در دو دهه اخیر شیوه مصرف غذا به کلی تغییر کرده و افراد بیشتر تمایل به مصرف غذا های کم چرب پیدا کرده اند به طوری که یکی از فاکتورهای انتخاب غذا از طرف مصرف کنندگان کم چرب بودن آن ها می باشد
در دو دهه اخیر شیوه مصرف غذا به کلی تغییر کرده و افراد بیشتر تمایل به مصرف غذاهای کم چرب پیدا کرده اند به طوری که یکی از فاکتور های انتخاب غذا از طرف مصرف کنندگان کم چرب بودن آن ها می باشد. و علت آن رابطه بین مصرف چربی زیاد در بروز بعضی از بیماری ها مثل چاقی, بیماری های قلب وعروق, سرطان و دیابت می باشد. از این رو انجمن قلب امریکا و انجمن سرطان امریکا و دیگر سازمان های بهداشتی دریافت چربی وکلسترول کم را در رژیم غذایی روزانه به منظور جلوگیری از بیماری های فوق توصیه می کنند . بنا بر پیشنهاد آن ها نباید بیش از ۳۰ درصد انرژی رزیم غذایی روزانه از چربی ها باشد بعلاوه چربی های اشباع نباید بیش از ۱۰ درصد کل انژری روزانه را تامین کنند.. مطالعات در این زمینه نشان می دهد که کاهش مصرف چربی احتمال ابتلاء به بیماری های قلبی را تا ۲۰ درصد کاهش می دهد. از طرفی بیشتر مصرف کنندگان که خواهان کاهش وزن و کنترل کالری رژیم خود می باشند طالب غذاهای کم چرب می باشند، از اینرو اخیرا رقابتی شدید در میان صاحبان صنایع گوشتی برای تولید فرآورده های گوشتی کم چرب از جمله همبرگر و انواع سوسیس و کالباس بوجود آمده است. بهمین خاطر سیاست های مختلفی به منظور کاهش چربی با حفظ طعم و بافت مناسب در فرآورده های تولیدی خود نموده اند که کاری مشکل می باشد. در این مقاله از چگونگی کاهش چربی و تولید فرآورده های گوشتی کم چرب در مقایسه با فرآورده های مشابه دارای ۲۰ درصد چربی با همان طعم و مزه و بافت بطور مختصر شرح داده می شود.
لازم به یادآوری است که اصطلاح مواد غذایی کم چرب در این مقاله آزادانه انتخاب شده است و با پیشنهاد در مورد محصولات کم چرب که توسط دپارتمان کشاورزی امریکا ارائه شده و به محصولاتی اطلاق می گردد که میزان چربی آن ها ۳ گرم یا کمتر در هر سرونیگ و در ۱۰۰ گرم محصول باشد معادل نمی باشد، اینگونه محصولات باید برچسب گذاری شوند و مشخصات آن ها روی محصول نوشته شود. مثلا همبرگر کم چرب : ترکیب شامل : آب، صمغ و یا گوشت گوساله چرخ کرده کم چرب با x در صد چربی. اولین بار کمپانی مک دونالد مبادرت به تولید همبرگرهای کم چرب نمود.
