برخى فکر مى کنند اضطراب امتحان امرى غیرطبیعى و مانع یادگیرى است، اما اضطراب، در حد متعادل، قابل قبول و حتى ضرورى است.
کارشناسان مى گویند اگر دانش آموزان امتحان را ارزیابى نتیجه فعالیت یک ساله خود بدانند، راحت تر با این مسأله کنار مى آیند و اضطراب آنها تا این حد طبیعى است، اما وقتى بیش از حد دچار اضطراب شوند، این امر مانع یادگیرى آنها مى شود.
گذشته از این، برخى والدین در ایام امتحانات فرزندان شان، بیشتر دچار استرس شده و آرامش خود را از دست مى دهند و این ناآرامى ها را به دانش آموزان نیز منتقل مى کنند.
۱ شب امتحان زمان مرور است نه یادگیرى
«حسن زارعیان»، کارشناس تعلیم و تربیت در گفت وگو با «ایران» افزایش علاقه و انگیزه دانش آموزان و یادگیرى مناسب مهارت هاى تحصیلى را دو عامل ضرورى براى بهتر درس خواندن دانش آموزان مى داند.
او با اشاره به این که در هر مطالعه اى براى امتحان، مراحل خاصى از سوى کارشناسان و مشاوران توصیه مى شود، مى گوید: «دانش آموزان باید همه جزوات و تمرین هاى مربوط به دروس خود را به خوبى مطالعه کنند تا آمادگى لازم را در هنگام امتحان به دست آورند. آنان نباید تنها به جزوات معلمان بسنده کنند، بلکه بهتر است کتاب هاى درسى را نیز به روش مرور سریع مطالب جزوات بخوانند.»
زارعیان همچنین رجوع به سؤالاتى که دانش آموزان در طول سال تحصیلى در مورد آنها با مشکل مواجه بوده اند را یکى از راه هاى بهبود یادگیرى مى داند و مى گوید: «شب امتحان زمان یادگیرى نیست و تنها باید به دوره کردن و مرور یادگیرى ها اختصاص یابد. بنابراین حل نمونه سؤالات امتحانى طراحى شده از سوى معلمان و طراحى نمونه سؤال از سوى دانش آموزان براى تعمیق و بهبود یادگیرى بسیار مؤثر خواهد بود.»
شیوه مطالعه را تغییر ندهید
عباس تحریرى ، کارشناس مسئول مشاوره سازمان آموزش و پرورش شهر تهران نیز به این موضوع اشاره مى کند که دانش آموزان در ایام امتحانات نباید تغییرى در روش هاى سابق مطالعه خود بدهند. او درک و فهم سؤالات، تمرین و تکرار مطالب دروس و به عبارتى خواندن به شیوه «پس ختام» را از شیوه هاى درس خواندن مى داند و مى گوید: «آن دسته از دانش آموزانى که تاکنون شیوه خاصى براى درس خواندن نداشته اند، مى توانند با پرسش و پاسخ از خود، به یادگیرى بهتر مطالب کمک کنند.»
والدین آرام باشند!
کارشناس مسئول مشاوره سازمان آموزش و پرورش شهر تهران با تأکید بر این که گاهى ناآرامى هاى والدین بیشتر از دانش آموزان است و این امر براى دانش آموزان مشکل ساز مى شود، مى گوید: «فضاى خانه باید در ایام امتحانات آرام باشد و نباید دانش آموزان را با تهدیدو پرخاش وادار به درس خواندن کرد.»
زارعیان نیز در این باره مى گوید: «اولیا باید در ایام امتحانات فضاى خانه را شاد نگه دارند. آنان باید از مشاجره و برخوردهاى لفظى، بویژه با فرزندان خوددارى کنند و دید و بازدیدهاى خود را به تعویق بیندازند.»
