تحقیق مقاله آشنایی با سازمان بهزیستی کشور

مقدمه

این سازمان در سال 1359 با تلاش‌های شهید دکتر فیاض‌بخش و تصویب شورای انقلاب، تشکیل گردید و افتخار خدمت به نیازمندان، خانواده های بی‌سرپرست، ایتام، توانخواهان، سالمندان، معلولین و سایر اقشار آسیب‌پذیر کشور را دارد. قبل از تأسیس سازمان بهزیستی، انجمن‌ها و سازمان‌های مختلفی در حوزه رفاه و حمایت از معلولین، سالمندان و افراد بی‌سرپرست یا بدسرپرست، فعالیت می‌نمودند امّا به دلیل عدم هماهنگی در انجام امور و موازی‌بودن برخی فعالیت‌ها که حتی در بعضی اوقات در تضاد با یکدیگر بودند، در 24 خرداد 1359 این سازمان تأسیس گردید.

لایحه قانون راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور

«در جهت تحقق مفاد اصول 21 و 22 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به منظور تأمین موجبات برنامه‌ریزی، هماهنگی، نظارت و ارزشیابی و تهیه هنجارها و استانداردهای خدماتی و توسعه دامنه اجرای برنامه های بهزیستی در زمینه حمایت از خانواده های بی‌سرپرست و نیازمند و ارائه خدمات مختلف به کودکان و تدارک امکانات پیشگیری و توانبخشی حرفه ای و اجتماعی معلولین جسمی و روانی و تجدید تربیت منحرفین اجتماعی و حمایت و نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و معلولین غیرقابل توانبخشی و سالمندان و آموزش نیروی انسانی خدمات بهزیستی و توانبخشی و تأمین موجبات تشویق، جلب مشارکت و فعالیت‌های گروه های داوطلب و مؤسسات غیردولتی، سازمان بهزیستی کشور تشکیل می‌شود.»

پس از تصویب این لایحه، وظایف سازمان‌های زیر به همراه کلیه کارکنان، به سازمان بهزیستی کشور منتقل گردید.

1 سازمان ملی رفاه خانواده ایران

2 سازمان بهزیستی و آموزش کودکان و نوجوانان

3 انجمن ملّی حمایت از کودکان

4 جمعیت حمایت از اطفال بی‌ سرپرست

5 انجمن حمایت از معلولین

6 سازمان ملّی رفاه ناشنوایان ایران

7 سازمان ملی بهزیستی ناشنوایان ایران

8 واحد حمایت از خانواده های بی‌سرپرست سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی سابق

9 سازمان ملّی رفاه نابینایان

10 کلّیه خانه های فرهنگ روستایی که قبلا تحت نظر وزارت کشاورزی، اداره می‌شد

11 واحدهای تربیتی شهرداری‌های سراسر کشور

در ابتدا کمیته امداد امام خمینی (ره) و بنیاد شهید انقلاب اسلامی نیز در سازمان بهزیستی کشور ادغام گردیدند امّا بعدها با تصویب مجلس شورای اسلامی از سازمان بهزیستی جدا شدند.

معاونت‌های تخصصی سازمان بهزیستی

1 معاونت امور فرهنگی و پیشگیری

2 معاونت امور اجتماعی

3 معاونت امور توانبخشی

 معاونت امور فرهنگی و پیشگیری از معلولیت‌ها

این معاونت طراحی، نظارت و اجرای فعالیت‌های پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی جهت دستیابی به جامعه سالم (سلامت فرد، خانواده و جامعه) و اهداف زیر را دنبال می‌کند:

1-  شناسایی علل بروز معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی

2-  کاهش مداوم بروز، توسعه و شدت معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی

3-  اصلاح یا تغییر عوامل محیطی که بطور غیرمستقیم در بروز معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی، تأثیر دارند، از طریق اقدام برای سلامت و پیشرفت فرهنگی و اقدام برای گسترش مهارت‌های زیستی (اعم از زیست شناختی، روانشناختی و جامعه شناختی )

4-   تقویت و یا ایجاد منابع موثر در پیشگیری.

