چکیده:
خانه تاریخی امیر لطیفی گرگان متعلق به اواخر دوره قاجاریه است و بیش از 500 مترمربع مساحت دارد.
گفتنی است خانه امیرلطیفی در بافت قدیم گرگان بنایی دو طبقه است که سه اطاق و دو راه پله نمای اصلی آن را تشکیل می‌دهد.
دربهای چوی دو لنگه که در طبقه اول دارای کتیبه و در طبقه دوم دارای هلال است، به نمای اصلی این بنا جلوه خاصی بخشیده است.
علاوه بر آن فرم موزون و رعایت تقارن، ارتفاع مناسب با ابعاد بنا، شیرسرهای پیش آمده و مطبق، کف قلوه‌چین و آجرفرش، گچبری اطاقها، تفکیک فضای خدماتی همچون آشپزخانه و انباری و بخش خدمه از هسته اصلی، از دیگر ویژگیهای بنای امیرلطیفی است.
این بنا در جنوب محله چهارشنبه ای بافت قدیم گرگان واقع گردیده است و از سمت جنوب به مرکز محله و بازارقدیمی نعلبندان مرتبط می شود. بانی بنا مرحوم مهدی خان ملک می باشد و قدمت خانه به اواخر دوره قاجاریه می رسد.
خانه امیرلطیفی با وسعتی حدود یکهزار مترمربع شامل 2 بخش است. وازحیث نقشه شباهت فراوانی به خانه کبیری گرگان دارد. بخش نخست و هسته اصلی ساختمان در دوطبقه و بخشهای خدماتی در یک طبقه ساخته شده اند. هسته اصلی بنا که تقریباً در دوطبقه آن با یک طرح تقریباً مشابه اجراشده است ، دارای یک سه در میانی ، دو راهرو جهت دسترسی به فوقانی وسپس یک سه دری در هر دوسو می باشد. سایر بخشهای خدماتی نظیر انبار و آشپزخانه و حمام در دو سوی شرق و غرب حیاط در یک طبقه ساخته شده اند.
مقدمه:
موقعیت گرگان ،وسعت کنونی گرگان ،اقلیم گرگان
گرگان در 18km از سلسله کوه های البرز در دامنه شاهکوه واقع شده است.دشت حاصلخیز گرگان در حاشیه شمال و شرق آن را گسترده شده است ،فاصله آن تا دریای خزر 36km می باشد.
1276 ه.ق استر اباد 1800خانوار ساکن،دارای 8 بلوک و4 دروازه و7مدرسه و47مسجدو13حمام،500دکان،3 کاروانسرا،9باب تکیه و179 پارچه آبادی بود .آب شهر از قنات سرخواجه و رودخانه زیارت تامین می سده .
این شهر در زمان حاکم سیه الدوله از طرف مظفر شاه قاجار ،دو رشاه قنات وارد شهر می شد یکی قنات سرخواجه یا چهل دختر و دیگری متعلق به سرچشمه ،آب رودخانه زیارت از دروازه بسطام وارد شهر می شود.(جهت شرب اهالی بود)و شهر دارای برج و بارو بوده است و مهمترین محصولات شهر :جو، شلتوک،پنبه،کنجد،نیشکر است و در خانه ها درخت مرکبات موجود است دارای 4 دروازه و 3محله:1_نعلبندان 2_میدان 3_سبزه مشهد می باشد.کف خیابانها و کوچه ها سنگفرش در ساختمانهای عالی آن از چوب ،خشت،آجر با سقف پوش ساخته می شد .شهر استر اباد شهری دارای 5 دروازه است {بسطام در شرق(فلکه کاخ فعلی)-چهل دختران در جنوب(فلگه امام زاده فعلی)-مازندران در غرب-سبزه مشهد در شمال_دروازه خوجرد(مرده شور خاته امام زاده فعلی)
سه محله بزرگ دارد:
نعلبندان:(میخچگران_شیرکش _باغشاه بلوچ_پاسرو)
میدان(تکیه عباسعلی_دربنو_دوشنبه ای _میرکریمی_دوچناران_گاوبندان)
سبزه مشهد (سرچشمه_سر پیر_دباغان_تکیه خان_نقاره چیان)
عرض معابراصلی 4.5 تا 6 متر و معابر فرعی (کوچه) 3 تا4.5 متر بن بست 2تا 1متر که برای عبور عابر پیاده و کالسکه مناسب بوده است.در محله فوق به واسه دسترسی یه مسجد و بازار بافت خود را حفظ کرده است.
تغییرات ساختار در محله:
محله فوق به واسطه نزدیکی به مسجد جامع و بازار دچار تغییر کمتری شده است .در حریم مسجد و بازار و منزل امیر لطیفی یک ساختمان بتنی چند طبقه عملا خط منظری هوایی و نمای شهری را تحت شعاع قرار می دهد وساختمانهای همجوار هم در محله گاه یک خانه سنتی در کنار یک مجتمع آپارتمانی است و کف سازی هم اسفالت شده است و دارشفاء هم در مقطعی ودرسه پروین بوده است . هم اکنون پارکینک شهداری شده است.
خانه امیر لطیفی
از سمت جنوب غربی به مرکز محله و بازار قدیمی نعلبندان مرتبط می شود و در پشت مسجد جامع قرار دارد .
بانی آن مرحوم مهدی خان ملک می باشد و قدمت خانه به اواخر دوره قاجاریه می رسد با وسعتی حدود 1000m2 شامل 2 بخش است بخش اصلس ساختمان در 2 طبقه و بخش های خدوتی در یک طبقه ساخته شده اند.هسته اصلی بنا تقریبا 2 طبقه با یک طرح مشابه اجرا شده است دارای یک3 در میانی دو راهرو جهت دسترسی
در خصوص این منزل باید گفته شود که اندود جداره بخش خدمات ی کاملا الحاقی است ضمنا دیوار ایجاد شده بر جایگاه دستشویی قدیمی منزل و حمام هم الحاقی که در جای فوق ساخت و ساز شده است.
در انتهای راهروی جناح غربی بخش خدماتی در جرز دیوار یک جای درب ارتباطی مشهود است که مسدود گشته همچنین در قسمت شمال شرقی جنب هسته اصلی ساختمان 2 طبقه هم دیواری الجاقی به چشم می خورد که این مجموعه را از کل جدا می کند این منزل قسمتی از مرحوم مهدی خان ملک است.