وى ادامه مى دهد: «توجه به توانایى هاى دانش آموزان به جاى نقاط ضعف آنها در ایام امتحانات بسیار اهمیت دارد، بنابراین باید به توانایى هاى دانش آموزان تأکید بیشترى داشت و انتظارات را با توانایى دانش آموزان هماهنگ کرد.»
زارعیان با نادرست خواندن مقایسه عملکرد دانش آموزان با همتایان خود از سوى والدین، خاطرنشان مى کند: «هیچ گاه حق نداریم عملکرد فرزندان خود را با دیگران مقایسه کنیم، چرا که از نظر روانشناسى باید میزان پیشرفت هر فرد را با توجه به عملکرد گذشته وى سنجید.»
تحریرى نیز بر لزوم کاهش رقابت هاى ناسالم در میان دانش آموزان تأکید مى کند و مى گوید: «حذف ترس از شکست در دانش آموزان، ملاک قرار گرفتن نمره در امتحانات، دورى از به هم ریختگى و اغتشاش فکرى دانش آموزان، کنترل فشارهاى روحى و افزایش اعتماد به نفس دانش آموزان نیز از عوامل مهم و مؤثر در کاهش اضطراب دانش آموزان است.»
تغذیه مناسب، یادگیرى را افزایش مى دهد
در این میان توصیه هاى دیگرى هم مانند جدا بودن فضاى درس خواندن با محل استراحت دانش آموزان، تشخیص زمان مناسب مطالعه با توجه به خصوصیات و عادات جسمى و روحى افراد، دورى از فعالیت بیش از حد و پشت سر هم، استراحت به موقع و... از سوى کارشناسان مطرح مى شود، اما نباید منکر تأثیر برنامه غذایى منظم در کنار برنامه درسى مناسب، بر سرعت و دقت یادگیرى دانش آموزان شد.
دکتر مسعود دادگر، متخصص تغذیه در این باره با اشاره به این که تغذیه دانش آموزان در ایام امتحانات متصل به تغذیه عمومى آنهاست، توضیح مى دهد: «استفاده از نان، غلات، لبنیات، گوشت، تخم مرغ، میوه و سبزى، باید همواره مورد توجه قرار گیرد.» وى با تأکید بر این که خوردن صبحانه نقش مهمى در به یادآورى مطالب و تقویت حافظه دارد، اظهار مى کند: «صبحانه باید محتوى مواد قندى باشد و بر این اساس توصیه مى شود از آبمیوه، میوه، نان، پنیر، تخم مرغ، عسل یا مربا به عنوان صبحانه استفاده شود.» وى به اهمیت خواب مناسب در شب قبل از امتحان اشاره و بیان مى کند: « دانش آموزان توجه داشته باشند که از شام سنگین و حاوى مواد نشاسته اى و برنج، نان، ماکارونى، سیب زمینى، گوشت، تخم مرغ، مرغ و... به میزان کمى استفاده کنند.»
به گفته دادگر، ماست، دوغ و چند برگ کاهو، دانش آموزان را براى داشتن خواب بهتر کمک مى کند. وى با بیان این که ترکیباتى چون ید و استفاده درازمدت از پروتئین، اسیدهاى چرب، امگا،۳ میگو و ماهى در تقویت یادگیرى مؤثر هستند، خاطرنشان مى کند: «با توجه به احتمال افت قند در هنگام امتحانات یا زمان مطالعه بهتر است دانش آموزان از خوردنى هاى حاوى قند در جلسه امتحان استفاده کنند.»
کارشناسان معتقدند: یکى از راه هاى کاهش اضطراب شب امتحان، اطلاع والدین از وضع درسى دانش آموزان در طول سال تحصیلى است. آنان معتقدند باید والدین دانش آموزان همواره از آخرین وضع تحصیلى فرزندان خود اطلاع داشته باشند تا بتوانند بستر مناسبى را براى تحصیل بهتر دانش آموزان و پیشگیرى از انباشته شدن مطالب درسى آنها فراهم کنند.