تحقیق مقاله مرمت خانه فاطمی

موقیت جغرافیایی شهر گرگان :

شهر گرگان یکی از شهرهای سواحلی دریای خزر و مرکز استان گلستان است . شهر گرگان در عرض جغرافیایی ´49 º36 وطول جغرافیایی ´54 º 38 شرقی و با ارتفاع 155 متر از سطح آبهای آزاد در جنوب شرقی دریای خزر و در دامنه کوه شاهوار و بر سر راه کشوری تهران به مشهد واقع شده است . شهر گرگان با مساحت 2885 کیلومتر مربع ، در قسمت شرقی استان که دارای مساحتی برابر با 47375 کیلومتر مربع می باشد واقع شده است . در سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه 1365 شهرستان گرگان 345448 نفر جمعیت داشته است و طبق سر شماری سال 1375 استان گلستان بالغ بر 1425000 نفر جمعیت دارد . نرخ رشد جمعیت رو به کاهش است . گرگان دارای تابستان های گرم با متوسط دمای 7/27 درجه سانتیگراد سبی 5/71 درصد در دی ماه می باشد لازم به ذکر است که هر اندازه از دریا به سمت شرق پیش رویم از رطوبت هوا کاسته می شود .

2

میزان متوسط درجه حرارت سالانه 2/17 درجه سانتیگراد می باشد . حداکثر مطلق

درجه حرارت گرگان در سال 70 ، معادل 3/42 درجه و حداقل مطلق درجه حرارت 8/4- گزارش شده است

نوع وجنس خاک این منطقه از جنوب به شمال و از شرق به مغرب به تدریج

 از مرغوبیت می افتد طوری که خاک های حوضه رود گرگان تا اترک شور می شود . ارتفاع دشت گرگان (اراضی پست گرگان ) 25 متر ، خود و شهر گرگان 15 متر بلندی های جنوبی آن یعنی شاهکو حدود 3800 متر ، قله کوه ابر 2800 متر و شاهوار 3950 متر ارتفاع دارند .

باد

میزان وزش باد در شهر گرگان از جانب غرب به جنوب غربی به حداکثر خود می رسد و با شدت هر چه تمام تر و تقریباً در تمام مدت سال به سوی این شهر در وزش است . از طرف جنوب و جنوب شرقی به سبب وجود سلسله جبال البرز در این قسمت

                                                                  4

وزش باد به حداقل ممکن تقلیل می یابد . دراقلیم معتدل و مرطوب بهترین عملکرد

 باد در تهیه رطوبت ساختمان می باشد و این مهم به خصوص در محل اتصال بنا به زمین مرطوب بسیار مورد توجه است که در بافت قدیم با کرسی چینی و ایجاد و در بافت جدید با استفاده از پیلوست تحقق می یابد . منطقه گرگان و دشت به علت قرارگیری بین دو کمربند زلزله عشق آباد در شمال شرقی و کمربند زلزله

                                                         5             

بافت قدیم شهر گرگان

بافت قدیم گرگان متشکل از چهار دروازه بوده است که این دروازه ها( محل تقاطع راههای مختلف بوده اند ) می توانند علل و شیوه رشد شهر را نشان دهند ، چهار دروازه عبارتند از ؛ دروازه

بسطام که در جنوب شرقی شهر قرار داشته است دروازه فوجی و یا سبزه مشهد که به طرف خراسان و مشهد می رفته است

                                                        6                       

 دروازه چهل دختر که در جنوب شهر قرار داشته و بطرف کوهستان

 می رفته و دروازه مازندران که در قسمت غربی شهر بوده و از آنجا به مازندران می رفته اند بافت قدیم گرگان را مجموعه ای از محلات تشکیل می دهند . سیر تحّول آنچه که در حا ل حاضر بافت گرگان نامیده می شود ، حاکی از تجمع اولّیه سه محله اصلی سبزه مشهد ، میدان و نهبندان می باشد که بتدریج و تا به امروز در جهات مختلف بخصوص شرق و جنوب شرقی گسترش یافته ا

                                                        7

شکل گیری و تجمع فضاهای مسکونی در بافت قدیم گرگان تحت عنوان یک محله با نام مشخص بیانگر علل و عواملی می باشد . بعضی از این محلات در روند تجمع افراد یک صنف شکل گرفته اند مانند : محله نهبندان و یاد خان بخش دیگری از محلات بخاطر همجواری با عناصر و فضاهای خاص نام آن را بخود گرفته اند

 مانند محله میدان یا سرچشمه .

                                                        8                            

هر کدام از محلات نامبرده بالا علاوه بر بازار و بازارچه دارای مسجد

 یا تکیه ، حمام ، مدرسه اختصاصی نیز بوده اند که کم و بیش تا امروز شکل خود را حفظ کرده اند و به نظر می رسد که محله میدان قدیمی تر و مربوط به زمانها اولیه شکل گیری شهر باشد که بعهده و محله شمال و شمال شرق در کنار آن بوجود آمده اند ، که باعث شده شهر بطرف شمال و شمال شرقی رشد کند ولی از طرف غرب به خاطر وجود خندق و با رود از طرف جنوب به علت وجود کوهها و جنگلها رشد کمتری داشته باشد .

                                             9

خصوصیات معماری گرگان

بافت گرگان به صورت پیوسته و درون گرا می باشد و گسترش آن به صورت ارتفاعی بر بالای طبقه همکف یا در محوطه حیاط می باشد . ساختمان بنا را رو به آ فتاب می ساختند و اتاقها را رو به شرق قرار می دادند و معمولاً طرف قبله رانیز می ساختند و سقف بناها و ارتفاع دیوار هر طبقه بلند بوده و به همین علّت در اتاقها تاقچه قرار داشته که نوعی کمد برای ساکنین منازل ایجاد می کرده است .به علّت توپوگرافی اراضی بافت قدیم و شیب عمومی زمین به سمت شمال شبکه های آبیاری بر روی محور شمالی ، جنوبی و شبکه های فرعی تر بر روی محور شرقی ، غربی قرار گرفته اند و بیرونی از این مسیرهای آبیاری ، معابر با فت قدیم نیز بروی این مسیرها توسعه یافته اند .بخش های اصلی ساختمان عموماً  به صورت احجام مکعب مستطیل برروی محور شرقی ، غربی استقرار یافته اند . شکل خطی ساختمان ها در بعضی واحدهای مسکونی با ترکیب احجام خدماتی مانند مهتابی ، انباری و

                                                          10          

آشپزخانه و در بعضی موارد مجلل (مانند خانه تقوی ) با قسمت های زمین دیگر تشکیل حیاط محصوری را می داده اند .