 استراتژی‌ها

1- توجه و تأکید بر ابعاد زیستی، روانی و جامعه شناختی انسان

2- هدف گیری 100% جامعه مورد نظر

3- سازگاری  برنامه ها با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی

4-  استفاده از مشارکت جامعه

5- ارتباط، هماهنگی و همکاری با همه بخش‌های مرتبط

 راهکارها

1- ایجاد شبکه پیشگیری از طریق اِعمال  مدیریت هماهنگ و عدم تمرکز در برنامه ریزی و اجرا

2- تأمین نیروی انسانی متخصص

3- تأمین اطلاعات از طریق شناسایی و برقراری ارتباط با منابع اطلاعاتی، پژوهش خصوصاً پژوهش‌های همه‌گیرشناختی و سبب شناختی، و شناسایی و تعیین گروه هدف در هر عملیات پیشگیری

4- شناسایی و بکارگیری ابزار مناسب پیشگیری و ایجاد ابزار جدید پیشگیری

5- طراحی برنامه های پیشگیری با رعایت انعطاف، تنوع و تعدد لازم

 6- نظارت بر حُسن اجرای برنامه های پیشگیری از طریق ارزشیابی حسن اجرا و بررسی تأثیرات برنامه و مقایسه آن با  اهداف پیش بینی شده

7- تدارک و اجرای برنامه های ارائه بازخورد به جامعه، بخش‌های مرتبط و شبکه پیشگیری.

فعالیت‌های معاونت امور فرهنگی

با استناد به اهداف، استراتژی‌ها و راهکارهای فوق، فعالیت‌های معاونت امور فرهنگی و پیشگیری در4 بخش پیشگیری از معلولیت‌ها، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، مشاوره و پیشگیری و امور اعتیاد ارائه می‌شود :

1 پیشگیری از معلولیت‌ها

افزایش سطح آگاهی گروه مخاطب و همچنین طراحی و اجرای برنامه های غربالگری از اهم فعالیت‌های این قسمت می‌باشد. طرح‌های پیشگیری از آمبلیوپی در کودکان 3 تا 6 ساله، پیشگیری از ناشنوایی نوزادان و شیرخواران، کم‌کاری تیروئید و نقش آن در عقب‌ماندگی ذهنی در کشور، طرح آموزش به منظور کاهش بروز معلولیت‌ها و مرگ در اثر انفجار مین در مناطق جنگی کشور، پیشگیری از اختلالات ژنتیک، آموزش پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی برای مناطق روستایی و شهری، آموزش پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی در سوادآموزان نهضت سوادآموزی از جمله فعالیت‌های این حوزه می‌باشد. تأسیس مراکز مشاوره ژنتیک از دیگر اقدامات معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی می‌باشد. هم‌اکنون در تمامی استان‌های کشور، این مراکز مشغول به ارائه خدمت می‌باشند. برگزاری دوره های آموزشی مشاوره ژنتیک برای پزشکان و دیگر متخصصین گروه پزشکی از دیگر فعالیت‌های این معاونت است.

2 پیشگیری و امور اعتیاد

با توجه به اینکه سوء مصرف مواد، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معضلات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، امنیتی و بهداشتی کشور بوده و تأثیرات عمیق بر روی روند توسعه و سلامت کل جامعه می‌گذارد، سازمان بهزیستی کشور یکی از فعالیت‌های عمده خود را به موضوع پیشگیری، درمان و انجام پژوهش‌های کاربردی در مورد اعتیاد، اختصاص داده است و هم‌اکنون برنامه ها و طرح‌های زیادی در حال انجام می‌باشد که از جمله می‌توان به طرح پیشگیری از اعتیاد در مدارس، پیشگیری از اعتیاد در محله های شهری و روستایی، پیشگیری از اعتیاد مبتنی بر خانواده، پیشگیری از اعتیاد در محل‌های کار، طرح‌های پیشگیری از عود اعتیاد، سم‌زدایی معتادان با داروها و روش‌های مختلف، و توانمندسازی معتادان بهبود یافته، اشاره نمود. همچنین با توجه به اهداف برنامه سوّم و چهارم توسعه، سازمان بهزیستی کشور به طور جدی به تسهیل توسعه مشارکت بخش خصوصی در پیشگیری و درمان اعتیاد، اقدام نموده است.

3 مشاوره

ارائه خدمات مشاوره حضوری و تلفنی در مورد مسایل روانی، عاطفی، خانوادگی و اجتماعی از دیگر فعالیت‌های این معاونت می‌باشد. هم‌اکنون تلفن 148 در سراسر کشور، آماده ارائه خدمات مشاوره تلفنی به هم‌وطنان عزیز بوده و این سیستم، دایماً در حال پیشرفت و توسعه می‌باشد تا بتواند پاسخگوی سیل عظیم تماس‌های تلفنی با این مراکز باشد. برای مثال در سال 1381، فقط در شهر تهران حدود یک میلیون تلفن به مراکز مشاوره شده است. خدمات مشاوره تلفنی، رایگان است و مخابرات هیچ هزینه ای از فرد تماس‌گیرنده دریافت نمی‌کند. هم‌چنین بیش از 100 مرکز مشاوره حضوری سازمان بهزیستی در سراسر کشور، فعال می‌باشند.

