محمود فاضلى: کتاب ۲۸۸ صفحه اى «خاطرات سیاسى امین الدوله» به کوشش فرمانفرمائیان و زیر نظر ایرج افشار یکى از ارزشمندترین مجموعه هاى خاطرات سیاسى و از اسناد مهم تاریخ قاجاریه است. حضور مستقیم نویسنده در متن بسیارى از وقایع و اشراف وى به حوادث و مسائل درون نظام حکومتى ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمدعلى شاه به دلیل تصدى مشاغل حساس و مهم در عهد دو پادشاه نخست به او امکان داده است تا بتواند به بسیارى از مسائل پشت پرده زمانه خویش وقوف یابد. در خاطرات وى گزارش هایى درباره مسائل درونى دستگاه حاکم، خلق و خوى شاه، درباریان، رقابت هاى ایشان، برخى تشکیلات دولتى و پاره اى مسائل اقتصادى، فساد اخلاقى شاه و درباریان مورد توجه قرار گرفته است. خاطرات سیاسى امین الدوله به مانند آثارى از این قبیل، طبعاً آلوده به غرض ورزى ها، بى دقتى ها گاه حاوى جعلیات، ایراد تهمت و افترا به رقباى سیاسى و ستایش هم مسلکان و همراهان است. این اثر در کنار ضعف ها، حاوى گزارش ها و اطلاعات فراوان و منحصر به فردى است که آن را در کنار منابع دست اول دوره قاجاریه قرار مى دهد.
زندگى و اندیشه میرزاملکم خان ناظم الدوله
کتاب زندگى و اندیشه میرزاملکم خان ناظم الدوله، نوشته حجت الله اصیل در سال ۱۳۷۶ از سوى نشر نى انتشار یافته است. میرزاملکم خان ناظم الدوله سیاستمدار و اندیشمند و نویسنده روزگار قاجار شخصیتى متناقض و رفتارى پیچیده و بحث انگیز داشت. او پیشرو و مبلغ تجددخواهى بود و از اقتباس بى کم و کاست رها وردهاى تمدن غربى هوادارى مى کرد و خواهان دادن امتیاز به کشورهاى غرب بود و در اندیشه آزادیخواهى و حکومت قانون تاثیرى بى چون و چرا داشت. اندیشه افرادى چون ملکم خان مى تواند در درک و دریافت تاریخ اندیشه و سیر رویدادهاى کشور ما موثر باشد و خواننده نکته سنج را در ارزیابى گذشته و حال و آینده جامعه اش برپایه آرزوها و حرکت ها، دلبستگى ها و حتى کژروى ها یارى کند. کتاب ابتدا فراز و فرود زندگى ملکم خان و سپس جهان بینى و آثار وى را مورد بررسى قرار داده است و در نهایت ملکم را در ترازوى نقد تاریخ قرار داده است.