تحقیق مقاله بررسی تاریخچه آموزش بزرگسالان در جهان و ایران

چکیده

هدف از نگارش این مقاله بررسی تاریخچه آموزش بزرگسالان در جهان و ایران است. در این مقاله سیر تحول این نوع از آموزش در جهان، به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم با توجه به نتایج کنفرانس ها و گردهمایی های بین المللی و نیاز کشور به نیروی انسانی کارامد برای رشد و توسعه تشریح گردیده است. در ادامه به بررسی این روند در کشور ایران پرداخته شده است و تاریخ پیدایش آموزش بزرگسالان به عنوان یک آموزش دولتی در قبل و بعد از انقلاب مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت به فعالیت ها و طرح هایی که در این دوران تصویب و اجرا شده است، اشاره گردیده است.

مقدمه

جامعه ای موفق است که اعضای آن رمز موفقیت را نیک آموخته باشند. باید توجه داشت که آموزش منحصر به مواد درسی نظیر تاریخ و فیزیک و ریاضی و امثال آن در دوره های دبستان و دبیرستان و دانشگاه نیست بلکه هر فرد در اجتماع و درتمام سنین حیات نیاز به یادگرفتن دارد. برای آزاد بودن،  برای آزاد زیستن، بنده شایسته خدا و شهروند بایسته بودن ، گرفتار ماده گرایی و ماده پرستی نشدن و بطور کلی انسان واقعی بودن.

 همیشه نیاز به یادگیری و آموزش وجود دارد و بنابراین اصل و فلسفه است که پیامبر بزرگوار اسلام فرموده اند «اطلب العلم من المهد الی الحد» ز گهواره تا گور دانش بجوی

تاریخچه آموزش بزرگسالان

پیش از آنکه به بررسی تاریخچه آموزش بزرگسالان بپردازیم لازم است تعریفی از آن را ارائه دهیم. "آموزش بزرگسالان فرایندی است سازمان یافته به منظور ایجاد آگاهی ، شناخت و مهارت در بزرگسالان ، تا بتوانند در جهت تکامل و تعالی حرکت کنند و در سرنوشت جامعه خود از لحاظ اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی مشارکت فعالانه داشته باشند." 

آموزش بزگسالان تاریخچه ای بسیار طولانی در سطح جهان داشته است و انبوه شواهد به دست آمده مبین این حقیقت است که آموزش سازمان یافته و منظم افراد بالغ سابقه ای بسیار طولانی تر از تشکیل رسمی مدارس برای کودکان و جوانان داشته است . یکی از قدیمی ترین کتاب های منتشر شده در مورد تعلیم و تربیت، کتاب «تربیت کورش» اثر گزنفون است که درباره آموزش رسمی بزرگسالان در ایران باستان نوشته شده است.                 

آموزش بزرگسالان ابتدا در مراکز مذهبی توسط روحانیون و یا در مراکز حرفه ای و فنی توسط صاحبان حرفه ها و فنون انجام می گرفت . بعدها همزمان با پیشرفت های مهم علمی و صنعتی ، مخصوصاً در کشورهای اروپایی و پیچیده تر شدن شکل تربیت و تنوع یافتن آموزش ، این نوع آموزش هم مانند آموزش خردسالان به مدارس یا مراکز خاص ، انتقال یافت.

در بعضی از کشور ها تمایل به آماده سازی بزرگسالان برای خواندن یک کتاب مقدس به تشکیل کلاس های سواد آموزی برای عامه مردم منجر شد . با این هدف هزاران نفر از افراد بزرگسالان اهل ویلزدر اواسط قرن هجده با سواد شدند . تحمیل نقش­ها و فرصت های اجتماعی تازه بزرگسالان سراسر جهان را بر آن داشت تا خود را با اوضاع در حال تغییر وفق دهند .(اسقف گرونت و یک) حکیم و آموزشگری بود که نوع جدید از موسسه آموزش یعنی «دبیرستان عامه» مشهور دانمارک را طرح ریزی نمود و آن عبارت بوداز یک مدرسه منظم برای جوانان بالغی که در آن جا تربیت می شدند تا به کشاورزان کمک کنند که خود را با اوضاعی که تغییر یافته تطبیق دهند.

آموزش بزرگسالان در آغاز هدفی اخلاقی و فلسفی داشت . اما در اوائل قرن نوزدهم هدف های اخلاقی و فلسفی از بین رفت و نیازهای اجتماعی و اقتصادی جانشین آنها شد . در دوره انقلاب کبیر فرانسه( 1789) کندرسه (condorce) رئیس مجمع قانونگذاری کشور فرانسه اولین کسی است که آموزش بزرگسالان را در قالب رسمی نظام آموزشی آن کشور وارد می کند .

