نقش آهن در تغذیه گیاهان زینتی / تاثیر آلاینده های زیست محیطی در تغذیه گل ها و گیاهان زینتی
مقدمه
گل‌ها و گیاهان زینتی از گروه گیاهان حساس به کمبود آهن هستند. آهن اگرچه به عنوان چهارمین عنصر موجود در پوسته جامد زمین مقدار کل آن در خاک زیاد است ولی به دلایل متعددی قابلیت جذب آن در خاک بسیار کم و محدود است. به طوری که کمبود آهن در گیاهان خیلی شایع و رایج است.
عوامل تشدید کننده کمبود آهن
عواملی که موجب میشود کمبود آهن تشدید شود عبارتند از:
1) آهکی بودن خاک‌ها؛ PH قلیایی - به ازاء هر یک واحد افزایش PH، حلالیت ترکیبات آهن هزار مرتبه کاهش پیدا می‌کند. یعنی در PH بالاتر از 7 حلالیت آهن، برای تأمین آهن مورد نیاز گیاه کافی نیست؛
2) تهویه نامناسب خاک؛
3) کمی مواد آلی در خاک؛
4) کیفیت نامناسب آب آبیاری؛ به خصوص غلظت زیاد یون بی‌کربنات، که در جذب آهن و انتقال آن در داخل گیاه ایجاد مشکل می‌کند؛
5) مصرف زیاد کودهای فسفری؛ در شرایط مصرف زیاد فسفر جذب آهن توسط گیاه کاهش می‌یابد.
ارزیابی آهن قابل جذب در خاک به روش عصاره گیری و با DTPA انجام میشود. (DTPA) یک عصاره‌گیری است که برای عصاره‌گیری عناصر کم مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش معمولاً اگر مقدار آهن قابل جذب کمتر از 2.5 میلی گرم در کیلوگرم باشد کمبود آهن وجود دارد. همچنین بین 2.5 تا 4.5 میلی گرم نیز در بعضی از گیاهان کمبود آهن مشاهده میشود که غلظت بحرانی آهن نیز گفته میشود. غلظت بیش از حد 4.5 غلظت مناسب آهن را نشان می‌دهد. آهن به صورت Fe+2 ، Fe+3 و کِلات آهن (کلات‌های طبیعی و کلات‌های مصنوعی) توسط گیاه جذب میشود.
گیاهان و ارقام آنها نسبت به کمبود آهن حساسیت متفاوتی دارند. واریته‌های گیاهی از نظر حساسیت به کمبود آهن به دو گروه Fe افیشنت کوتی‌وا و Fe این‌افیشنت کوتی وا تقسیم‌بندی می‌شوند. گیاهان Fe افیشنت Fe-efficient یا آهن‌کارا (یا مقاوم به کمبود آهن) گیاهانی هستند که با مکانیسم‌های مختلف قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش می‌دهند و در نتیجه دچار کمبود آهن نمی‌شوند. این گیاهان با دو مکانیسم مشهور به استراتژی 1 و استراتژی 2 قابلیت جذب آهن را در خاک افزایش می‌دهند. استراتژی 1 در اکثر گیاهان دیده شده و به صورت‌های مختلفی قابلیت جذب آهن را بالا می‌برد. از جمله اینکه دفع +H در محیط ریشه باعث اسیدی شدن PH خاک میشود و حلالیت آهن را افزایش می‌دهد.
روش‌های استراتژی 1
- دفع یون +H در محیط ریشه؛
- دفع ترکیبات احیا کننده (فنل)؛
- ساخت اسید سیتریک؛
- افزایش ظرفیت احیای آهن Fe+2 ---> Fe+3 .
اما استراتژی 2 فقط در گیاهان خانواده غلات مشاهده میشود. در این گیاهان ریشه گیاه مواد کامپلکس کننده مانند فیتو سیتوروفور ترشح می‌کند. این فیتوسیتوروفورها می‌توانند با آهن موجود در خاک تشکیل کلات یا کامپلکس Complex دهند و در نتیجه مانع از رسوب آهن در خاک شوند و به عبارت دیگر قابلیت جذب آهن توسط گیاه را بدین طریق افزایش دهند.
