ورزش بسکتبال در اوایل پاییز 1891 میلادی توسط شخصی به نام جیمزنای اسمیت در ایالات متحده، پایه ریزی و ابداع شد. اما، از قرنها پیش در میان ساکنان مختلف قاره آمریکا، به ویژه آمریکای مرکزی و جنوبی، انواعی از بازی و مسابقه رایج بود که کم و بیش به بسکتبال شباهت داشته است. در کشور آرژانتین، نوعی بازی در میان گله دارها متداول است که آن را پاتو (Pato) می نامند. در این بازی، دو تیم، سوار بر اسب در میدانی وسیع به تاخت و تاز می پردازند و هر تیم کوشش می کند توپی را که شش حلقه (مانند دستگیره) بر بدنه آن وجود دارد، با پرتاب کردن و پاس دادن به یاران خودی، به آن سوی میدان برساند و از حلقه و توری سبدی که در انتهای میدان بر روی ستونی چوبی نصب شده، عبور دهد. این بازی تا حدی شبیه به بسکتبال است. اما، شباهت بازی پوک تاپوک با ورزش بسکتبال از پاتو هم بیشتر است.
پوک تاپوک، در میان اقوام متمدن قاره آمریکای جنوبی و مرکزی به ویژه اقوام مایا و تولتک (ناحیه مکزیک کنونی) رواج بسیار داشت. آن مردمان، این بازی را که با توپ و حلقه ای ثابت در میدانی وسیع انجام می شد، با علاقه و هیجان زیادی برگزار می کردند.
یک زمین مخصوص بازی پوک تاپوک، توسط باستان شناسان در مکزیک کشف شده که گفته می شود متعلق به حدود 1500 سال قبل است. در این گونه خاکبرداری های باستان شناسی، توپ ها و حلقه های بازی پوک تاپوک، فراوان به دست آمده است. البته اقوام باستانی مایا، آزتک و تولتک، بازیهای گروهی با توپ را تنها برای سرگرم شدن و تفریح انجام نمی دادند، بلکه در نزد آنها، این بازیها نوعی عبادت و جشن شکرگزاری نیز محسوب می شد. چنانکه جوانان این اقوام می توانستند در میدان مسابقه با چابکی، مهارت و اعتماد به نفس عمل کنند. این کار، نشانه هایی از برکت و توجه خداوند شمرده می شد و اگر جوانها ضعیف عمل می کردند و مسابقه از هیجان لازم برخوردار نمی بود، گفته می شد که سالی سخت در پیش است. در سال 1518 میلادی، هنگامیکه هرنان کورتز، کشورگشای اسپانیایی، پیشروی خود را در خاک امپراطوری آزتک آغاز کرد و به پایتخت این قوم رسید، امپراطور برای خوشامد او و همراهانش، یک مسابقه بزرگ پوک تاپوک ترتیب داد.
پیش از کشف قاره آمریکا و در قرنهای 12 تا 15 میلادی، نوعی ورزش و بازی در میان اقوام انیکا و تولا متداول بود که شباهت بسیاری به بسکتبال امروزی داشت. به این بازی تلاچیتلی می گفتند. این اقوام در آمریکای جنوبی (منطقه ای که امروز کشور پرو است) زندگی می کردند. در بازی تلاچیتلی، بازیکنان دو تیم، می بایست توپ سنگینی را نه با دست یا حتی با پا، بلکه با ضربات آرنج و ران و باسن به سوی حلقه ای که به صورت عمودی در انتهای میدان مسابقه نصب می شد، پیش ببرند و آن را از حلقه عبور دهند. این کار البته بسیار مشکل بود و اغلب هم با خشونت زیاد بازیکنان نسبت به یکدیگر صورت می گرفت.
بزرگترین زمین بازی که در آن تلاچیتلی برگزار می شد، چی چن ایتزا نام داشت و مستطیلی بود به طول 90 متر و عرض 30 متر. پیرامون این میدان بزرگ، دیوارهای بلند معبدها و بناهای یادبود قرار داشت و بر فراز آن دیوارها، انبوه مردم به تماشای مسابقه می ایستادند و به تشویق بازیکنان می پرداختند. توپی که در بازی تلاچیتلی به کار می رفت، به اندازه توپ فوتبال امروزی بود و در وسط تخته سنگ یکپارچه و مدوری، سوراخی به وجود می آوردند تا توپ از آن عبور کند.
