مقدمه
همان گونه که میدانیم افزایش ظرفیت انتقال توان نیروگاه ها و کاهش موثر تلفات انتقال ،مستلزم افزایش ولتاژ انتقال شبکه های قدرت می باشد . در عمل ،ساخت ژنراتورهای با ولتاژ خروجی بسیار بالا امکان پذیر نمی باشد و عموماً به خاطر مشکلات عایق بندی ژنراتورها این ولتاژ با مقدار ، 25 تا 30 کیلو ولت محدود می شود . این مشکل باعث می شود که جریان خروجی ژنراتورها بسته به مقدار قدرت تولیدی آنها بسیار زیاد می شود در نتیجه بری رسیدن به قابلیت انتقال مورد نیاز و کاهش سطح مقطع خطوط انتقال باید از ولتاژ یا انتقال بالا استفاده نمود در اینجا است که اهمیت ترانسفورماتورها ی قدرت آشکار می شود بدین معنی که این وسایل با افزایش ولتاژ نیروگاه ها جریان خطوط انتقال را کاهش می دهند . و علاوه برآن ترانسفورماتور های قدرت نیروگاه ها هم چون حائلی ژنراتورهای گران قیمتی را از خطوط هوایی ( که همواره در معرض اضافه ولتاژ و خطرات جانبی می باشند ) . جدا می سازند . همچنین با توجه به اینکه عایق بندی سیم پیچ ها ترانسفورماتور در مقابل امواج سیار ،ارزانتر و ساده تر از عایق بندی سیم پیچ های ژنراتور است در نتیجه با استفاده از ترانسفورماتورها میتوان صدمات احتمالی وارد شده را از امواج سیار خطوط انتقال را بر روی ژنراتورها به حداقل خود کاهش داد.
ترانسفورماتور های قدرت از نظر توان نامی محدوده وسیعی را در بر میگیرند که از ترانسفورماتور های توزیع یا قدرت های نامی چند کیلو ولت آمپر شروع می شود. و تا ترانسفورماتورهای بزرگ با قدرت نامی بیش از MVA 1000 ختم میگردد .
در این فصل ( مشابه روند ارائه شده برای ژنراتور ها ) سعی بر آن است که تا ابتدا با بیان دسته بندی های مختلف ترانسفورماتورهای قدرت ، ساختمان اصلی و تجهیزات جانبی آن را مورد بررسی قرار دهیم و وظیفه هر کدام از این تجهیزات را شرح دهیم در انتها هم با توجه به اهمیت پلاک ها توضیع داده خواهد شد .
دسته بندی های مختلف ترانسفورماتورها
ترانسفورماتورهای به کار رفته در صنعت برق را از جنبه های مختلف میتوان دسته بندی نمود .
انواع ترانسفورماتورهای قدرت از نظر تعداد فاز
ترانسفورماتورهای قدرت از نظر تعداد فاز ها به دو نوع یک فاز و سه فاز تقسیم می شوند که کاربرد ترانسفورماتورهای تک فاز در قدرت های پایین ( تا حدود KVA 70 ) و ترانسفورماتورهای سه فاز در قدرت های بالا ( از حدود KVA 75 به بالا می باشد .
انواع ترانسفورماتورها از نظر نوع استفاده
ترانسفورماتورها به سه صورت ، ترانسفورماتور جریان ، ولتاژ ، و ترانسفورماتورهای قدرت مورد استفاده قرار می گیرند . ترانسفورماتورهای جریان ( ولتاژ ) برای پایین آوردن جریان ولتاژ و به منظور اندازه گیری جریان ولتاژ و استفاده از سیستم های تجهیزات به کار می روند .
البته ترانسفورماتورهای قدرت به سه نوع تقسیم می شوند :
نوع اول : ترانسفورماتورهای قدرت با توان کم هستند که برای انتقال و توضیع انرژی الکتریسیته در سطح ولتاژ های پایین مورد استفاده قرار می گیرند این ترانسفورماتورها از نوع افزاینده یا کاهنده ولتاژ و ترانسفورماتور های سوئیچینگ می باشند.
نوع دوم : ترانسفورماتورهای قدرتی هستند که برای مقاصد خاصی مورد استفاده قرار می گیرند . مثل ترانسفورماتورهای مورد استفاده در کوره های قوس الکتریکی ،یک سو کننده ها ، واحد های جوشکاری بزرگ .و ...
