تعاریف و کلیات
ماده 1 - تعریف واژههاى بکار رفته در این قانون به شرح زیر است:
الف - ماده معدنى (کانی): هر ماده یا ترکیب طبیعى که به صورت جامد یا گاز یا مایع و یا محلول در آب در اثر تحولات زمین شناسى به وجود آمده است.
ب - کانه : مواد معدنى یا کانیهاى موجود در کانسار که داراى ارزش اقتصادى است.
پ - ذخیره معدنى (کانسار): تمرکز و یا انباشت طبیعى یک یا چند ماده معدنى در زیر یا روى زمین و یا محلول در آب میباشد.
ت - معدن : ذخیره معدنى است که بهره بردارى از آن مقرون به صرفه باشد.
ث - اکتشاف : تجسس ادارى به منظور یافتن کانسار است که شامل عملیاتى از جمله موارد زیر میباشد:
1- آثاریابى و نمونهبردارى و آزمایشات کمى و کیفی.
2- بررسیهاى زمین شناسی، ژئوفیزیکى و ژئوشیمیایى مانند آنها و انجام امورى که براى این گونه بررسیها لازم باشد.
3- حفارى روباز و زیرزمینی.
4- تعیین شکل و کیفیت و کمیت ذخیره معدنی، و تهیه نقشههاى مربوطه.
ج - پروانه اکتشاف: مجوزى است که براى انجام عملیات اکتشافى مواد معدنى در محدوده مشخص از طرف وزارت معادن و فلزات صادر میشود.
چ - گواهى کشف : تأییدیه اى که توسط وزارت معادن و فلزات پس از اتمام عملیات اکتشافى و کشف کانه به نام دارنده پروانه اکتشاف صادر میشود.
ح - بهره برداری: مجموعه عملیاتى است که به منظور استخراج و کانه آرایى و به دست آوردن مواد معدنى قابل فروش انجام میگیرد.
خ - بهره بردار : شخص حقیقى یا حقوقى اعم از دولتی، تعاونى و خصوصى است که داراى پروانه بهره بردارى از وزارت معادن و فلزات باشد.
د - استخراج : مجموعه عملیاتى است که به منظور جدا کردن کانه از کانسار و انتقال آن به محل انباشت مواد انجام میگیرد.
ذ - اجازه برداشت: مجوزى است که از طرف وزارت معادن و فلزات براى تأمین مصالح ساختمانى مورد نیاز طرحهاى عمرانى و برداشت واریزهها و ذخایر محدود و جزئى و نیز عملیات آزمایشگاهى صادر میشود.
ر - حقوق دولتى : عبارت است از درآمد دولت ناشى از استخراج، بهرهبردارى و برداشت هر واحد از ماده یا مواد معدنی.
ز کانه آرایی: عبارت است از کلیه عملیات فیزیکی، شیمیایى و یا فیزیک و شیمیایى که به منظور جدا کردن قسمتى از مواد باطله از کانه و یا تفکیک کانهها از یکدیگر انجام میگیرد.
ژ - فرآورى : شامل کلیه عملیاتى است که بر روى مواد خام معدنى یا کانه آرایى شده آنها انجام و در نتیجه موجب تولید مواد اولیه صنعتى میشود.
س - محل انباشت مواد: محلى است خارج از کارگاههاى استخراج و تونلها و چاهها که مواد مستخرجه در آنجا انباشته میشود.
ش - مواد باطله : عبارت است از موادى که در نتیجه استخراج یا کانه آرایى از کانه جدا میگردد.
ص - شن و ماسه معمولى : شن و ماسهاى که حاوى کانیهاى با ارزش نبوده و یا تفکیک آنها مقرون به صرفه نباشد و عمدتاً در کارهاى ساختمانی، راه‌سازی، بتن ریزى و نظایر آن استفاده میگردد.
ض - خاک رس معمولى : خاکى است که براى ساختن خشت و آجر معمولى (غیرنسوز) به کار میرود و نیز در عملیات ساختمانى و راهسازى و کشاورزى از آن استفاده میشود.