● شیوه های کاستن چربی:
ساده ترین روش جدا کردن چربی ازگوشت قبل از چرخ کردن می باشد ولی باید در نظر داشت که طعم گوشت چرخ کرده مستقیما به درصد چربی موجود در آن بستگی دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده در سال ۱۹۹۰ توسط دو دانشمند به نام هافمن و البرت ضمن تحقیقات دریافتند که نتایج یدست آمده از آزمون های حسی (Sensory Panel) مصرف کنندگان فرآورده های گوشت چرخ کرده با ۲۰در صد چربی بیشترین طرفدار را داشت و همچنین آنان به این نتیجه رسیدند که میزان علاقه به گوشت رابطه مستقیم با طعم گوشت دارد و نتایج تحقیق دو محقق بنام بری و لری در سال ۱۹۸۴ را مبنی بر اینکه گوشت ۱۹ در صد چربی طعم بهتری از گوشت ۱۴ درصد چربی دارد را تائید می کند. بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده اند که با کاهش چربی گوشت، آبداری و نرم بودن آن نیز بطور محسوسی کاهش می یابد. از تحقیقات فوق چنین نتیجه گیری می شود که تولید فرآورده های گوشتی چرخ کرده کم چربی از طریق کاهش مستقیم چربی آن بدلیل تغییر در طعم و کاهش نرمی و آبدار بودن عملا ممکن نیست. بنابراین باید گوشت چرخ کرده ای تولید کرد که از لحاظ چربی کم ( ۱۰%< ) واز لحاظ ظاهر و طعم مشابه نمونه ای باشد که به عنوان مقیاس در نظر گرفته می شود و چربی بیشتری دارد. لذا با توجه به نظر خواهی سال ۱۹۹۵ علاقه اکثریت مصرف کنندگان به گوشت چرخ کرده با ۲۰ درصد چربی بعنوان نمونه مقایسه ای، انتخاب گردید. بمنظور بررسی فاکتورهای مؤثر در طعم و بافت محصولا کم چرب تولید شده ابتدا تائیر ریزی و درشتی گوشت چرخ کرده در نظر گرفته شد از اینرو گوشت توسط چرخ کوشت با صفحه به جای چرخ گردید و به نظر آمد که طعم آن تا حدودی بهبود پیدا کرد در مرحله بعد با افزودن مواد افزودنی مثل فلفل سیاه، فلفل سفید، و فلفل قرمز و سولفور سدیم گاوتات و پودر پیاز و سیر سعی کردیم خواص ظاهری گوشت را بهبود بخشیم و نیز نمک و پروتئین گیاهی هیدرولز شده به نسبت ۲ به ۱ و به ترتیب ۲۵/۰ درصد و ۱۲۵/۰ درصد طعمی مانند گوشت ۲۰ درصد چربی بوجود آورد. پس از بدست آمدن مزه دلخواه تمام کوشش ها صرف بهبود آبداری و نرم شدن گوشت شد و چنین احساس گردید که با نگهداری آب در داخل گوشت می توان آبدار بودن و تا حدودی نرمی آنرا احساس کرد، بدلیل قابلیت تشکیل پیوندهای مرکب آب و پروتئین از صمغ کاراگینان ( Carrageenen ) برای حفظ رطوبت گوشت استفاده گردیده بهمبن منظور انواع مختلف کاراگینان با غلظت های مختلف استفاده شده و مشاهده گردید که با افزودن ۵/۰ درصد صمغ از نوع یوتا و۱۰ درصد آب، آبداری و نرمی مشابه گوشت ۲۰ درصد چربی بدست آمد. با افزایش آب موجود در گوشت نیاز به تغییراتی در غلظت نمک وپروتئین هیدرولیز شده گیاهی بوجود آمد. سه نوع صمغ کارگینان یعنی کاپا یوتا ولاندا وجود دارد که هر یک به فرآورده هایی که به آن افزوده می شود خصوصیات متفاوتی را ایجاد می نماید. در بین آنهاد نوع یوتا در گوشت به کار می رود و مهمترین عملی که انجام می دهد حفظ آب گوشت است و نیز دارای خواص دیگری می باشد که درتولید گوشت چرخ کرده کم چربی مورد استفاده قرار می گیرد.
بعضی از انواع کاراگینان نوع یوتا در آب سرد قابل حل هستند بنابر این در تولید همبرگر کم چربی بسیار مؤثر می باشد. از طرف دیگر خصوصیات ساختمانی، فیزیکی و ظاهری همبرگر کم چرب را با همبرگر ۲۰ درصد چربی و۸ درصد چربی باید مقایسه کرد ودر این صورت فرمول بکار رفته شامل گوشت ۸ در صد چربی با اضافه کردن ۱۰ درصد آب ۵/۰ درصد کارکینان نوع یوتا ۴/۰ درصد پرتئین گیاهی می باشد. گوشت مورد استفاده در تولید همبرگر از ۹۳ درصد گوشتهای قطعه قطعه شده بدون چربی و نیز از گوشت چربی دار به نسبت ۵۰/۵۰ تولید گردید. در تهیه آنها ابتدا مواد خام بصورت درشت (in ) چرخ شده مقدار چربی موجود در آن آزمایش گردید و بمدت یک دقیقه با نسبت های مناسب با سایر مواد مخلوط شد تا درصد چربی مورد نیاز بدست آید. دیگر اجزای تشکیل دهنده گوشت کم چرب را در هنگام مخلوط کردن به آن افزوده شد. گوشت دارای ۲۰ درصد چربی را با چرخ گوشت با سوراخهای (in ) و گوشت با ۸ درصد چربی با چرخ گوشت با سوراخهای (in ) چرخ گردید سپس گوشتها بصورت همبرگر در آورده شد هر یک از نمونه ها بصورت مجزا در ۲۰- در جه سانتیگراد بمدت دو ساعت منجمد و سپس نمونه ها روی کباب پز سرخ شدند.
