تربیت فرزندان و اصولا پدر و مادر بودن، وظیفه ای دشوار و حساس است. اگر فرزند شما در برابر ساده ترین درخواست ها و معمولی ترین حرف های شما حاضر جوابی کرد، از سر لجبازی حرف نزد، با سر جواب منفی داد و شانه بالا انداخت، چه کار می کنید؟ وقتی خواسته های فرزندان با نظر و اقتدار والدین تعارض پیدا می کند، آنها احساس ناامیدی می کنند و استفاده از واژه هایی که دیگران را عصبانی یا ناراحت می کند، به بچه ها احساس غرور می دهد، اما با اینحال نباید تمام رفتارهای گستاخانه آنها را، مبارزه طلبی تلقی کرد. متخصصان علوم تربیتی معتقدند یکی از موثرترین راه ها برای آموختن رفتار درست به فرزندان، تشویق آنها هنگامی است که مطابق نظر شما حرف می زنند یا عمل می کنند. فرزندان هنگام عصبانیت احساس می کنند که حقشان ضایع شده و والدین نسبت به آنها بی تفاوت بوده اند، در این شرایط حتی پرخاشگری می کنند، اما والدین نباید این حرف ها را به دل بگیرند و اصولا ردشدن از کنار این رفتارها بهترین واکنش است.
سن «نه» گفتن
سنین 15 ماهگی به بعد، اصولا مشهور به سن «نه گفتن» است و کودکان تا دو سه سالگی به نافرمانی و لجاجت متهم می شوند. درحالیکه این رفتار نشاندهنده سیر تکاملی فرزندان و واکنش طبیعی برای کسب شخصیتی مستقل از والدین است. البته در هنگام تلاش فرزندان برای رسیدن به استقلال در این سنین، آنها با محدودیت هایی در توانایی خود برای انجام بخشی از کارها روبرو و درنتیجه دچار نوعی تضاد و تناقض می شوند که این مساله نیز به نوبه خود کودکان را دچار اضطراب می کند. یک فوق تخصص روانپزشکی کودکان و نوجوانان می گوید: والدین اصولا در سنین 15ماهگی تا 3 سالگی فرزندان، آنان را بدخلق و لجباز می خوانند. از اینرو بهترین راهکار در این شرایط درگیرنشدن با کودکان و ساده گذشتن از کنار مسائل است.» وی با تاکید بر اینکه در این سنین نمی توان با تحلیل و منطق با فرزندان کنارآمد، می گوید: «درصورت رفتار مناسب والدین در این شرایط، نوع برخوردهای کودکان نیز به مرور زمان تغییر می کند.» وی اینکه فرزندان خواسته هایی داشته و خواهان تسلیم والدین به انجام آنها هستند را مساله ای عادی می داند و می افزاید: «اگر والدین تسلیم رفتارهایی چون پای کوبیدن فرزندان برای رسیدن به خواسته های خود شوند، بچه ها احساس می کنند راه رسیدن به هدف هایشان از طریق همین رفتارهاست و در اینصورت دیگر نمی توان از فرزندان در این مورد ایرادی گرفت.» این متخصص تاکید می کند: «نباید بگذاریم فرزندان با لجاجت به خواسته خود برسند، در ضمن، مقابله با آنها نیز کار درستی نیست. در این شرایط بهترین عملکرد، بی محلی نسبت به رفتارهای لجوجانه فرزندان است. در این شرایط کج خلقی ها کاهش یافته و رفع می شود.»
جریمه وقتی خطوط قرمز شکسته می شود
فراموش نکنید که تنها باید نافرمانی هایی در حد جیغ و داد کودکان را نادیده گرفت. اگر بچه ها از حد خود فراتر رفته و شروع به زدن، پرت کردن وسایل، توهین و در اصل شکستن خطوط قرمز کردند، باید بدون توجه به سن، آنها را جریمه کرد. در هنگام جریمه، باید کودکان را در محلی مشابه قرنطینه، که تاریک و ترسناک نبوده و درعین حال امن باشد، به نحوی که با ماندن در آن محل، حوصله اش سر برود، قرار داده و زمان ماندن در آن محل را هنگام قطع لجاجت، محاسبه کرد. البته بسیاری از والدین در این شرایط به پزشکان شکایت می کنند که در هنگام تنبیه کودکان به این شیوه، آنها از محل بیرون آمده یا اینکه آنقدر جیغ و داد می کنند که والدین نگران آنها می شوند. اما روانپزشکان توصیه می کنند والدین در این شرایط باید در این محل را ببندند و به هیچ وجه نگران سروصدای زیاد آنها نشوند. عده ای از والدین نیز در هنگام تنبیه فرزندان خود در شرایطی که از آنها ناراضی می شوند، با عذرخواهی فرزندان روبرو می شوند و در این شرایط گاهی با عذرخواهی، از تنبیه آنها منصرف شده یا به تنبیه ادامه می دهند. توصیه می شود جریمه فرزندان با گذشتن آنها از خط قرمزهای تعیین شده، باید حتما صورت گیرد، حتی اگر فرزندان از عمل خود معذرت خواهی کنند. با عذرخواهی فرزندان می توان جریمه را کاهش داد، اما باید توجه داشت عذرخواهی کلامی، کافی نیست، بلکه باید در قبال آن از فرزندان خواست برای جبران، کاری را انجام دهند.
تشویق چند برابر تذکرهای منفی
تشویق فرزندان باید همواره 3تا5 برابر تذکرهای منفی باشد. بسیاری از لجبازی های فرزندان به این علت است که والدین در هنگام انجام رفتارهای مناسب، فرزندان خود را تشویق نمی کنند. آنها نیز تشخیص نمی دهند که رفتار مناسب چیست، بنابراین باید رضایت خود را در برابر رفتار صحیح فرزندانمان نشان دهیم.
جریمه دروغگویی 2 برابر است
اغلب پیش می آید که والدین متوجه دروغگویی فرزندان خود می شوند. البته به عقیده کارشناسان این حالت بسیار طبیعی است. دروغگویی فرزندان همواره به یک صورت نیست، گاهی آنها حرف هایی خلاف واقع می گویند و تخیلات خود را در قالب داستان سرایی غیرواقعی بیان می کنند. گاهی نیز دروغگویی فرزندان برای سرگرم کردن والدین است. در هر دو مورد، والدین باید به خوبی به حرف فرزندانشان گوش دهند و حرف های خلاف واقع آنها را به هرنحو اصلاح کنند. گاهی والدین زمینه دروغگویی فرزندان خود را فراهم می کنند. در شرایطی که مطمئن هستیم فرزندمان کار خلافی انجام داده است، لزومی ندارد درآن مورد از وی سوال کنیم تا او نیز به ما دروغ بگوید. البته جریمه کودکان با دروغگویی باید 2برابر شود، هم به علت عمل خلاف انجام شده و هم به علت حرف های دروغ فرزندان.