بر طبق طرح او آموزگاران موظف بودند روزهای یکشنبه کلاس­هایی رابرای عموم تشکیل دهند و کسانی را که در کودکی نتوانسته اندآموزش خود را تکمیل کنند ، تعلیمات لازم را به آنها بدهند و بزرگسالان را با قوانین جدید ، روشهای نوین کشاورزی و تحولات اجتماعی آشنا سازند . این اولین قدم به سوی روشی است که بعدها (تعلیمات اساسی) نامیده شد.

بعد از کندرسه ، پرودن ( proudhon  )از کسانی است که فکر آموزش حرفه ای کارگران را در فرانسه رواج داد . وی معتقد بود که کارگر با توجه به سن و سال و اشتغالات خود نمی تواند همه چیز را در مدت کمی فراگیرد ، بنابراین بهتر است ضمن کار معلومات عمومی و مهارت­های حرفه ای او را افزایش داد . این فکر طرفداران زیادی پیدا کرد و مفهوم جدید مبارزه با بی سوادی که به وسیله سازمان یونسکو در جهان تبلیغ می شود به این اصل متکی است.

صنعتی شدن کشورهای اروپایی و نیاز روز افزون آنها به نیروی انسانی ماهر و آموزش دیده ، باعث توجه بیشتر به آموزش بزرگسالان گردید و آنان اقدامات اساسی و جدی در مورد این نوع آموزش به عمل آوردند که اثرات این اقدامات عبارتند از:

1-    مبارزه جدی با بی سوادی

2-    مبارزه آموزش مهارت­ های فنی و حرفه ای

3-    گسترش تعلیمات ابتدائی به صورت اجباری و همگانی                                        

این نوع اقدامات به طور مستقل و پراکنده در هر یک از کشورهای اروپایی و یا دیگر کشورهای تازه صنعتی شده انجام می گرفت . تا اینکه آنان به فکر ایجاد هماهنگی در فعالیت ها و تبادل تجربیات به دست آمده خود افتادند. بدین جهت اولین کنفرانس بین المللی آموزش بزرگسالان را در سال 1929و با شرکت نمایندگان ملل اروپایی در دانشگاه کمیرج لندن تشکیل دادند.

درقرن نوزدهم شعارهای « دانایی توانایی است » و « آموزش بزرگسالان محور تحولات اجتماعی است » انگیزه و محرک به وجود آمدن موسسات آموزش بزرگسالان شد .

از نهاد های برجسته ویژه آموزش بزرگسالان که در طول قرن نوزده به وجود آمدند عبارتند از :

1- موسسات آموزش مکانیک

 2- انجمن ­های آموزش کارگران در انگلستان

3- دبیرستان عامه

 4- موسسات زنان در کانادا

اما تا دهه 1920 هیچ گونه سازمان ملی برای آموزش بزرگسالان پدید نیآمدند. در اواخر دهه 1920 انجمن­های ملی غیر دولتی در انگلستان و آمریکا پدید آمدند .

از سال 1925 تا آغاز جنگ جهانی دوم یک سازمان بین المللی ، یعنی سازمان جهانی آموزش بزرگسالان در حالیکه آلبرت منس بریج از انگلستان سمت دبیر کلی و توماس ماساریک رئیس جمهور چکسلواکی سمت ریاست افتخاری آن را بر عهده داشت از عملکرد خوبی برخوردار بود که این سازمان سمینارهای بین المللی بر پا می کرد و افراد را به مشاهده برنامه های آموزشی در کشورهای دیگر تشویق می کرد.

از سال 1945 تا کنون دو فرض عمده یونسکو ، را بر آن داشته است تا در جهت گسترش سواد گام بردارد.

فرض اول : بی سوادی مانع بزرگی برای پیشرفت است .

فرض دوم : سواد آموزی یکی از حقوق اساسی بشر است .

روند سواد آموزی در جهان: به طور کلی روند سواد آموزی در جهان را می توان به چهار دوره تقسیم کرد.

دوره اول ( 1964-  1945)

یونسکو در طول سالهای 1964-1945 ، سوادآموزی را به منزله بخشی از یک برنامه وسیع آموزشی به نام « آموزش و پرورش اساسی » مورد توجه قرار داد که به نظریه « توسعه اجتماعی » تبدیل شد .