ط - خاک صنعتى : خاکى است که به علت داشتن خواص فیزیکى و شیمیایى خاص مصارف صنعتى مختلف دارد.
ظ - سنگ لاشه و ساختمانى : سنگهاى مختلف موجود در طبیعت که حاوى کانه قابل تفکیک در شرایط کنونى نبوده و عمل آورى آن رایج و معمول و یا مقرون به صرفه نباشد و بنا به تشخیص وزارت معادن و فلزات سنگ تزئینى نیست و عموماً در پى یا دیوارچینى ساختمانها، راهسازى و دیوارهسازى و امور نظیر آن به کار میرود.
ع - سنگ تزئینى : سنگهاى متبلور و غیرمتبلور رسوبی، آذرین و دگرگونى که حاوى کانه قابل تفکیک در شرایط کنونى نبوده و عمل آورى آنها نظیر برش و صیقل رایج و مقرون به صرفه باشد از قبیل مرمر، شبه مرمر (مرمریت) تراورتن، گرانیت و امثالهم.
غ - پروانه بهرهبردارى : مجوزى است که توسط وزارت معادن و فلزات براى بهرهبردارى از معادن در محدودهاى که مشخص شده است، صادر میگردد.
ف - طرح بهره برداری: طرحى است که در آن جزئیات برنامههاى اجرایى براى بهرهبردارى از معدن و زمانبندى اجراى عملیات و سایر اطلاعات براساس شناسنامه معدن در نمونه فرمهاى ویژه وزارت معادن و فلزات، توسط عاملین بهرهبردارى درج میگردد.
ق - معادن بلامعارض: به معادنى اطلاق میشود که فاقد بهرهبردار بوده و یا واگذارى آن از نظر این قانون منعى نداشته باشد.
ماده 2 - در اجراى اصول چهل و چهارم و چهل و پنجم قانون اساسى مسئولیت اعمال حاکمیت دولت بر معادن کشور و حفظ ذخایر معدنى و نیز صدور اجازه انجام فعالیتهاى معدنى مقرر در این قانون و نظارت بر امور مزبور و فراهم آوردن موجبات توسعه فعالیتهاى معدنی، دستیابى به ارزش افزوده مواد خام معدنی، توسعه صادرات مواد معدنى با ارزش افزوده، ایجاد اشتغال در این بخش و نیز افزایش سهم بخش معدن در توسعه اقتصادى و اجتماعى کشور به عهده وزارت معادن و فلزات میباشد. اعمال حاکمیت مذکور در این ماده میتواند مانع اعمال مالکیت اشخاص حقیقى و حقوقى در محدوده مقررات باشد.
ماده 3 - مواد معدنى : به شرح زیر طبقهبندى می‌شوند:
الف - مواد معدنى طبقه یک عبارت هستند از : سنگ آهک، سنگ گچ، شن و ماسه معمولی، خاک رس معمولی، صدف دریایی، پوکه معدنی، نمک آبى و سنگی، مارن، سنگ لاشه ساختمانى و نظایر آنها.
ب - مواد معدنى طبقه دو عبارت هستند از :
1- آهن، طلا، کرم، قلع، جیوه، سرب، روی، مس، تیتان، آنتیموان، مولیبدان، کبالت، تنگستن، کادمیوم و سایر فلزات.
2- نیتراتها، فسفاتها، براتها، نمکهاى قلیایی، سولفاتها، کربناتها، کلرورها (به استثناى مواد یاد شده در طبقه یک) و نظایر آنها.
3- میکا، گرافیت، تالک، کائولن، نسوزها، فلدسپات، سنگ و ماسه سیلیسی، پرلیت، دیاتومیت، زئولیت، بوکسیت، خاک سرخ، خاک زرد، خاکهاى صنعتى و نظایر آنها.
4- سنگهاى قیمتى و نیمه قیمتى مانند الماس، زمرد، یاقوت، یشم، فیروزه، انواع عقیق و امثال آنها.