بازیهای پوک تاپوک و تلاچیتلی هم با نابود شدن تمدنهای درخشان آزتک، مایا، انیکا، تولا و تولتک توسط مهاجمان و کشورگشایان اسپانیایی از میان رفت و به تاریخ پیوست.
تولد بسکتبال
جیمزنای اسمیت یک پزشک کانادایی بود که به ایالات متحده، مهاجرت کرد و تابعیت آن کشور را گرفت. در سال 1891، زمانی که دکتر نای اسمیت در دانشگاه ورزش اسپرینگ فیلد ایالت ماساچوست درس می داد، رئیس دانشگاه از او خواست ورزشی ابداع نماید که دانشجویان بتوانند در فصل زمستان در سالن به آن بپردازند تا آمادگی جسمانی خود را برای پرداختن به مسابقات میدانی فوتبال، هاکی و بیسبال در فصل بهار و تابستان حفظ کنند. دکتر نای اسمیت، پس از بررسی رشته های موجود ورزشی دریافت که ورزش جدید باید دارای مشخصات خاصی باشد: 1- توپ در آن نقش داشته باشد، 2- به صورت گروهی به اجرا درآید، 3- اصل رقابت در آن رعایت شود، 4- بر مهارت استوار باشد و بر خشونت و برخوردهای سخت بدنی، مبتنی نباشد. حاصل این افکار و اندیشه ها، ورزشی شد به نام بسکتبال که امروزه پس از سپری شدن، نزدیک به یک قرن از اختراع آن، از پرطرفدارترین و هیجان انگیزترین رشته های ورزشی بین المللی است.
دکتر نای اسمیت در شروع کار، دو سبد که مخصوص حمل میوه بود، بر دیوار دو طرف سالن ورزش دانشگاه و در ارتفاعی بلندتر از قد یک انسان قد بلند، نصب کرد و به دو گروه از ورزشکاران جوان دانشگاه آموزش داد که توپی را دست به دست بدهند و سعی کنند آن را به درون سبد بیندازند، در این حال، تیم مقابل باید بکوشد که مانع از انجام این کار شود و توپ را هم از چنگ حریف برباید و تصاحب کند.
نخستین مسابقه ای که به این ترتیب و به صورتی تجربی ترتیب یافت، میان دو تیم 9 نفره در کالج اسپرینگ فیلد بود و اولین گل تاریخ بسکتبال را هم یکی از بازیکنان به نام ویلیام چیس به سبد انداخت. بعدها شخصی به نام فرانک ماهان با توجه به اینکه در زبان انگلیسی سبد را بسکت (Basket) و توپ را بال (Ball) می گویند، این ورزش را بسکتبال نامید.
دکتر نای اسمیت، برای آنکه بازی بسکتبال خشن نشود، مقررات دقیقی برای آن به وجود آورد. بعضی از مقررات اولیه بسکتبال چنین بود:
بازیکنان حق نداشتند توپ را از دست هم بربایند.
- بازیکنی که توپ را در اختیار داشت، نباید با آن راه برود یا بدود.
- هل دادن و هر نوع خشونت ممنوع بود.
- فقط بازیکنانی که توپ را در اختیار نداشته، می توانستند به هر طرف بدوند و جا بگیرند.
- بازیکن توپ به دست باید توپ را به طرف یاران خود پرتاب کند و به آنها برساند.
در آغاز، ته سبدها هم بسته بود و هر بار که توپ به درون سبد می افتاد، باید کسی به کمک نردبان توپ را از سبد بیرون می آورد. در سال 1892 شخصی به نام لئوآلن، سبد بسکتبال را که تا آن روز از ترکه چوب یا الیاف بود و به همین دلیل به زودی پاره و فرسوده می شد، از سیم بافت تا استحکام بیشتری داشته باشد. دیری نگذشت که این ورزش جدید طرفداران زیادی در میان دانشجویان دانشگاه اسپرینگ فیلد و دیگر دانشگاهها یافت. دکتر نای اسمیت هم مقررات و قوانین بسکتبال را کامل تر کرد و نسخه هایی از آن را به هر دانشگاه یا باشگاهی که علاقمند بود، ارسال داشت. این مقررات در سال 1892 میلادی به صورت کتابچه ای برای استفاده عموم منتشر شد.