 4 پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی

با افزایش تماس‌های اجتماعی و ورود متغیّرهای زیاد در این واکنش‌ها، تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی که حاصل تکامل طبیعی فرهنگ‌ها می‌باشد، و فرو ریختن مرزهای فرهنگی و اجتماعی؛ آسیب‌های اجتماعی متعددی به وجود آمده و یا آسیب‌های اجتماعی قبلی به شکل دیگری پدیدار گردیده‌اند. به همین دلیل در بحث ارتقای سلامت، توجّه به بهداشت‌ روان از راهبردهای مهم در پیشگیری اوّلیه از آسیب‌های اجتماعی، محسوب می‌شود. به همین دلیل سازمان بهزیستی یکی از فعالیت‌های خود را پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی قرار داده است که در این راستا برنامه های متعدّدی در حال اجرا می‌باشد. برنامه آموزش مهارت‌های زندگی (Life Skills) از برنامه های مهم این سازمان می‌باشد. این مهارت‌ها شامل مهارت‌های فردی و روابط بین‌فردی، مهارت‌های شناختی و جسمانی می‌گردد. در این برنامه، مهارت‌هایی از قبیل مهارت خودآگاهی، مهارت ارتباط مؤثر، روابط بین‌فردی، مهارت تفکر خلاق / تفکر انتقادی، مهارت حل مشکل / تصمیم‌گیری، و مهارت مقابله با استرس / مقابله با هیجانات منفی، به گروه مخاطب آموزش داده می‌شود. برنامه آموزش خانواده (Family Life Education)، برنامه روان‌ بهداشت‌یاران مدارس، و برنامه همیاران سلامت‌ روان، از دیگر برنامه ها در این حوزه می‌باشند. در برنامه همیاران سلامت روان، همیاران که افراد داوطلب می‌باشند پس از آموزش کافی، زیر نظر کارشناسان سازمان بهزیستی به فعالیت جهت ارتقای سلامت روان محله خود می‌پردازند.

 معاونت امور اجتماعی (حمایت خانواده)

این معاونت، مسئول ارائه و انجام برنامه های خدمات اجتماعی بشرح زیر می‌باشد:

 شرح فعالیت‌ها و خدمات معاونت امور اجتماعی

 1- ارائه خدمات حمایتی، مشاوره ای، مادی و معنوی به خانواده های بی سرپرست و نیازمند که به دلایلی از قبیل فوت سرپرست، زندانی شدن سرپرست، مفقودالاثر شدن سرپرست، به سربازی رفتن سرپرست، طلاق و … فاقد سرپرست بوده و قادر به تأمین حداقل نیازهای اساسی خود نمی‌باشند، از طریق ارائه کمک‌های مالی مانند پرداخت مستمری ماهانه، پرداخت کمک هزینه تحصیلی و آموزشی به دانش آموزان و دانشجویان، کمک‌های سرمایه ای، کمک هزینه های مسکن، درمان، پوشاک، تهیه وسایل زندگی، تهیه جهیزیه. به موجب مصوبه شماره 594/ق مورخ 1/9/71 مجلس شورای اسلامی، قانون تأمین زنان و کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست نیز که به سازمان بهزیستی محول شده در این حوزه اجرا می‌گردد.

2 - ارائه خدمات مددکاری و مشاوره مددکاری اجتماعی، جایگاه خاصی در مراحل مختلف ارائه انواع خدمات بهزیستی به خدمت گیرندگان دارد و مراجعه مددجو به بهزیستی به منظور سرویس گیری از مراکز خدماتی، از واحد مددکاری آغاز میگردد. خدمات مددکاری، شامل مصاحبه با مددجو، بازدید منزل و سایر روش‌های مددکاری، شناخت و تصویر نسبتاً روشنی از وضع اقتصادی و اجتماعی و وضع روحی و جسمی و فرهنگی اعضای آن و در نتیجه کمیّت و کیفیّت نیازهای برآورد نشده خدمت گیرنده به دست می‌دهد. خدمات مددکاری اجتماعی حتی پس از ترخیص خدمت گیرنده و خانوار در مرحله پیگیری نیز ادامه دارد.

3- ارائه آموزش‌های فنّی و حرفه ای از طریق کلاس‌های آموزش خیاطی، قالی بافی، پارچه بافی، گلیم بافی در جهت حرفه آموزی و اشتغال خدمت گیرندگان و استقلال اقتصادی آنان

4- ارائه آموزش‌های پیش دبستانی در مهدهای کودک به کودکان 3 ماهه تا 6 ساله که این فعالیت به صورت‌های زیر انجام می‌شود :

الف – ارائه خدمات آموزشی تربیتی روزانه کودکان متعلق به خانواده های نیازمند و بی سرپرست در مهدهای کودک دولتی در مجتمع‌های خدمات اجتماعی که تأمین اعتبار و انجام کلیّه خدمات مربوطه توسط سازمان بهزیستی کشور انجام می‌شود.