فیتو سیتروفورها به عنوان کلات کننده‌های طبیعی شناخته شده‌اند. علاوه بر فیتو سیتروفورها ترشح سیتروفورهای میکروبی توسط بعضی از میکرو ارگانیزم‌های خاک باعث افزایش جذب آهن میشود.
علائم کمبود آهن در گیاه
علائم کمبود آهن در گیاه نسبتاً مشخص و واضح است،
الف) برگ‌ها زرد می‌شوند؛
ب) رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند. برای رفع آن راه‌هایی نیز وجود دارد.
رفع کمبود
1) پیشگیری از بروز کمبود آهن؛ برای این منظور باید شرایط تهویه خاک مناسب باشد که این امر از طریق چند عامل صورت می‌گیرد:
الف) بیل زدن در پای درخت؛
ب) اضافه کردن مواد آلی به خاک؛
ج) کیفیت مناسب آب؛
د) مصرف متعادل کود حیوانی و کود فسفری تا قابلیت جذب آهن بالا رود.
2) کاشت ارقام و گونه‌های مقاوم به کمبود آهن؛
3) مدیریت آبیاری صحیح؛ مصرف زیاد آب باعث تغذیه نامناسب و تشدید بروز کمبود آهن میشود؛
درمان
مصرف کود آهن به صورت محلول‌پاشی روی گیاه و تزریق دارو بر روی تنه درخت درمان خوبی است. برای مصرف کود در خاک، کود کلات آهن بهترین کود است، کلات‌های آهن کودهای گران قیمتی هستند. بهترین کلات آهن برای خاک‌های ایران کود کلات سکوسترین آهن 138(سکوسترین Fe EDDHA - هیدروژن فریک اتیلن بیس (آلفا آمینو – 2 – هیدروکسی فنیل استیک اسید)) است. که دارای یک بنیان کلات کننده است و آهن را در خودش نگهداری می‌کند. از آنجا که سولفات آهن در خاک رسوب می‌کند بصورت محلول‌پاشی روی گیاه استفاده میشود. سولفات آهن نسبت به کلات آهن ارزان‌تر است. در سال‌های اخیر در داخل کشور کلات‌هایی ساخته شده‌اند که بعضی از آنها در مقایسه با کلات خارجی جواب خوبی داده‌اند ولی بعضی دیگر قابلیت کلات آهن خارجی را نداشته‌اند.
تاثیر آلاینده های زیست محیطی در تغذیه گل‌ها و گیاهان زینتی
مقدمه
در جلسه قبل در مورد تغذیه آهن مطالبی عنوان شد. در این جلسه درباره اثرات آلاینده‌های زیست محیطی در تغذیه گیاه توضیحاتی ارائه خواهد شد.
آلودگی‌های زیست‌محیطی یکی از مشکلاتی است که در اراضی حاشیه مناطق صنعتی و شهرهای بزرگ مطرح بوده و عوامل به وجود آورنده آنها ناشی از فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی و شهرنشینی است. از مهمترین این آلاینده‌ها در تغذیه گیاهان، فلزات سنگین می‌باشند Heavy metals که برای گیاه ایجاد مسمومیت می‌کنند، که در تغذیه گیاه عناصری نامطلوب شناخته شده‌اند.
سرب
یکی از مهمترین فلزات عنصر سرب است. که مسمومیت آن برای حیوان، انسان و گیاه شناخته شده است. این مسمومیت در اثر احتراق بنزین خودروها بوجود می‌آید. بدین صورت که تترا اتیل سرب و تترا متیل سرب موجود در بنزین پس از احتراق بصورت سرب معدنی خارج شده و آلودگی ایجاد می‌کند. سرب از طریق آلودگی هوا در سطح خاک تجمع پیدا می‌کند.