اسلام بعنوان دینی جامع و جهانی - بر نظم و برنامه ریزی در زندگی فردی و اجتماعی پیروانش تاکید کرد
اسلام بعنوان دینی جامع و جهانی - بر نظم و برنامه ریزی در زندگی فردی و اجتماعی پیروانش تاکید کرده به آنان سفارش می کند که تمامی کارهای خود را طبق برنامه و بطور منظم انجام دهند و از بی نظمی بپرهیزند. در همین زمینه مهمترین احکام و مقررات خود را با نظم حاکم بر جهان - هماهنگ ساخته- مسلمانان را برعایت دقیق آن فرا خوانده است تا آنجا که آنان بایستی اوقات نمازهای روزانه را با توجه به گردش منظم منظومه شمسی و حرکت زمین تعیین کنند بحدی که ( برای مثال) اگر نماز ظهر را حتی یک دقیقه پیش از رسیدن نیمروز یا نماز صبح را پیش از طلوع فجر اقامه کنند از ایشان پذیرفته نیست.
آثار نظم و انظباط:
۱)) بهره گیری بیشتر از زندگی: استفاده بهتر و بیشتر از زندگی و جلوگیری از هدر رفتن سرمایه و استعداد- نیازمند برنامه ریزی دقیق و رعایت نظم در تمامی فعالیت ها است.
با مطالعه زندگی حضرت امام خمینی ( ره ) بروشنی میتوان دریافت که از جمله عوامل موثر در زندگی - تحصیل و مبارزاتشان- برنامه ریزی صحیح و پایبندی به نظم بوده است. یکی از شاگردان ایشان در این باره می گوید:
نظم دقیق در زندگی ... از ویژگیهای معروف حضرت امام ره است که شاید از زبان دیگران مکرر شیده باشید براستی عجیب بود که حتی برای مطالعه و قرائت قران و کارهای مستحب و حتی زیارتها و دعاهایی که در وقت خاصی هم وارد نشده بود وقت خاصی را تنظیم کرده بودند و هر کاری را بر طبق همان زمان بندی و تنظیم خاص انجام می دادند بطوری که برای هر کس که مدتی با ایشان مانوس و معاشر می شد مشخص بود که در چه ساعتی مشغول چه کاری و انجام چه عملند اگر چه در حضور ایشان نباشد و فرسنگها از محضرشان دور و جدا باشد.
۲))نتیجه بخشی کارها: حاکم کردن نظم و انظباط در کارها موجب می شود که هر کاری بجا و بموقع انجام پذیرفته - نتیجه بخش و سودمند باشد. فردی که در جلسات- سخنرانی ها- رفت و آمدها- وعده ها و ... نظم را رعایت می کند فعالیتهایش از نتیجه بهتر و بیشتری بر خوردار خواهد شد.
۳)) تنظیم افکار: از جمله عوامل موثر در نظم فکری انسان- رعایت نظم در رفتار فردی و اجتماعی است. کسی که در تمامی کارهایش پایبند به نظم است افکار گوناگونش نیز از یک طبقه بندی و تنظیم خاصی برخوردار شده - با داشتن این ویژگی برجسته و پسندیده - پله های رشد و کمال را بهتر و سریعتر طی خواهد کرد.
حضرت امام خمینی ( ره ) نظم فکری را نتیجه نظم در رفتار دانسته- می فرماید: اگر در زندگی مان- در رفتار و حرکاتمان نظم بدهیم- فکرمان بالطبع نظم می گیرد- وقتی فکر نظم گرفت یقینا از آن نظم فکری کامل الهی بر خوردار خواهد شد.
۴)) جلوگیری از اتلاف عمر دیگران: کسی که درزندگی خود منظم است وکارهایش را براساس یک برنامه ریزی حساب شده انجام می دهد در برخورد با دیگران نیز نظم را رعایت کرده از تلف شدن وقت و عمر آنان جلوگیری می کند زیرا با اجرای نظم و سامان دادن فعالیتهایشان موجب خواهد شد که دیگران در مدت زمانی که با او هستند بیشترین بهره را برده عمرشان پربارتر گردد.
