکنولوژی اطلاعات در کنار مهندسی ژنتیک ودانش هوا فضا ، یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار می رود . پیشرفتهای تکنولوژی اطلاعات به حدی گسترده است که برخی از صاحبنظران آن را با پدیدههایی چون “ اختراع ماشین بخار “ مترادف دانسته اند . در بعد اقتصادی نیز “ اهمیت دست یابی سریع به اطلاعات صحیح “ کلید پیروزی در عرصه رقابت جهانی محسوب میشود .
تجارت الکترونیک نیز به عنوان یکی از قسمتهای مهم نشأت گرفته از فن آوری اطلاعات است که پیشرفت آن در سایه پیشرفت فن آوری اطلاعات محقق گشته است .
4 . سطوح تجاری الکترونیک (E - Commerce levels )
تجارت الکترونیک را میتوان به سطوح مختلفی تقسیم بندی کرد . هر یک از ابعاد سه گانه اصلی تجارت ، یعنی محصول یا خدمات مورد مبادله ، فرآیند فروش و تحول خدمات پس از فروش میتوانند از حالت فیزیکی و کاملا ملموس تا حالت الکترونیکی و نرم افزاری (یا اصطلاحاً مجازی ) تغییر نمایند . در حالتی که در تجارت سنتی هر سه عامل ، فیزیکی و کاملا قابل لمس هستند ، در تجارت کاملا الکترونیکی (بالاترین سطح تجارت الکترونیک ) هر سه عامل حالت الکترونیکی دارند . ترکیبات گوناگون از حالتهای فیزیکی و الکترونیکی سطوح مختلف تجارت الکترونیکی را شکل میدهند .
لذا تجارت الکترونیک میتواند در تمام یا بخشی از مراحل چرخه تجاری (Business Cycle) بکار گرفته شود . چرخه تجاری از موارد یافتن کالاها و خدمات متناسب با نیازها و یافتن راههای مبادله مورد توافق (جستجو و مذاکره ) ، سفارش ، حمل و پرداخت بها (اجرای توافق وپرداخت ) ، فعالیت های پس از فروش مثل گارانتی و خدمات پس از فروش تشکیل شده است .
سدان در تلاش برای تعریف تجارت الکترونیک مولفههای زیر را در مراحل مختلف تجارت تعریف میکند . (نمودار زیر)
دگرگونی تجارت
اینترنت بزرگترین مدل از سازمان شبکه ای است که تاکنون به منصه ظهور رسیده است و واقعیتی تکان دهنده را نمایان می سازد: در یک اقتصاد دیجیتالی، نقش یک مدیر سنتی بازرگانی کاملا تغییر یافته و بعضا به طور کامل محو می شود. عملیات شرکت موقت، توسط افراد آن، با هدایت و کنترل متمرکز بسیار کم ( و یا اصلا بدون کنترل متمرکز) هماهنگ می شود. کارگزاران مخاطره جو و پیمانکاران عمومی، جملگی نقشهایی کلیدی ایفا می کنند (پروژهها را آغاز می کنند ، منابع را تخصیص می دهند و کارها را هماهنگ می سازند). اما، نیازی به اعمال نظارت و کنترل یک شخص یا گروه وجود ندارد. در عوض، نتایج کلی، از اقدامات و تعاملات فردی تک تک بازیگران مختلف این سیستم نشات می گیرند.
البته این نوع از هماهنگی همیشه در یک بازار آزاد وجود دارد. بازاری که در آن همه نوع محصول (از اتومبیل گرفته تا ماشین های فتوکپی و نوشابه های غیر الکلی)تولید و مصرف می شود و هیچ قدرت متمرکزی هم تعیین کننده میزان و نوع مححصولات تولید نیست. آدام اسمیت در بیش از دویست سال قبل، این نوع هماهنگی غیر متمرکز را «دست نامرئی» بازار نامیده است و ما معمولا آن را به عنوان اصلی بدیهی و موثرترین راه برای تعامل شرکتها با یکدیگر می دانیم .
اما چه خواهد شد، اگر این نوع از هماهنگی غیر متمرکز برای سازماندهی کلیه فعالیتهایی که در درون سازمانها صورت می گیرند، به کار رود؟ یک از چیزهایی که امکان چرخش امور یک بازار آزاد را میسر می سازد، ایجاد و پذیرش مجموعه ای از استانداردها (قواعد بازی) است که حاکم بر کلیه داد و ستدها است. قواعد بازی می تواند شکلهای گوناگونی داشته و شامل قراردادها، نظامهای مالکیت و رویه های حل اختلاف باشد. به طور مشابه، برای به کار انداختن یک اقتصاد تک سواری الکترونیک، نیاز به تکامل بخشیدن به انواع کاملا جدیدی از توافقات،مشخصات و ساختارهای مشترک وجود دارد.
ما این پدیده را قبلا در اینترنت مشاهده کرده ایم ،زیرا همه افراد ذیربط ،مشخصات فنی خاصی را پذیرفته اند. شما برای آنکه یک تامین کننده امکانات شبکه، و یا خدمات و یا کاربرد باشید، نیازی به کسب اجازه از هیچکس ندارید. فقط باید از پروتکل های ارتباطاتی که حاکم بر اینترنت هستند،تبعیت کنید. استانداردها ، « چسبی» هستند که اینترنت را استوار نگه داشته اند و «چسبی» خواهند بود که شرکتهای موقت را در کنار یکدیگر نگه داشته و به کارایی عملیاتی آنها کمک خواهند کرد.