شرح آزمایش
ü این تست چطور انجام می شود؟
ü اجزای مختلف تست ادرار
ü چه نکاتی را باید قبل از آزمایش ادرار در نظر بگیریم؟
ü چگونه نتیجه تست را بگیریم؟
ü جواب آزمایش چه معنی دارد؟
ü اگر تست من طبیعی نبود چه می شود؟
کلیه، کارخانه تصفیه بدن است. هر میلی‌متر از خون در روز چند بار از این کارخانه عبور می‌کند و فیلترهای تصفیه کننده یا همان گلومرول‌های کلیوی سموم، ذرات و املاح اضافه و مواد زاید حاصل از سوخت و ساز سلول‌ها را از خون جمع‌آوری می‌کنند و خون تازه و تمیز دوباره وارد چرخه گردش خون میشود اما این سموم چه می‌شوند؟ قسمت اعظم این مواد تصفیه شده مواد حاوی نیتروژنی هستند که از متابولیسم مواد غذایی به وجود آمده‌اند. آب یا مایع اضافی خون، سدیم و پتاسیم و مواد حاصل از تخریب اسیدهای آمینه بعد از جمع‌آوری به داخل حالب ترشح می‌شوند و حالب، مثل یک ناودان این مایع را به منبعی منتقل می‌کند تا بعد از رسیدن به مقدار مناسب تخلیه شوند. این منبع همان مثانه و مایع داخل آن هم همان ادرار است...
آنالیز ادرار در واقع تحلیل و بررسی محتویات ادرار برای تعیین وضعیت بدن و علی‌الخصوص کلیه‌ها و مجاری ادرار، از راه تفسیر این آزمایش انجام میشود. هر کدام از شما ممکن است .
● شرح آزمایش
به طور کلی بیش از ۱۰۰ تست آزمایشگاهی مختلف می‌توان روی ادرار انجام داد که هر کدام از آنها به منظور خاص و برای تعیین علت‌های مختلف بیماری‌های گوناگون انجام می‌شوند. بین این تست‌ها می‌توان آزمایش‌های بسیار اختصاصی را هم پیدا کرد که نیازمند دستگاه‌های پیشرفته و برای تعیین حالات بسیار خاصی از بعضی بیماری‌ها هستند اما آنالیز ادرار یا آزمایش ادرار که ساده‌ترین نوع آزمایش است معمولا برای عفونت‌های دستگاه ادرار (کلیه‌ها، حالب و مثانه)، تعیین وجود قند و ادرار در بیماران دیابتی، وجود سنگ کلیه، فشار خون بالا و بعضی بیماری‌های کلیوی و کبدی خاص انجام میشود. در بسیاری از بررسی‌های روتین هم آنالیز ادرار برای تعیین سلامت عمومی بدن درخواست میشود.
این تست چطور انجام می شود؟
2 روش برای جمع آوری نمونه ادرار وجود دارد 1) روش جمع آوری تمیز 2) روش سونداژ
برای روش نمونه گیری تمیز ناحیه ژنیتال خود را تمیز بشویید ادرار کنید سپس مقداری از آن را در ظرف نمونه بریزید
روش سونداژ :اگر مشکلی در نمونه گیری تمیز باشد یا اگر نمونه از یک نوزاد یا کودک باشداز این روش استفاده می شود مراقب بهداشتی شما ناحیه ژنیتالتان را تمیز می کند و یک سوند باریک قابل انعطاف را از پیشابراه به مثانه عبور می دهد تا نمونه ادرار را جمع آوری کند نمونه ادرار به آزمایشگاه فرستاده می شود تا از نظر وجود گلوکز پروتئین و علائم عفونت و بیماری بررسی شود ادرار همچنین زیر میکروسکوپ از نظر وجود کریستال ، سلولهای خونی و باکتری بررسی می شود اگر پزشک به عفونت ادراری مشکوک شود ممکن است کشت ادرار از نظر رشد باکتری نیز انجام شود .
● اجزای مختلف تست ادرار
▪ رنگ (color): رنگ ادرار یکی از اجزای اصلی آنالیز ادرار است و بسته به شرایط مختلف بدن تغییر می‌کند. غلظت ادرار، میزان مایع بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار که از تخریب گلبول‌های قرمز و رنگدانه‌ای به نام اوروکروم به وجود می‌آیند و همچنین رژیم غذایی روی رنگ ادرار تاثیر دارند. بعضی بیماری‌ها هم رنگ ادرار را تغییر می‌دهند.
حالت طبیعی: طیف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ
حالت غیرطبیعی: ادرار قرمز رنگ می‌تواند به خاطر وجود خون در آن باشد. رنگ نارنجی می‌تواند به خاطر وجود ویتامین B اضافه در ادرار باشد. بعضی داروهای خاص مثل ریفامپین هم می‌توانند ادرار را نارنجی می‌کنند. رنگ نارنجی تیره تا قهوه‌ای ممکن است علامت بیماری‌های کبدی مثل زردی و یا رابدومیولیز (تخریب سلولهای عضلانی) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار رنگ صورتی ملایم می‌دهند. گاهی اوقات مصرف بعضی مواد خوراکی حاوی رنگ‌های مصنوعی هم باعث تغییر رنگ ادرار می‌شوند. دیابت هم می‌تواند موجب تغییر رنگ ادرار شود. تعریق زیاد و از دست دادن مایع هم باعث میشود رنگ ادرار زرد تیره شود.