۵)) نظم دهی بدیگران: فردی که زندگی- رفتار و حتی فکرش را منظم کرده وبه این ویژگی پسندیده آراسته شده است الگوی موثری برای دیگران بوده از همین راه آنان را به اجرای نظم و انظباط در کارها وا می دارد. حضرت امام خمینی ره که زندگی و رفتارش نمونه و سرمشق کامل برای مسلمانان بلکه تمامی انسانها است با برنامه ریزی و نظم در کارها تاثیر شگرفی در نظم دهی بدیگران داشته است تا آنجا که یکی از شاگردان ایشان می گوید: من حدود ده سال در نجف خدمتشان بودم کارهایی را از ایشان مشاهده می کردم که واقعا برای ما الگو بود یکی از این امور نظم در کارهایشان بود.
نظم و انضباط ، شرط اصلی موفقیت
بد نیست که بحث دربارۀ ویژگی مطلوب نظم پذیری را با چند سوال آغاز کنیم.آیا شما تا به حال با شخص نامنظم و موفقی برخورد کرده اید؟ به نظر شما مردم جوامع قانون مند و نظم پذیر ، موفق ترند یا مردم کشورهایی که دچار هرج و مرج بی قانونی هستند ؟ در مورد خودتان چه؟ زمانی که کارهایتان را با نظم و ترتیب انجام می دهید، بازدهی مطلوب تری دارید یا هنگامی که بدون هیچ برنامۀ خاصی و به صورت کاملاً تصادفی به انجام کارهایتان می پردازید؟ با پاسخ دادن به این پرسش ها متوجه می شویم، همۀ ما کمابیش با این موضوع که یکی از اصول موفقیت در زندگی، شغل، تحصیل و دیگر فعالیت های انسان نظم است، موافقیم. چرا که غفلت از این نکتۀ مهم، اوقات گران بها و برگشت ناپذیر او و بسیاری از فرصت هایی را که می توانست در جهت ایجاد یک زندگی ثمربخش و سعادت مند به کار گیرد، به هدر می دهد. اهمیت یادگیری نظم و آثار و تبعات متعدد و مهم آن در زندگی سبب جلب علاقۀ روان شناسان به این موضوع و انجام پژوهش هایی در این باب شده است. برای آشنایی بیشتر با این صفت در آغاز باید با معنا و مفهوم آن آشنا شویم. دکتر علی شریعتمداری در کتاب روان شناسی تربیتی نظم را این گونه تعریف کردا اند : " نظم به معنای صحیح یعنی این که فرد شخصاً اعمال خود را تحت قاعده در آورد، خویشتن را کنترل و هدایت کند و با توجه به آثار و نتایج اعمال خویش اقدام نماید". بر طبق این تعریف نظم از چند مولفه تشکیل شده است، که عبارتند از:
آگاهی و بصیرت
چنانچه رفتار انسان بر اساس شناخت و بصیرت باشد، علاوه بر آنکه رفتار از روی میل و رغبت صورت می گیرد، فرد در حفظ و بقاء آن کوشا خواهد بود، در مورد نظم نیز چنین است. یعنی تنها در صورتی که نظم بر مبنای شناخت فرد نسبت به اصول و قواعد و فواید و آثار آنها ایجاد شود، مقبول بوده و فرد بدون هیچ گونه رنج و خستگی بر اساس آن عمل می کند.
آزادی مشروط
نظم به معنای محدود نمودن آزادی فرد نیست، بلکه به منظور آن است که رفتار و فعالیت فرد را معقولانه بر طبق ضابطه ها و معیارهای منطقی و مشخصی در آورد. ضابطه و معیارهایی که هم به سود فرد است و هم به سود جامعه. پس باید این نکته را در نظر داشته باشیم که نظم و مقررات، آزادی بی قید و شرط افراد را مشروط می کند، تا حدی که این آزادی به حقوق دیگران ضرری وارد نکند و مانع رشد و هدایت خود فرد هم نشود. اما باید توجه نمود که این مشروط کردن نباید به آزادی اندیشه و عمل فرد آسیبی برساند.