دیروز، امروز، فردا و فرداها جوانان و نوجوانان با ارزش ترین سرمایه های هر جامعه ای بوده، هستند و خواهند بود. از این روست که جوانی را نباید جریان جداگانه ای در حاشیه زندگی اجتماعی تلقی کرد، بلکه باید به آن به عنوان نقطه تحول و دگرگونی و لحظۀ تاریخی باز تولید و دگرگونی اجتماعی نگریست.
هرچند که جوانان و نسل دیروز را می توان همچون نسل امروز به عنوان ثمرۀ باز تولید اجتماعی و در عین حال نیرویی برای تغییر و دگرگونی اجتماعی محسوب کرد، اما جوانان امروز با جوانان دیروز متفاوتند.
این حقیقتی است که پژوهشگران اجتماعی ضمن ارائه آن به آن تأکید می نمایند و معتقدند مسیر تغییرات و تحولات اجتماعی آنچنان بر ویژگیها و شاخصهای روحی و روانی نسل های گذشته و نسل امروز مؤثر واقع شده است که انسانهایی کاملاً متفاوت با منش ها و بینش های متغییر در عرصه های مختلف ظهور و بروز پیدا کرده اند.
این نسل از زاویه ای جدید به مسائل مبتلا به خود می نگرد، زاویه ای که محتمل است اختلاف 180 درجه ای آن با زاویه دید نسل گذشته قابل پذیرش باشد. نگاهی که باید به آن پرداخت، آن را مورد توجه ویژه قرار داد و بستر را برای طرح آن فراهم آورد.
دانش آموزان به عنوان بخشی از این بدنۀ بزرگ، نقش قابل توجیهی در تولید اندیشۀ این نسل و هدایت آن دارا می باشند، توده ای عظیم که عنایت به مشی و تفکرات حاکم بر آنها را می توان با کنکاش در منش نسل نو مترادف دانست.
دانش آموزان خیل عظیمی هستند که از نگاه خاص خود، مطالبات خاصی را دارا می باشند، مطالباتی که باید بستر را به گونه ای فراهم آورد که آزادانه و آگاهانه طرح شده و به صورت جدی پیگیر شوند. باید نسل نو را دریافت و به آنها اعتماد کرد، باید فضاهایی را فراهم نمود تا این بدنۀ بزرگ قابلیتها و توانائیهای خود را در راستای پیگیری مطالبات خود به کار گیرد.
نتایج مطالعات و تحقیقات وسیعی که در عرصه مسایل جوانان صورت گرفته است، نشان می دهد که در اکثر کشورهای جهان گرایش های فراوانی برای اصلاح وضعیت کنونی جوانان وجود دارد و نظام های سیاسی و اجتماعی در پی آن هستند که هر روز بیش از پیش ابعاد مشارکت ایشان را گسترش دهند.
تعدادی از دولت ها در پی آن هستند که روند حضور جوانان دانش آموز در عرصه مسایل مدنی را عمق بخشیده، لوازم شکل گیری یک جامعه پویا را که وابسته به حضور آحاد اجتماع می باشد فراهم آورند.
در گروه دیگری از کشورها که غالباً نیز کشورهای در حال توسعه را در برمی گیرند دولت ها در پی بسترسازی برای تحقق بخشیدن به مطالبات اجتماعی نسل جوان خود می باشند و معتقدند که با محقق کردن مطالبات نسل نوخاسته خواهند توانست لوازم دستیابی به یک جامعه توسعه یافته را فراهم آورند.
در این میان روندی دیگر نیز توسط پاره ای سیستم های حکومتی دنبال می شود که حقیقتاً می توان از آن به عنوان بهترین راهکار یاد کرد. روندی که در پی احقاق حقوق جوانان از طریق تقویت نهادهای مؤثر دراین مسیر می باشد، روندی که روز به روز در حال گسترش است و به حضور جدی تر جوانان در هر عرصه ای از طریق این نهادها انجامیده است.
از مهمترین این نهادها که پیدایش آنها را می توان به دهه 50 نسبت داد مجالس جوانان می باشند.
کارگاههایی برای تمرین عملی دموکراسی، مشارکت و گفتگو که امروز در قریب به اتفاق کشورهای جهان و در سطوح بین المللی، قاره ای، منطقه ای، ملی، محلی و حتی مدرسه ای شکل گرفته اند.
پارلمانهای دانش آموزی و جوانان فضاهایی برای کسب مهارتهای شهروندی و قواعد اجتماعی است که سابقه تأسیس آن درایران به فضای اجتماعی پس از انتخابات دوم خرداد 1376 و پیروزی سید محمد خاتمی باز می گردد.
برپائی انتخابات و حضور پررنگ جوانان و خصوصاً نوجوانان دانش آموزی که برای اولین بار تجربه شیرین مشارکت مدنی در عرصه سرنوشت را تجربه می کردند بانی تدوین راهبردی گردید که در وزارت آموزش وپرورش و در قالب برنامه های تدوین شده برا ی تربیت اجتماعی دانش آموزان تجلی یافت.