▪ شفافیت (Clarity)
ادرار به طور طبیعی شفاف است و باید بتوان از پشت شیشه حاوی آن نوشته‌های یک متن را خواند اما مسایل مختلف باعث تغییر این حالت می‌شوند.
حالت طبیعی: شفاف
حالت غیرطبیعی: غیرشفاف
عفونت، چرک، باکتری‌های موجود در ادرار به خاطر عفونت ادراری، کریستال‌ها، گلبول‌های قرمز خون، گلبول‌های سفید، اسپرم، قارچ، موکوس و یا حتی عفونت‌های انگلی می‌توانند باعث غیرشفاف شدن ادرار شوند البته بعضی مواقع در حالت‌های طبیعی و بدون بیماری هم ممکن است ادرار غیرشفاف باشد. مصرف بعضی غذاهای حاوی چربی زیاد، فسفات یا اورات این حالت را ایجاد می‌کنند.
▪ بو (odor)
تعیین بوی ادرار هم یکی از اجزای تفسیر این آزمایش است. بوی طبیعی و معمول ادرار به خاطر وجود اسید وولاتایل است و بوی شبیه به فندق دارد اما مواد غذایی مختلف و بعضی بیماری‌ها این بو را تغییر می‌دهند.
حالت غیرطبیعی: ادرار بیماران دیابتی معمولا بویی قوی و شیرین شبیه به بوی استن دارد. بوی شیرین و میوه‌ای هم گاهی از ادرار این بیماران به مشام می‌رسد. بوی بسیار بد ادرار نشان‌دهنده عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار است. افرادی که ادرارشان بوی مدفوع می‌دهد ممکن است دچار فیستول روده به مثانه شده باشند. ادرار دارای بوی شربت افرا (بوی شبیه به چای شیرین) در بیماران فنیل کتون اوری دیده میشود. نارسایی کبدی هم باعث تغییر بوی ادرار میشود.
▪ وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity)
وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بیان میشود معمولا حاصل اندازه‌گیری اجزای مختلف ادرار شامل مواد دفعی و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان‌دهنده ادرار غلیظی شده است. از این عدد برای تعیین قدرت تغلیظ و ترشح کلیه‌ها استفاده میشود.
حالت طبیعی: اعداد بین 005/۱ و 03/۱
حالت غیرطبیعی: بیماری های کلیوی باعث کاهش وزن مخصوص ادرار می‌شوند. همچنین مصرف بیش از اندازه مایع هم باعث کاهش این عدد میشود. غلیظ شدن ادرار و کمبود مایع در بدن (هنگام روزه‌داری یا تعریق زیاد) وزن مخصوص را افزایش می‌دهد. عدد وزن مخصوص به تنهایی شاخص خوبی برای تعیین سلامت نیست و باید حتما در کنار دیگر اجزای آزمایش تفسیر شود. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و کاهش دمای بدن، ادرار زیاد و دیابت بی‌مزه باعث کاهش آن میشود.
▪ PH
مثل همه آزمایش‌های شیمیایی، PH نشان‌دهنده اسیدی یا باز بودن ادرار است. بعضی اوقات میزان اسیدی یا بازی بودن ادرار در روند درمان یک بیماری موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که میزان PH ادرارتان را تغییر دهید. میزان دفع املاح در ادرار و وجود یون هیدروژن PH ادرار را تعیین می‌کند. اسیدی یا باز بودن ادرار در شکل‌گیری بعضی سنگ های کلیه هم موثر است.
حالت طبیعی: ۶/۴ تا ۸
حالت غیرطبیعی: بعضی غذاها مثل مرکبات و یا لبنیات و همچنین بعضی داروها مثل آنتی‌اسیدهای معده روی PH تاثیر دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسی، عفونت مجاری ادراری PH ادرار را بالا می‌برد و در دیابت، اسهال، گرسنگی طولانی‌مدت و هنگام خواب PH پایین می‌آید و ادرار اسیدی میشود.
▪ پروتئین
(Prt یا Protein) پروتئین از آن چیزهایی است که به طور طبیعی نباید در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان‌دهنده یک حالت خاص و یا یک بیماری است.
حالت طبیعی: منفی یا Negative یا میلی‌گرم۸۰-۵۰ در طول ۲۴ ساعت یا کمتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت بعد از ورزش شدید.
حالت غیرطبیعی: آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری، فشارخون بالا، دیابت، بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) و سرطان باعث ورود پروتئین به ادرار می‌شوند.
اگر چه باید توجه داشت تب، ورزش شدید و بارداری هم در حالت‌های طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را به دنبال دارند. به طور کلی وجود پروتئین در ادرار جزو آن مواردی است که نیازمند توجه ویژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. پروتئینوری اصلی‌ترین علامت بیماری کلیوی است.