کامپیوتر ابزاری است که چه بخواهیم و چه نخواهیم وارد زندگی مردم شده و اکنون کمتر خانهای را میتوان یافت که در آن یک دستگاه کامپیوتر وجود نداشته باشد. نکته مهمتر اینکه این وسیله به ابزاری برای بازی، یادگیری و استفادههای دیگر برای کودکان مبدل شده است. اینکه استفاده از تکنولوژی و یادگیری چگونگی کارکرد با آن، یک نیاز است، بحثی در آن نیست، اما باید توجه داشته باشیم که این وسیله تقریباً نوین، اثرات مخرب و مضری به خصوص بر روی کودکان و نوجوانان دارد که دانستن آن خالی از فایده نیست. به رغم جنبههای مثبت کامپیوتر از قبیل جنبههای آموزشی و ارایه خدمات ارتباطی و... کامپیوتر جنبههای منفی نیز دارد و اگر به این مقوله، اینترنت را نیز بیفزاییم، اثرات تخریبی آن بیشتر نیز میشود
استفاده کنترل نشده از کامپیوتر به ویژه وقتی با فناوریهای دیگری مانند تلویزیون همراه باشد، کودکان و نوجوانان را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار میدهد. فعالیت فیزیکی و تعاملات اجتماعی برای سلامت و خلاقیت کودک ضروری است، در حالی که اگر کودک و نوجوان مدت زیادی را در مقابل صفحه کامپیوتر بگذراند، کامپیوتر، وی را از ورزش و دیگر فعالیتهایی که برای تکامل وی مفید است، بیبهره میکند. به علاوه نوجوان ممکن است در معرض محتویات خشن جنسی که در حد سن آنها نیست، قرار بگیرد؛ دسترسی به چنین مطالبی ممکن است کاملاً تصادفی یا عمدی باشد. هر دو طریق دستیابی، مورد توجه متخصصان بوده است و هشدارهای مکرر داده شده که صدمات بهداشتی روانی از طریق اینگونه برنامهها به کودکان و نوجوانان به ویژه در ایجاد مسایلی مانند انحرافات جنسی، خشونت، اعتیاد، رفتارهای ضداجتماعی، سست شدن مبانی خانواده، اشاعه جرم و جنایت در طیف وسیع در بسیاری از موارد جبرانناپذیر است. این مشکلات را میتوان در سه گروه فیزیکی، اجتماعی و روانی طبقهبندی نمود.
یک کارشناس روان شناسی در مورد اثرات اینترنت و رایانه بر کودکان و نوجوانان میگوید: نوجوانان و کودکانی که به مدت طولانی از کامپیوتر استفاده میکنند، در معرض خطر نزدیکبینی قرار میگیرند. هفتاد درصد بزرگسالان به دلیل نگاه ممتد به صفحه مانیتور و کار طولانی مدت با کامپیوتر به علائم سندرم بینایی کامپیوتر مبتلا هستند.
تحقیقات نشان داده است که کودکان به دلایل ذیل برای ابتلا به این سندرم مستعدتر هستند؛ 1- عدم توجه به مسایل بهداشت و سلامت خود.
2- عدم بیان مشکلات بینایی توسط کودکان و نادیده گرفتن آنها.
3- ایستگاههای کاری کامپیوتر اغلب متناسب با وضعیت بالغین طراحی میشود و برای کودکان مناسب نمیباشد
این کارشناس در مورد اثرات اینترنت بر مهارتهای اجتماعی این گروه سنی میگوید: به رغم اینکه اینترنت به عنوان یک فنآوری شگفتآور معرفی شده است، ولی بر مهارتهای اجتماعی افراد اثرات منفی دارد. بهترین راه برای کشف خود، زمانی که کودک در حال رشد و یادگیری است، تعامل با دیگر کودکان میباشد. در این زمان یادگیری از طریق تجربه و تحریک حسها اتفاق میافتد، اما زمانی که کودک از کامپیوتر استفاده میکند، این تحریکها کمتر اتفاق میافتد. کلیک کردن بر موس و بازیهای رایانهای، پیشرفت مناسب مهارتهای اجتماعی کودک را به تاخیر میاندازد. زمانی که نوجوان به اینترنت معتاد شد، انگیزهاش برای تعامل با دیگران کم میشود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی دارد.
