سید ابوالقاسم کاشانی در سال1264 ه.ش در تهران چشم به جهان گشود. وی در سن 14 سالگی به همراه خانواده به نجف اشرف مهاجرت کرد و تحصیلات علوم دینی خود در آنجا ادامه داد. با آغاز انقلاب مردم عراق علیه استعمارگران انگلیس در سال (1920 م 1298 ه.ش) آیت الله کاشانی به آنان پیوست و پس از شکست انقلابیون به ایران گریخت. تا اینکه در سال 1322 ه.ش توسط متجاوزان انگلیسی در ایران دستگیر و شانزده ماه زندانی گردید. ایشان به بهانه ترور ناموفق شاه توسط ناصر فخرایی بدلیل سابقه فعالیتهای سیاسی به فلک الافلاک (1) تبعید گشت، اما به دلیل اجتماع فدائیان اسلام و حمایت آنان از این روحانی گرانقدر به لبنان تبعید گردید و در تاریخ 20/3/1329 به عنوان نماینده تهران در مجلس شانزدهم انتخاب گردید. به ایران بازگشت و تلاش فراوانی جهت ملی شدن صنعت نفت ایران به عنوان رهبر مذهبی در کنار «مصدق» انجام داد. همزمان با «ملی شدن صنعت نفت» آیت الله کاشانی به دلیل اختلاف با اعضای حزب خانه نشین شد و بعد از کودتای 28 مرداد1332 مجددا به فعالیت سیاسی روی آورد و علیه کنسرسیوم نفتی اعلامیه‌ای صادر نمود. وی همچنین در این جریان به دبیر کل سازمان ملل نامه‌ای نوشت. ولی بعد از مدتی در سال 1334 همزمان با اعدام شهید نواب صفوی به جرم شرکت در اعدام انقلابی«رزم آرا» دستگیر و تا آستانه اعدام پیش رفت. اما با دخالت آیت الله بروجردی از زندان آزاد گشت. سرانجام این روحانی مبارز در سوم اسفند ماه سال 1340 ه.ش چشم از جهان فرو بست و در صحن حضرت عبدالعظیم (ع) به خاک سپرده شد.
نقش آیت الله کاشانی
آیت الله کاشانی که علیه انگلیسی ها در عراق مسلحانه جنگید و با قرار داد اسارت بار 1999 م مخالفت گسترده کرده بود پس از کشته شدن پدرش در تهاجم انگلیس ها در سال 1917 م و محکومیت خودش به اعدام توانسته بود به ایران باز گردد.
همانگونه که آمد ، باز شدن فضای سیاسی پس از شهریور 1320 این فرصت را برای وی مهیا کرد تا علیه استعمار انگلیس علنا در ایران فعالیت کند. فعالیت آیت الله کاشانی قبل از انتخابات مجلس چهاردهم ابعاد گسترده ای به خود گرفت تا جایی که طی اعلامیه ای ضمن بیان بسیاری از مشکلات کشور خطاب به ملت با بیان این حدیث که هر کس صبح کند و اهتمام در امور مسلمانان نداشته باشد مسلمان نیست «نوشت : آیا مطلع هستید که در دوره چهاردهم که ظاهرا خاتمه جنگ است و مقدرات و شوون و امور سیاسی و اساسی این مملکت و ملت تعیین و تقدیر می شود چقدر اهمیت دارد؟ آیا خود را در جلوگیری از این مفاسد دینیه و دنیویه مکلف و مسوول نمی دانید؟ آیا در وجوب موکد امر به معروف و نهی از منکر و حفظ بیضه اسلام و دفاع از حوزه دیانت اشکالی دارید؟ آیا به همدستی و اتحاد در تعیین وکلای صالح متدین وطن دوست با شهامت عالم به مقتضیات امروزه دنیا نمی توان از این مفاسد دینی و دنیوی جلوگیری نمود؟ آیا مانعی در همدستی و اتحاد دارید؟ آیا راه دیگری برای حفظ دیانت و رفع بیچارگی و اصلاح مفاسد در نظر دارید؟ و چون راه دیگر در نظر نیست پس بر کلیه مسلمین واجب است که در انتخاب وکلای صالح برای دوره چهاردهم کمال سعی و کوشش به عمل آورند که جلوگیری از کلیه مفاسد بشود و کلیه اصلاحات انجام یابد و چون تشتت آراء مسلمین موجب پیشرفت نظریات سوء معاندین خواهد شد و برای جلوگیری از این خطر عظیم اتفاق در قضیه انتخابات حتمی است
آیت الله کاشانی به دلیل تجربه ای که از مبارزه علیه استعمار در عراق کسب کرده بود خطر بزرگی برای استعمار ایران محسوب می شد و به همین دلیل انگلستان از اتحاد مردم بوسیله این شخصیت مبارز ترسید و کوشید با دستگیری و زندانی کردن وی جریان ملی را در مبارزه با استعمار خاموش کند.