5- انواع سنگ هاى تزئینى و نما.
6- انواع زغال سنگها و شیلهاى غیرنفتی.
7- مواد معدنى قابل استحصال از آبها و نیز گازهاى معدنى به استثناى گازهاى هیدروکربوری.
ج مواد معدنى طبقه سه عبارت هستند از: کلیه هیدروکربورها به استثناى زغال سنگ مانند: نفت خام، گاز طبیعی، قیر پلمه سنگهاى نفتی، سنگ آسفالت طبیعى و ماسههاى آغشته به نفت و امثال آنها. قیر، پلمه سنگهاى نفتى و سنگ آسفالت طبیعى در صورتى که مورد عمل وزارت نفت، شرکتها و واحدهاى تابعه و وابسته به آن وزارت نباشد جزو معادن طبقه دو محسوب میگردد.
د - مواد معدنى طبقه چهار عبارت هستند از: کلیه مواد پرتوزا اعم از اولیه و ثانویه. تبصره - طبقه آن دسته از مواد معدنى مرتبط با محدوده طبقات یک و دو که در طبقهبندى فوق مشخص نشده یا مورد تردید باشد و نیز طبقه موادى شامل چند ماده از یک طبقه و موادى از طبقه دیگر، برحسب نوع، اهمیت و ارزش این مواد توسط وزارت معادن و فلزات تعیین میشود.
ماده 4 - امور مربوط به مواد معدنى طبقات یک و دو به استثناى شن و ماسه معمولى و خاک رس معمولى در چارچوب مقررات این قانون در حیطه وظایف وزارت معادن و فلزات میباشد.
تبصره - تشخیص معمولى بودن شن و ماسه و خاک رس با وزارت معادن و فلزات است.
بخش دوم اکتشاف
ماده 5- اکتشاف ذخایر معدنى توسط بخشهاى دولتی، تعاونى و خصوصى اعم از اشخاص حقیقى و حقوقى انجام میشود. وزارت معادن و فلزات4 نیز مکلف است رأساً یا توسط سازمانها و شرکتها و واحدهاى تابعه و یا با استفاده از خدمات اشخاص حقیقى و حقوقى ذیربط واجد صلاحیت نسبت به اکتشاف و شناسایى ذخایر معدنى کشور اقدام نماید.
ماده 6 - اکتشاف ذخایر معدنی، منوط به صدور پروانه اکتشاف توسط وزارت معادن و فلزات است. چگونگى اخذ پروانه، ضوابط اکتشاف، مدت اعتبار پروانه، انتقال حقوق متعلق به آن پروانه و نیز سایر موارد ضرورى مربوط برابر مفاد این قانون در آییننامه اجرایى تعیین خواهد شد.
تبصره - اکتشاف حین بهرهبردارى نیاز به صدور پروانه اکتشاف ندارد، لیکن در صورت کشف ذخیره یا ماده معدنى جدید گواهى کشف دارنده پروانه بهرهبردارى به ترتیب با رعایت مفاد این قانون اصلاح یا گواهى جدید صادر خواهد شد.
ماده 7 - وزارت معادن و فلزات مکلف است پس از رسیدگى و تأیید عملیات اکتشافى نسبت به صدور گواهى کشف، به نام دارنده پروانه اکتشاف اقدام نماید. در این گواهى نوع یا انواع ماده معدنى کشف شده، کمیت، کیفیت، حدود، مساحت و هزینه عملیات اکتشافى باید ذکر شود. گواهى مزبور با تأیید وزارت معادن و فلزات ظرف یک سال از تاریخ صدور، قابل انتقال به اشخاص ثالث خواهد بود.
تبصره 1 - چگونگى اجراى ماده فوق به خصوص در صورت عدم تأیید عملیات اکتشافی، در آییننامه اجرایى این قانون تعیین خواهد شد.
تبصره 2 - در صورت عدم دستیابى به کانه پس از انجام عملیات اکتشافی، حقى براى دارنده پروانه اکتشاف ایجاد نمیشود.