مطالعات نشان میدهد؛ استفاده از اینترنت سبب ایجاد احساس تنهایی و به طور کلی کاهش سلامت روانی میشود. اشخاصی که از اینترنت بیشتر استفاده میکنند دوستیها را کمتر حفظ کرده، زمان کمتری با خانواده صحبت میکنند، استرسهای بیشتری را تجربه و احساس تنهایی و افسردگی میکنند. وی در مورد تاثیر اینترنت در روابط نوجوان با خانواده نیز میگوید: اینترنت امروزه جایگاه ویژهای در ساختار زندگی خانوادهها پیدا کرده است و کامپیوتر به عنوان یک وسیله اما با کاربردی متفاوتتر، متنوعتر و شخصیتر وارد خانه شده و عرصه زندگی اجتماعی را دچار تغییر و تحول نموده و روابط اجتماعی جدیدی را با ویژگیهای نوین در جامعه حاکم میسازد. یکی از دلایل اصلی خانوادهها از خرید کامپیوتر و ارتباط با شبکه اینترنت در منزل <آموزش> است.
والدین معتقدند که این ابزار نگرش کودک را به مدرسه بهبود میبخشد، اما با گسترش سریع استفاده از این فنآوری، سوال مهمی که ایجاد میشود تاثیر آن بر ارتباطات بین اعضای خانوادههاست. استفاده از اینترنت به چند دلیل بر روابط خانواده تاثیر میگذارد؛ 1- استفاده از اینترنت یک فعالیت زمانگیر است، پس میتواند مدت تعامل نوجوان با خانوادهاش را کاهش دهد. زمان اختصاص داده شده برای تعامل با یکدیگر پیش شرط ارتباط با کیفیت میباشد. 2- اینترنت کشمکشهای جدیدی را در خانواده ایجاد میکند. وجود فقط یک کامپیوتر در منزل رقابتی را بین کودک و والدین برای استفاده از کامپیوتر ایجاد میکند که گاهی سبب کشمکش میشود.
3- استفاده از صفحات< >web که از نظر محتویات متناسب سن نوجوان نمیباشد سبب بحث و جدل بین والدین و نوجوانان میشود. 4- پدر و مادر نگران هستند که اینترنت کودک را از سایر فعالیتها منحرف کند و همچنین اثر ایزوله کنندهای بر او داشته باشد.
تحقیقات نشان میدهد؛ الگوهای رفتاری اعتیاد در بین مصرفکنندگان اینترنت وجود دارد. بررسیها شیوع آن را از شش تا بیش از 80 درصد گزارش کردهاند. نگران کنندهترین جنبه اعتیاد به اینترنت آسیب دیدن کودکان و نوجوانان است. آنها به راحتی به بازیهای چند نفره و حتی بخشهای مبتذل وابسته میشوند. معتادان به اینترنت ساعتهای طولانی در طول روز را به استفاده از این وسیله ارتباطی میگذرانند به نحوی که عملکرد شغلی و اجتماعی آنها تحت تاثیر قرار میگیرد. کارشناسان این نوع استفاده غیرطبیعی از اینترنت را اصطلاحاً اعتیاد به اینترنت مینامند. علت اعتیاد به اینترنت در بسیاری از این افراد، دستیابی به راهی برای سرکوبی اضطرابها و تنشهای زندگی است.
به گفته پژوهشگران؛ احتمال اعتیاد به اینترنت در افراد گوشهگیر و افرادی که در ارتباطهای اجتماعی و بین فردی خود مشکل دارند بیش از سایرین است. در چند سال اخیر کامپیوتر و اینترنت به تدریج تا حدی جای تلویزیون را گرفته است و احتمال میرود که در آیندهای نزدیک نقش عمدهتری از تلویزیون را در زندگی کودکان و نوجوانان داشته باشد. در صورتی که از این فنآوری صحیح استفاده شود اثرات مثبتی دارد، در حالی که تحقیقات بیانگر خطرات ناشی از کاربرد بیرویه و غلط از آن است که تمامی کاربران به ویژه کودکان و نوجوانان را تهدید میکند. طبق یک روش آموزشی در غرب، از دهه 70 به بعد، در کشورهای اروپایی به خصوص آلمان، مواد درسی تا چهارم دبستان، به طور رسمی به آنها آموخته نمیشود، بلکه در حین بازی تدریس میشود. هدف بازی در مدارس آنها، تنها برای بردن نیست بلکه هدفهای تربیتی و آموزشی را دنبال میکند؛ ولی امروزه بازیهای جدیدی به بازار آمده که یکی از اهدافش غلبه بر محیط است.