مقطع ابتدایی زیر بنای مقاطع دیگر تحصیلی می باشد و در مقطع ابتدایی نیز پایه اول اساس پایه های دیگر می باشد و هر چقدر دانش آموزان در این پایه بهتر آموزش ببینند در پایه های دیگر راحت تر هستند و بالعکس ; در پایه اول دو درس ریاضی و فارسی ( قرائت فارسی و املای فارسی ) کلیدی هستند و بیشترین ساعات به این دو درس اختصاص می یابد و از بین دو درس ذکر شده درس فارسی از اهمیت دو چندانی برخوردار می باشد. به طوری که بدون یادگیری درس فارسی ، یادگیری دروس دیگر تقریبا غیر ممکن می باشد. چندین بار بود که آموزگار پایه دوم از وضعیت تحصیلی دو دانش آموز ابراز نگرانی می کرد و آنان را در حد دانش آموزان پایه اول هم نمی دانست . از عدم پیشرفت تحصیلی آنان صحبت می کرد; مدیر مدرسه با اولیای دانش آموزان ذکر شده ، مشاوراتی را بعمل آورد . قرار شد آنان به فرندان خود کمک کنند و همگام با معلم درس ها را تکرار و تمرین کنند.بعد از گذشت یک ماه ، متاسفانه پیشرفتی حاصل نشد در جلسه شورای معلمان وضعیت دانش آموزان مذکورمورد بحث قرار گرفت . پیشنهادهایی ارائه گردید و بنده را مامور رسیدگی به این دانش آموزان نمودند ، من هم با بررسی نمرات سال گذشته آنان و مشاوره با والدین و معلم پایه دوم آنان مطالبی را جمع آوری نمودم.
تجزیه و تحلیل اطلاعات
پس از مطالعه نمرات و مشاوراتی که با معلم پایه اول ، دوم و والدین این دانش آموزان صورت گرفت و راه های متعددی جهت تقویت املای آنان مورد بررسی قرار گرفت و خلاصه یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل به شرح زیر تدوین گردید.
برخی از علل ضعف دانش آموزان در درس املا» » از این قرار بود :
- بیش از دو سوم حروف الفبای فارسی را نمی شناختند و آن ها را با هم اشتباه می گرفتند.
- نظر به سن بالای معلم پایه اول( بیش از 20 سال سابقه تدریس ) و عدم علاقه به تدریس در پایه اول ، در انجام تمرین و تکرار هجاها در سر کلاس کوتاهی شده بود.
- معلم پایه اول علل اصلی ضعف آنان را ، غیبت ها بیش از اندازه دانش آموزان ذکر کردند.
- تحصیلات کم والدین (زیر پنجم ابتدایی) و ضعف آگاهی آنها جهت رسیدگی به درس فرزندشان متناسب با نیاز آنها، یکی دیگر از علل ضعف دانش آموزان می باشد.
مراحل آموزش نوشتن دارای پنج مرحله مجزاست :
1- آموزش نوشتن غیر فعال ( رونوسی )2- آموزش نوشتن نیمه فعال ( املا» )3- آموزش نوشتن فعال پایه یک ( کلمه سازی ) 4- آموزش نوشتن فعال پایه دو( جمله سازی) 5- آموزش نوشتن فعال (خلاق )انشا» و انواع آن
با توجه به مشکل دانش آموزان در مرحله آموزش نوشتن نیمه فعال (املا») است به آموزش املا» می پردازیم. مهارت املا» نویسی به معنی توانایی جانشین کردن صحیح صورت نوشتاری حروف ، کلمات و جمله ها به جای صورت آوایی آنهاست. دانش آموزان باید به این مهارت دست یابند تا بتوانند به خوبی بین صورت تلفظی کلمه ها و حروف سازنده آن ها پیوند مناسبی برقرار کنند بدین ترتیب زمینه لازم برای پیشرفت آنان در درس های جمله نویسی، انشا و به طور کلی مهارت نوشتن بهتر فراهم می شود، دانش آموزان هنگام نوشتن املا» باید نکاتی را در باره صداهایی که بوسیله معلم در قالب کلمات و جمله ها بر زبان جاری می شود رعایت نمایند : الف) صداها را خوب بشنوند ،کلمه را کاملا» تشخیص داده و درک کنند. ب) کلمات را خوب تشخیص دهند آنها را به خاطر بیاورند و تصویر آنها را مجسم کنند و همچنین کلمه صحیح را در ذهنشان بازشناسی کنند. ج) کلمات را درست بنویسند ، حروف سازنده کلمه را صحیح بنویسند و کلمه را به درستی بازنویسی کنند واز توالی حروف به صورت مناسب استفاده کنند .