● نتایج بدست آمده ظاهری:
هدف اصلی تولید همبرگر( کمتراز ۱۰ درصد چربی) بود که بتوان آن را با همبرگر ۲۰ درصد چربی مقایسه نمود. جهت مقایسه از یک گروه تعلیم دیده ۱۰ نفره که تماما از دانشجویان و اساتید بودند انتخاب گردید و نمونه ها از نظرنرمی یا زبری و طعم ویژه گوشت مورد امتحان قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که نمونه کم چرب از نمونه حاوی ۲۰ و۸ درصد چربی امتیاز بیشتری آورد.
اگر ما نوشتار خود را به دامپروی کانون نمائیم ، خواهیم دید که در زمینه نژادهای گاو ، گوسفند ، بز و مرغ چه پراکنش بزرگی و مخازن گسترده ژنی داریم، که اینها سرمایه ی بسیار با ارزشی هستند . که هر یک از این نژادها در منطقه ای خاص از کشورمان سازگاری پیدا کرده اند و کاملا ًبا اقلیم ، نوع ماده غذائی موجود در منطقه و نیاز مردم بومی آن ناحیه وفوق پیدا کرده اند پس بر ماست که از این سرمایه های ارزشمند پاسداری و با استفاده از بهگزینی و اصلاح نژاد برترین ژنهای دامی را شناسائی ، تثبیت و در یک مجموعه گرداوری نمائیم ، کاری که بیش از دو قرن است که در دنیا انجام می شود. درغیر این صورت دیر زمانی نخواهد کشید که با روند صنعتی شدن ، تغییر در زندگی روستایی و عشایری و رفتن به سوی شهر نشینی ، تغییر کاربری مزارع ومراتع ، تغییر شغل دامداران و کشاورزان واز همه بدتر ورود بی برنامه و بی حساب و کتاب انواع نژاد های خارجی به کشور که از دهه ی چهل و پنجاه آغاز شده است.که مجموع عوامل فوق باعث نابودی این داشته های ارزشمند شده و خواهد شد.
بطوری که این واقعه برای بعضی از گونه ها اتفاق افتاده است مانند نژاد مرغ خزک سیستان که از ویژگی بارز آن نطفه داری وجوجه درآوری و مقاومت در برابر بیماری ها بوده که اکنون تقریبا منقرض شده است و یا همین نژاد گاو سیستانی که در سال 1355تعداد این دام در منطقه چیزی در حدود 5/1 میلیون رأس بوده است که اکنون آمار دست بالای آن را100هزار رأس ذکر می کنند ، می بینیم که در یک دوره ی کوتاه به 10درصد کاهش یافته است.
با توجه به مباحث مطرح شده مامجبوریم که برای هر 4 نوع دام پرورشی کشورمان (گاو ، گوسفند ، بز ، مرغ) به سوی حفظ مخازن ژنی بومی و بعد بهگزینی واصلاح نژاد حرکت نمائیم . هر چند کارهای صورت گرفته روند کندی را دارد اما در این راه ما می توانیم از تجارب کشور های موفق در این زمینه استفاده ببریم که از جمله کشور هند را می توان نام برد زیرا این کشور در امر شناسائی نژاد های بومی بخصوص مرغ های بومی کشورشان وبهگزینی و اصلاح آنها لاینهایی با تولید بالا بوجود آورده اند و به دنیا معرفی نموده اند .
ویا در بحث نژادهای گاو با تلاقی گاو نژاد برهمن و بوفالو این کشور موفق به تولید نوعی گاو گوشتی با خصوصیات عالی شده است .
پس به امید روزی که با بکار گیری علم و دانش روز جهانی واستفاده از برنامه های اصلاحی مفیدوسازنده درزمینه نگهداری مخازن ارزشمند بومی وسوق بسوی عدم وابستگی به کشورهای بیگانه ، تلاش کنیم.