به همین منظور در خرداد 1332 ه . ش تعدادی از افسران انگلیسی به منزل آیت الله کاشانی هجوم بردند اما موفق به دستگیری او نشدند و مدتها مخفیانه مبارزات خود را ادامه می داد تا در آستانه انتخابات دوره چهاردهم دستگیر شد. عکس العمل مردم در مقابل بازداشت این بود که او را به نمایندگی تهران انتخاب نمایند اما متفقین اشغالگر حاضر نشدند وی را آزاد کند و همچنان در زندان انگلیسیها باقی ماند و اسم او را از فهرست نمایندگان مجلس حذف کردند.
در این دوران با این که عمده نمایندگان مجلس چهاردهم از عوامل بیگانه بودند و در برابر بازداشت آیت الله کاشانی سکوت کردند ، اما اشخاص مستقل و وطن دوستی همانند مصدق نیز توانسته بودند به مجلس راه یابند. در این دوره امتیاز نفت شمال مطرح بود و ضمنا امریکا نیز می کوشید با گرفتن امتیازات نفت جای پایی در ایران باز کند. دکتر مصدق با تاکید بر سیاست موازنه منفی از نمایندگان خواست تا امتیاز جدیدی در مورد نفت داده نشود. دکتر مصدق در آذر 1323 ه. ش ضمن نطق مفصلی در مجلس نتیجه گرفت که نباید به هیچ یک از خواستاران امتیاز نفت نه همسایه شمالی و نه همسایه جنوبی و نه دولت امریکا امتیاز جدیدی داده شود.
طرح مصدق با فوریت به مجلس داده شد و توسط نمایندگان تصویب شد. به موجب آن دولت حق مذاکره برای دادن امتیاز را بعد از این نداشت و برای متخلفین نیز مجازات حبس در نظر گرفته شده بود. در همین زمان غلامحسین رحیمیان نماینده قوچان نیز ابتکاری ماده واحده ای به مجلس تقدیم کرد که در صورت تصویب امتیاز نفت جنوب ملغی و صنعن نفت ملی می شد ، اما این ماده واحده با استقبال نمایندگان روبه رو نشد. به هر حال طرح دکتر مصدق که به گونه ای شگفت آور توسط نمایندگان وابسته تصویب شد اولا به دلیل همراه داشتن مجازات مانع آن شد تا دولتمردان وقت ، دادن امتیاز جدید به کشوری بیگانه را هوس کنند و دوما مقدمه ای برای طرح ملی شدن صنعت نفت شد. کل اقدامات مثبت مجلس چهاردهم در خصوص نفت از این فراتر نرفت .
مقابله با دولت قوام
در این زمان آیت الله کاشانی به دلیل سابقه مبارزاتی علیه استعمار انگلستان در عراق بدترین وضع را در زندان انگلستان تحمل کرد ، اما در عین حال در همان بند در محاکماتی که از وی صورت می گرفت . با قاطعیت اعلام کرد: « من اساسا با هر اجنبی که مخالف مصالح و استقلال مملکت ایران باشد. مخالفم ، این اجنبی خواه روس باشد خواه انگلیس یا آلمان یا امریکا. من می گویم ایرانی نباید نوکر اجنبی باشد.( با عصبانیت ) اگر در زندان شما بمیرم ، ننگ ابدی بر شما خواهد بود و اگر از زندان شما بیرون آیم کاری خواهم کرد که یک نفر انگلیسی (اشغالگر) در این مملکت باقی نماند.»به هر صورت آیت الله کاشانی پس از بیست و هشت ماه حبس در آستانه انتخابات مجلس پانزدهم از زندان آزاد شد و فعالیت سیاسی خود را جهت به صحنه کشاندن مردم برای مبارزه آغاز کرد. در این دوران قوام بر خلاف نخست وزیران دیگر از قدرت زیادی برخوردار بود و با تشکیل حزب دمکرات می کوشید تا مجلس را نیز به دست بگیرد. آیت الله کاشانی پس از آزادی جهت تحریک توده مردم مسافرت سیاسی تهران – مشهد را آغاز کرد و در هر شهر پس از استقبال گسترده مردم به سخنرانی و افشاگری پرداخت و این حرکت اننخابات را در جهت خلاف مورد نظر قوام قرار می داد، به همین دلیل دولت قوام آیت الله کاشانی را به مدت یکسال در قزوین حبس کرد. آیت الله کاشانی پس از آزادی از زندان قوام مبارزات خود را شروع کرد و کوشید تا مردم را به صحنه بیاورد. درهمین خصوص در یکی از سخنرانی هایش در مراسم اربعین حسینی تاکید کرد:«...علت مخالفت من با قوام این بود که دیدم خود و اطرافیان دزدش علی رووس الاشهده ، عملیاتی به ضرر کشور انجام می دهند و مردم را می چاپند و به روز سیاه می اندازند... من چطور می توانستم فرزند حسین بن علی (ع) بوده و بنشینم و به این فجایع بی اعتنا باشم