نوع سوم : ترانسفورماتورهای قدرت در سیستم های انتقال می باشند که در سه نوع ترانسفورماتورهای افزاینده ، کاهنده ، کوپلاژ به کار می روند . ترانسفورماتورهای قدرت افزاینده به منظور افزایش ولتاژ شبکه ( برای انتقال انرژی الکتریکی به فواصل دور ) به کار می روند و عموماً در پست های نیروگاه مورد استفاده قرار می گیرند .
ترانسفورماتورهای قدرت کاهنده برای پایین آوردن سطح ولتاژ با سطح قابل قبول برای مصرف کننده به کار می روند این نوع ترانسفورماتورها در پست های توزیع استفاده می شوند .
انواع ترانسفورماتورها از نظر نوع هسته
ترانسفورماتورهای از نظر نوع هسته به دو نوع هسته ای [1] و پوسته ای [2] تقسیم می شوند که البته این نوع تقسیم بندی عموماً برای ترانسفورماتور های تک فاز عنوان می شوند. در نوع هسته ای ، سیم پیچ های اولیه و ثانویه روی هر دو بازوی مختلف یک یا دو بازو ، پیچیده می شوند در صورتی که در نوع پوسته ای سیم پیچ های اولیه و ثانیویه روی بازوی میانی که هسته با سه بازو پیچیده می شوند . البته در ترانسفورماتورهای سه فاز نیز به نوعی این تقسیم بندی مطرح می شود مثلاً در ترانسفورماتورهای KV 20 /230/400/ پست نیروگاه نکا ( که از سه ترانسفورماتور تک فاز تشکیل شده است ) ترانسفورماتورها از نوع پوسته ای هستند .در ترانسفورماتورهای سه فاز سیم پیچ های اولیه و ثانویه هر فاز با هم ، بر روی یک بازو پیچیده می شوند . که البته به نوع هسته معروف است .
انواع اتصالات سیم پیچ های ترانسفورماتور
سیم پیچ های اولیه و ثانویه ترانسفورماتورهای قدرت دارای سه نوع اتصال ، مثلث ، ستاره ، و زیگزاگ هستند.
اتصال ستاره
این نوع اتصال مطابق با شکل ( 1- الف ) به گونه ای است که سه سر سیم پیچ های اولیه و ثانویه ترانسفورماتور به هم متصل میشود که مرکز ستاره سیم پیچ را تشکیل می دهد و سه سر دیگر سیم پیچ ها خارج می شوند که مرکز ستاره سیم پیچ ها ، نوترال ، ( نقطه خنثی ) سیم پیچ ها هم گفته می شود. در این اتصال جریان ، هر سیم پیچ با جریان خط برابر است . ولی ولتاژ فاز به فاز ، برابر ولتاژ دو سر سیم پیچ می باشد.
(تصاویر در فایل اصلی موجود است )
اتصال مثلث
به این نوع اتصال ، که انتهای هر سیم پیچ به ابتدای سیم پیچ دیگر متصل می شود که در شکل ( 1- ب ) نشان داده شده است ، همان گونه که در این شکل مشخص شده است ولتاژ هر سیم پیچ با ولتاژ فاز به فاز برابر است ، ولی جریان خط برابر جریان هر سیم پیچ می باشد.
اتصال زیگزاگ
در این نوع اتصال هر فاز از دو سر سیم پیچ تشکیل شده است که با تعداد دور مساوی بر روی دو بازوی مختلف پیچیده شده است .
دو سیم پیچ هر فاز با هم سری می شوند ، به گونه ای که جهت پیچش آنها بر خلاف یکدیگر ( که معمولاً همین نوع به کار می رود ) یا در جهت هم دیگر می باشند . در این نوع اتصال ( مشابه به اتصال ستاره ) جریان خط با جریان سیم پیچ ها مساوی است ، ولی ولتاژ خط ، برابر ولتاژ سیم پیچ ها ( ولتاژ هر فاز نسبت به نقطه سیم پیچ زیگزاگ) می باشد . این نوع اتصال را میتوان در شکل( 1-ج ) مشاهده نمود.
(تصاویر در فایل اصلی موجود است )