اولین گام با تدوین طرح راه اندازی شورا های دانش آموزی در مدارس برداشته شد. وزارت آموزش وپرورش تصمیم گرفت در سال تحصیلی 78-1377 در 30 درصد دبیرستانهای کشور با اهدافی همچون ارج نهادن به شخصیت دانش آموزان، استفاده از نظرات و واگذاری مسئولیت به آنان، تقویت و ارتقاء روحیه مشارکت در ابعاد مختلف و ایجاد و تقویت قدرت تصمیم سازی، روحیه همدلی، تعامل فکری و مسئولیت اجتماعی و اجرایی برگزار نماید. طرح با برگزاری انتخاباتی هماهنگ در 30 درصد دبیرستانهای ایران آغاز گردید و نمایندگان منتخب دانش آموزان مدارس برای پیگیری نظرات و پیشنهادات همکلاسی های خود فعالیت خود را آغاز نمودند..
همزمان با برگزاری این طرح پروژه ای پژوهشی برای سنجش میزان تأثیرگذاری و اثربخشی این طرح مشارکتی در ارتقای روابط اجتماعی حاکم بر ساختار مدیریتی مدارس با نمونه آماری 2607 نفر از دانش آموزان دبیرستانی برگزار شد.
نتایج پژوهش مذکور مؤید این حقیقت بود که 5/93% از مخاطبان با انتخاب گزینه های خوب و خیلی خوب از برگزاری طرح مذکور استقبال نموده بودند، 5/75% برگزاری انتخابات را مثبت ارزیابی نمودند که حاکی از ارزش گذاری بسیار بالای مشارکت اجتماعی دانش آموزان بود، 3/81% اثر انتخابات در تغییر نگرش دیگران را خوب ارزیابی نمودند و 4/93% دانش آموزان انتخابات شوراها را مفید دانستند و 8/90% آنان قشر دانش آموز را واجد صلاحیت برای مشارکت معرفی نمودند.
9/78 درصد معتقد بودند که مشارکت آنان مانع پیشرفت تحصیلی نیست و حدود 90 درصد اظهار نظر کردند که مشارکت اجتماعی به فرآیند یادگیری ایشان آسیبی نمی رساند.
نتایج مذکور وزارت آموزش و پرورش را در اجرای طرح مصمم تر نمود به گونه ای که طرح شوراهای دانش آموزی در سال تحصیلی 79-1378 در قریب به 70% مدارس متوسطه به مرحله اجرا درآمد.
استقبال بالایی که از طرح به عمل آمد بانی تدوین طرحی برای راه اندازی شوراهای دانش آموزی در سطح شهرستانها و سطح بالاتر استانها نمود.
حائزین بالاترین نمایندگان مدارس در قالب مجامع عمومی در مناطق و شهرستانها گردهم آمدند تا اعضای شوراهای دانش آموزی مناطق را انتخاب نمایند و حائزین بالاترین آراء مناطق به استانها رفتند تا در انتخاباتی آزاد نمایندگان خود را برای عضویت در شوراهای دانش آموزی استانها انتخاب کنند.
به این صورت بود که شوراهای دانش آموزی در سطوح بالا شکل گرفتند و قریب به 15 هزار دانش آموز منتخب فعالیت خود را در سطوح مختلف آغاز نمودند.
میزان استقبال دانش آموزان از این طرح ملی و مشارکت بالای آنها وزارت آموزش وپرورش را به آغاز مطالعات برای راه اندازی مجلس دانش آموزی واداشت.
براساس طرحی که پس از مطالعات فراوان تطبیقی و ارزیابی فعالیت پارلمانهای جوانان و دانش آموزی کشورهای مختلف تدوین گردید از هراستان خواسته شد که 8 نفر از منتخبین شورای دانش آموزی استان را ( 4 نفر پسر و 4 نفر دختر) برای شرکت در نشستی که جنبه تأسیسی داشت، مهرماه 1380 عازم تهران نمایند.
نمایندگان انتخاب و برای شرکت در نشستی که در ساختمان مجلس شورای ملی سابق ( اولین نماد شورا و پارلمان در ایران ) برپا بود به سمت تهران حرکت نمودند.
نشست با سخنرانی سید محمد خاتمی، رئیس جمهوری اسلامی ایران پیرامون ضرورت مشارکت نسل جوان در عرصه سیاستگذاریها و تصمیم گیریها افتتاح شد و نمایندگان منتخب ظرف 3 روز حضور در تهران ضمن ملاقات با مقام معظم رهبری و رئیس مجلس شورای اسلامی پیرامون روشهای تأسیس مجلس دانش آموزی با همدیگر به گفتگو پرداختند.