در این دوره مفهوم وسیعی از سواد آموزی برای آموزش مهارت­های خواندن و نوشتن ترجیح داده مفهوم وسیعی از سواد آموزی تابعی ( به استثناء عدد نویسی ) با تاکید بر گسترش مهارت­های عملی و کاربردی ، مورد توجه قرار گرفت .

دوره دوم (1974- 1965 )

نظر به اینکه برنامه های سواد آموزی در گذشته موفقیت آمیز نبود ، یونسکو به دنبال یک رشته مطالعات و فعالیت­هایی که پیرامون مسائل و مشکلات اساسی سوادآموزی بزرگسالان انجام داد ، در سال 1964 مصمم شد به خاطر دستیابی به برنامه سوادآموزی موثر ، برای توسعه اجتماعی و اقتصادی « برنامه سوادآموزی تجربی جهانی »Proqramme) Ex perimental World literacy ) را به اجرا بگذارد.

 دوره سوم ( 1980- 1975 )

این دوره « نقطه عطفی در سواد آموزی » است که در سال 1975 در سمپوزیوم تخت جمشید بیان شد .

درآن بیانیه مسائل و مشکلات سواد آموزی به طور جدی مورد نقد و بررسی قرار گرفت در سمپوزیوم تخت جمشید بر جنبه های انسانی ، فرهنگی و سیاسی سواد آموزی تاکید است و اساس آن با آنچه که مورد نظر « برنامه سوادآموزی تجربی جهانی » بود تفاوت دارد خلاصه مذاکرات سمپوزیوم تخت جمشید در کتاب «نقطه عطفی برای سوادآموزی جهانی » آمده است .

 دوره چهارم 1981 تا کنون

در این دوره « آموزش برای همه » به معنای تدارکات « آموزش و پرورش پایه » برای تمام کودکان و بزرگسالان در دهه1980 مورد توجه جامعه بین المللی قرار گرفت .

در آغاز این دوره ، وضعیت (برنامه های سواد آموزی ) دهه 1970 ، زمینه گسترش مبارزات علیه بی سوادی بزرگسالان را به منظور (ریشه کن کردن بی سوادی تا سال 2000 میلادی ) را فراهم ساخت .

انتخاب سال 1990 به عنوان « سال جهانی سواد آموزی » انگیزه ای شد تا پایان قرن نوزدهم را به منزله هدف زمانی برای ریشه کن کردن بی سوادی قرار دهند.

 همکار ی بین المللی در زمینه آموزش بزرگسالان

سازمان یونسکو و کل نظام سازمان ملل اصولاً برای ایجاد و توسعه همکاری­های بین المللی بوجود آمده است .نقش تربیتی یونسکو آموزش دادن به رهبران جهان در زمینه همکاری بین المللی است ، کنفرانسها سمینارها ، سمپوزیم ها ، و کارگاه­ها ی بین المللی که یونسکو در جهان تشکیل می دهند ، حکم مدرسه را برای این رهبران دارد .

در هر حال نقش اصلی یونسکو همانا  آموزش است. به همین دلیل در کنفرانس آموزش بزرگسالان  درالسینور ، یونسکو را نهادی در جهت  آموزش بزرگسالان نامیدند.

Unesco . Rappirt simmaire de cinference internationale de education des adultery

 کنفرانس­هایی که در رابطه با آموزش بزرگسالان برگزار شده

1-کنفرانس السینور (1949 )

 یونسکو با توجه به تصمیمات و قطعنامه کنفرانس 1929 دانشگاه کمبریج اولین کنفرانس رسمی بین المللی آموزش بزرگسالان را در شهر ) ٍElseneur ) السینوردانمارک تربیت داد که از 25 نماینده شرکت کننده در آن، فقط 6 نماینده از کشورهای جهان سوم بود .

موضوعاتی که این کنفرانس روی آن تاکید می کرد عبارتند از:

1-         نیاز به عدالت اجتماعی

2-         توازن و هماهنگی بین المللی

شرکت کنندگان بر اهمیت کوشش ­های سازمان و انجمن­های داوطلب ، مجامع مذهبی، هیأت های کارگری و به­طور کلی تلاش­های داوطلبانه افراد و مقام های محلی ، در پیشبرد اهداف آموزش بزرگسالان تأکید داشتند.

کنفرانس السینور ، لزوم پخش اطلاعات در مورد آموزش بزرگسالان را از طریق خدمات انتزاعی ، ترجمه ، گزارش تحقیقات و پیشرفت­ها در قالب مجله و خبرنامه یادآور شد.