مبحث اول
راهکار های برقراری ارتباط
دیدگاههای جدید در زمینه همکاری اولیا و مربیان
امروزه انجمنهای اولیا و مربیان رایجترین و پرمعناترین وسیله ارتباط بین خانه و مدرسه اند. از آنجا که کودک قسمت اعظم اوقات زندگی خود را دور از مدرسه می گذراند و آموزشگاه تنها 12 درصد از وقت او را خارج از محیط زندگی اش اشغال می نماید، لازم است که معلم و مسئولین مدرسه از محیط زندگی، فرهنگ و ارزشهای حاکم بر آن محیط آگاهی یابند تا بتوانند آموزش و پرورش مدرسه را با استفاده از تجارب زندگی دانش آموز و با همکاری اولیای وی بارور نمایند.
تحقیقات و مطالعات فراوانی که در کشور ما و سایر کشورها انجام گرفته بیانگر این نکته است که اگر خانواده درگیر و علاقه مند به مسائل تحصیلی فرزندان خود گردد، کودکان نیز با ذوق و شوق بیشتری تحصیل خواهند کرد.
اصولاً هدف از تشکیل انجمنهای اولیا و مربیان نیز چیزی جزاین نیست که اولیا و مربیان با هم آشنا شوند و اولیا از روشها و طرزکار معلمان و از پیشرفتها و احیاناً مشکلات تحصیلی فرزند خود مطلع گردند.
این همکاری دانش آموزان را نیز متوجه می سازد که بین خانه و مدرسه جدایی نیست و تضاد و دوگانگی بین روش های تربیتی این دو محیط وجود ندارد.
با وجود هدفهای صریح این انجمنها و حسن نیت و علاقه مندی مدیران مدارس در برقراری ارتباط با اولیا
می بینیم که گاه این جلسات آن طور که باید و شاید مورد استقبال قرار نمی گیرد. برخی از اولیا که فرزندانشان دچار مشکلات تحصیلی و رفتاری هستند کمتر به مدرسه می آیند و آنان که با جان و دل در این مراسم حضور می یابند غالباً پدر و مادر دانش آموزانی هستند که از هر جهت مورد رضایت معلمان و مسئولان مدرسه می باشند.
چندی پیش ضمن انجام تحقیقی که در زمینه شکست های تحصیلی کودکان انجام گرفت از معلمان برخی از مدارس تهران خواسته شد که علل شکست تحصیلی دانش آموزان دبستانی را ذکر کنند.
با اینکه اکثریت معلمان عوامل خانوادگی را به عنوان عوامل اصلی عقب افتادگیهای تحصیلی ذکر کرده بودند، اما تعداد معلمانی که برای برقراری یک رابطه نزدیک و متقابل با خانواده پیشقدم شده بودند اندک بود؛ به عبارت دیگر تماس با خانواده ها یا از طریق جلسات همگانی که یک یا دو بار در سال به ابتکار و دعوت مدیر مدرسه تشکیل می شود، صورت می گیرد و یا با احضار گاه و بی گاه مادر یا پدری به دفتر مدرسه، معلم کلاس سعی می کند مسائل مربوط به تحصیل و رفتار دانش آموز را به اطلاع اولیای وی برساند و همکاری آنان را طلب نماید. با اینکه این روش در برخی از موارد نتایج مثبتی به بار می آورد اما در بسیاری اوقات نیز چندان مثمر ثمر نخواهد بود، زیرا وقتی رفتار نامناسب و یا کار ضعیف دانش آموزی مورد بررسی قرار می گیرد ممکن است طرفین به طور ناخودآگاه بروز مشکلات را در اثر بی توجهی و غفلت طرف مقابل بدانند. از طرفی برخی از اولیا بخصوص افراد طبقات محروم جامعه که علت احضار شدن خود به دفتر مدرسه را کمابیش حدس می زنند ممکن است به بهانه های مختلف از این کار شانه خالی کنند و بدین ترتیب تلاشهای معلم در برقراری ارتباط به نتیجه نرسد.