کشور کانادا، نخستین کشور خارجی بود که ورزش بسکتبال به آن راه یافت. سایر کشورها هم به تدریج و در سالهای بعد پذیرای این ورزش جدید شدند: فرانسه 1993، چین و هندوستان 1894، انگلستان 1894، ژاپن 1900 و ... .
نخستین مسابقه رسمی بسکتبال در سال 1896 بین دو تیم از دو دانشگاه شیکاگو و آیوا برگزار شد. نتیجه این بازی تاریخی 15 بر 12 به سود تیم دانشگاه شیکاگو بود.
در سال 1927، کمیته جهانی YMCA (انجمن مردان جوان مسیحی) با همکاری کالج اسپرینگ فیلد، یک مدرسه بین المللی برای تربیت جسمانی در ژنو تأسیس کرد. سپس همایشی از نمایندگان انجمنهای بسکتبال در 18 ژوئن 1932 در ژنو برگزار شد و فدراسیون بین المللی بسکتبال آماتور (FIBA) با هشت کشور، بنیانگذاری شد. اولین رئیس FIBA، لئون بوفارد اهل سوئیس و اولین دبیرکل، رناتو ویلیام جونز اهل بریتانیا بود. در کنگره بنیانگذاری FIBA، اولین قوانین بین المللی، به طور کامل تهیه شد. ورزش بسکتبال، نخستین با در سال 1936 در بازیهای المپیک برلین حضوری بین المللی یافت. اولین دوره رقابتهای قهرمانی مردان جهان، در سال 1950 در بونیس آیرس (آرژانتین) برگزار گردید که با قهرمانی آرژانتین به پایان رسید.
انواع پاس
از چند نوع پاس در بسکتبال استفاده میشود که هر کدام در جای بخصوص قابل استفاده است.
انتخاب پاس صحیح
پاس سینه
پاس سینه، اولین پاس هوایی است که برای حرکت توپ موثر و مناسب است. با حرکت توپ از حالت تهدید سه گانه به مرکز سینه و نزدیک بدن در حالی که شستها رو به بالا قرار گرفته‌اند، این پاس آغاز میشود. برای پرتاب توپ، دستها کشیده و آرنج‌ها صاف میشود و دستها به داخل چرخش می‌کنند، بطوری که در انتهای حرکت، کف دستها به بیرون و شستها به سمت پایین قرار داشته باشند. به بازیکنان یادآوری کنید که شستها را روی توپ فشار دهند تا یک چرخش به سمت عقب در توپ به وجود آید. بازیکنان باید یک گام در جهت پاس بردارند و این در صورتی است که زمان کافی برای این کار وجود دارد اما بدون گام برداشتن، پاس سریعتر است. هدف پاس، ناحیه سینه دریافت کننده است هرگاه او بدون حرکت باشد اما اگر او در حال حرکت است هدف دست یا شانه خارجی یا دور از مدافع او است.
پاس زمینی
توصیه اولیه برای استفاده از این پاس هنگام فرار از پشت مدافع و حالتهای اضطراری است که در آن پاس دهنده در یک ثله قرار گرفته است یا مدافع بلند قد است. برای انجام این پاس، نقطه برخورد توپ با زمین باید در فاصله دو سوم فاصله تا دریافت کننده نسبت به پاس‌دهنده، باشد و دستها باید در تعقیب توپ و به سمت نقطه برخورد، مسیر آن را دنبال کنند. مهارت انجام آن مشابه پاس سینه است. بازیکنانی را که پاس دهنده و دریافت کننده خوبی هستند، مطمئن سازید که شانس عالی دارند که عضو مهم تیم باشند در شروع پاس، شستها رو به بالا قرار دارد، در ادامه شستها باید روی توپ فشار وارد کنند و توپ را تعقیب کنند تا در انتهای حرکت رو به پایین قرار گیرند. چرخش حاصل از فشار شستها که به سمت عقب است باعث میشود توپ در برگشت از زمین با زاویه بیشتر و تا ارتفاع بیشتری بالا بیاید که این باعث میشود دریافت آن آسانتر شود (شکل 3-2) اگر زمان کافی باشد، بازیکنان می‌توانند یک گام در جهت پاس بردارند.