اشکالات املا»ئی دانش آموزان که از دیدگاه زبان شناختی بر اثر اشکالات رسم الخطی ، تاثیر لهجه و گویش محلی دانش آموزان و فرایندهای آوایی حذف ، تبدیل ، افزایش و قلب به وجود می آیند از دیدگاه روان شناختی از موارد زیر سرچشمه می گیرند : الف) ضعف در حساسیت شنوایی ، مثال : ژاله - جاله ، ب) ضعف در حافظه شنوایی ، مثال جا انداختن کلمات ، ج) ضعف در حافظه دیداری ، مثال حیله - هیله ، د) ضعف در حافظه توالی دیداری ، مثال مادر - مارد 5) قرینه نویسی ، مثال دید ،و) وارونه نویسی ، مثال دید ،ز) عدم دقت ، مثال : گندم - کندم ،ح)نارسا نویسی ، مثال رستم - رسم
روش تدریس املا»
املا» یعنی نوشتن مطلبی که دیگری بگوید یا بخواند . درس املا» در برنامه آموزشی دوره ابتدایی این اهداف را در بر می گیرد: 1- آموزش صورت صحیح نوشتاری کلمه ها و جمله های زبان فارسی 2- تشخیص اشکالات املایی دانش آموزان و رفع آنها 3 -تمرین آموخته های نوشتاری دانش آموزان در رونویسی.
بدیهی است با نوشتاری که با غلط های املایی همراه باشد ارتباط زبانی بین افراد جامعه بخوبی برقرار نمیشود. بنابراین ، لزوم توجه به این درس کاملا» روشن است علاوه بر اهداف فوق ، املا» نویسی ، دانش آموزان را یاری می کند تا مهارت های خود را در این زمینه ها تقویت نمایند: 1- گوش دادن با دقت ، 2- تمرکز و توجه داشتن به گفتار گوینده ( معلم ) ، 3- آمادگی لازم برای گذر از رونویسی (نوشتن غیرفعال ) جمله نویسی و انشا (نوشتن فعال)
نکات برجسته روش آموزش املای فارسی :
-1 توجه بیشتر به وجه آموزشی درس املا» نسبت به وجه آزمونی آن، 2- انعطاف پذیری در انتخاب تمرینات در هر جلسه املا» ،3- توجه به کلمات به عنوان عناصر سازنده جمله های زبانی، 4- ارتباط زنجیر وار املا»های اخذ شده در جلسات گوناگون
معیار های ارزشیابی
عناصر دیگر روش آموزش املا»، را به این صورت هم میتوان مرحله بندی کرد :
گام اول، انتخاب متن املا» و نوشتن آن روی تخته سیاه و خواندن آن
گام دوم ، قرائت املا» توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش آموزان
گام سوم ، تصحیح گروهی املا»ها و تهیه فهرست خطاهای املایی
گام چهارم ، تمرینات متنوع با توجه به اولویت بندی اشکالات املایی استخراج شده.
انتخاب متن : در انتخاب متن املا» به موارد زیر توجه شود : 1- متن مورد نظر حاوی جمله باشد و از انتخاب کلمه به تنهایی خودداری شود. 2- کلمات سازنده جملات متن از حروفی تشکیل شده باشند که قبلا تدریس شده اند. 3- کلمات خارج از متن کتاب های درسی ، از 20 درصد کل کلمات بیشتر نباشد.4- علاوه بر جملات موجود در کتاب های درسی ، با استفاده از کلمات خوانده شده ، جملات دیگری هم در نظر گرفته شوند . 5- در هر جلسه از کلماتی که در جلسات قبلی برای دانش آموزان مشکل بوده اند نیز استفاده شود تا بتوان درجه پیشرفت شاگردان را اندازه گیری کرد.
قرائت:معلم متن املا» را از روی تابلو پاک کرده ، پس از آماده شدن دانش آموزان ، آن را با صدایی بلند و لحنی شمرده و حداکثر تا دو بار قرائت می کند . البته هنگام قرائت متن املا» از خواندن کلمه به کلمه خودداری کرده ، متن را به صورت گروههای اسمی و فعلی یا جمله کامل قرائت می کند تا دانش آموزان با بافت جمله و معنای آن آشنا شوند . متن املا» را با سرعت مناسب تکرار می کند تا کند نویسان هم ، اشکالات خود را بر طرف نماند .