اولیا چه انتظاری از جلسات دارند؟
هرتل (1975) محققی که سیزده سال در زمینه انجمنهای اولیا و مربیان و کارآیی آن در اروپا تحقیقات وسیعی انجام داده و به نتایج قابل توجهی رسیده است ضمن مصاحبه با اولیای دانش آموزان در مدارس مختلف سوالاتی در زمینه های زیر مطرح نمود:
- از انجمنهای اولیا و مربیان چه انتظاری دارید؟
- از معلم فرزند خود چه انتظاری دارید؟
- در این قبیل جلسات چه عواملی باعث رضایت و خشنودی شما می شود و چه عواملی ممکن است موجبات دلسردی شما را از شرکت در این جلسات فراهم آورد؟
در تحلیل پاسخهای اولیا مشخص گردید که اکثر آنان مایلند از طریق شرکت در این قبیل جلسات از وضع تحصیلی و اجتماعی فرزندان خود مطلع گردند اما ظاهراً از اینکه محتوای این جلسات صرفاً آموزشی است، چندان راضی نیستند و ترجیح می دهند در این نوع گردهمایی ها مسائل مربوط به رشد عاطفی و اجتماعی فرزندانشان نیز مطرح گردد.
اولیا در جلساتی که در آن عقده ها گشوده شده و جلسه به تشنج کشیده می شود و نیز از جلسات سرد و خشک و تشریفاتی روی گردانند. آنان علاقه مند به برقراری ارتباطی باز و صمیمی بر اساس تفاهم و سعه صدر با مسئولان آموزشگاه
می باشند و ترجیح می دهند که این جلسات در محیطی گرم انجام گیرد و افراد، راحت و بدون تکلف دور هم جمع شده به بحث و بررسی مسائل اساسی در تعلیم و تربیت کودکان بپردازند.
یکی از انتظارات آنان از انجمنهای اولیا و مربیان این است که مدیر مدرسه قبلاً موضوع صحبت و دستور جلسه را به اطلاع اولیا برساند تا آنان با آمادگی بیشتری در جلسات حضور یابند. دیگر اینکه حتی المقدور از نشاندن اولیا روی نیمکتهای باریک و کوچک دانش آموزان خودداری شود.
تعدادی از اولیا پیشنهاد کرده بودند که در برخی از جلسات، فرزندان آنان نیز حضور داشته باشند تا در جریان تبادل نظرات اولیا و مربیان خود قرار گیرند.
معلمان و مساله ارتباط با اولیا
یکی از اشکالاتی که بعضی از اولیا در مورد برگزاری این جلسات ذکر کردند این بود که اغلب در این گردهمایی ها جای معلمان که اهرم اساسی آموزش و پرورشند خالی است. شاید دلیل غیبت برخی از معلمان این باشد که تصور می کنند این انجمنها برای تبادل نظر بین مدیر مدرسه و اولیای دانش آموزان تشکیل می شود در حالی که کلیه اولیا علاقه مندند در این جلسات معلم فرزند خود را ملاقات کنند و احیاناً چند کلمه ای در مورد او رد و بدل نمایند.
در اینجا نقش مدیر آموزشگاه در جلب و دعوت معلمان برای شرکت در این جلسات و نیز آشنا نمودن معلمان با بهترین طرق برقراری ارتباط با خانواده اساسی است. با اینکه معلمان به لزوم ارتباط با خانواده واقفند اما گاه هنر و مهارت لازم را در برقراری این تماسهای پرثمر ندارند و از نقش خود به عنوان عاملی موثر در جلب اولیا به مدرسه غافلند.
آشنایی معلم با اولیا و شناخت فرهنگ و ارزشهای آنان به او کمک خواهد کرد تا با روشها و ابتکارات خاص خود اولیا را به مدرسه جذب و از همکاری آنان استفاده کند. به علاوه این آشنایی و صمیمیت باعث خواهد شد که در موارد لزوم و به هنگام بروز مشکلات تربیتی در خانواده بتواند به راهنمایی اولیا بپردازد. در زمینه شرکت معلمان در انجمن های اولیا و مربیان لازم است که مدیر مدرسه با حمایت از معلمان خود در جایی که احساس می کند دانسته یا ندانسته آنان مورد سرزنش و انتقاد قرار می گیرند مانع از این شود که معلم از حضور در این جلسات بپرهیزد. گرداننده چنین جلساتی باید فردی مسلط و آگاه باشد و با جهت دادن به مباحث از حمله به شخصیت افراد جلوگیری و کوشش کند جلسه در محیطی پرتفاهم و با رعایت احترام همه شرکت کنندگان ادامه یابد.