منظور از توان بادی تبدیل انرژی باد به نوعی مفید از انرژی مانند انرژی الکتریکی است که این کار به وسیله توربینهای بادی صورت میگیرد. در آسیابهای بادی از انرژی باد مستقیماً برای خرد کردن دانهها و یا پمپ کردن آب استفاده میشود. در انتهای سال ۲۰۰۶ میزان ظرفیت تولیدی برق بادی در سراسر جهان برابر ۷۳٫۹ گیگاوات بود. گرچه این میزان چیزی در حدود یک درصد از کل انرژی الکتریکی تولیدی در جهان محسوب میشد اما در طول بازه زمانی بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ تقریباً چهار برابر شدهاست. در این میان کشورهای دانمارک با ۲۰ درصد، اسپانیا با ۹ درصد و آلمان با ۷ درصد از نظر درصد تولید برق بادی از کل تولید انرژی الکتریکی در جایگاههای نخست قرار دارند.
انرژی بادی در مقادیر زیاد در مزارع بادی تولید و به شبکه الکتریکی متصل میشود. از توربینها در تعداد کم معمولاً فقط برای تامین برق در مناطق دور افتاده استفاده میشود.
اما از جمله دلایل تمایل کشورها برای افزایش ظرفیت تولید برق بادی مزایا بسیار زیاد این روش تولید انرژی الکتریکی است چراکه انرژی بادی فراوان، تجدیدپذیر و پاک است و همچنین در مقایسه با استفاده از انرژی سوختهای فسیلی میزان کمتری گاز گلخانهای منتشر میکند.
این نوع توربینهای سه پره از پرکاربردترین طراحیها برای توربینهای بادی هستند.
انرژی باد
یک پره از یک توربین بادینوشتار اصلی: باد
منشا باد یک موضوع پیچیدهاست. از آنجاییکه زمین بطور نامساوی به وسیله نور خورشید گرم میشود بنابراین در قطبها انرژی گرمایی کمتری نسبت به مناطق استوایی وجود دارد همچنین درخشکیها تغییرات دما با سرعت بیشتری انجام میپذیرد و بنابراین خشکیها زمین نسبت به دریاها زودتر گرم و زودتر سرد میشوند. این تفاوت دمای جهانی موجب به وجود آمدن یک سیستم جهانی تبادل حرارتی خواهد شد که از سطح زمین تا هوا کره، که مانند یک سقف مصنوعی عمل میکند، ادامه دارد. بیشتر انرژی که در حرکت باد وجود دارد را میتوان در سطوح بالای جو پیدا کرد جایی که سرعت مداوم باد به بیش از ۱۶۰ کیلومتر در ساعت میرسد و سرانجام باد انرژی خود را در اثر اصطکاک با سطح زمین و جو از دست میدهد.
یک برآورد کلی اینگونه میگوید که ۷۲ تراوات (TW) انرژی باد بر روی زمین وجود دارد که پتانسیل تبدیل به انرژی الکتریکی را دارد و این مقدار قابل ترقی نیز هست.
[ویرایش] توان پتانسیل توربین
انرژی موجود در باد را میتوان با عبور آن از داخل پرههای و سپس انتقال گشتاور پرهها به روتور یک ژنراتور استخراج کرد. در این حالت میزان توان تبدیلی با تراکم باد, مساحت ناحیه جاروب شده توسط پره و مکعب سرعت باد بستگی دارد. به این ترتیب میزان توان قابل تبدیل در باد را میتوان به این ترتیب به دست آورد:
که در این فرمول P توان تبدیلی به وات، α ضریب بهرهوری (که به طراحی توربین وابستهاست)، ρ تراکم باد بر حسب کیلوگرم بر مترمکعب، r شعاع پرههای توربین برحسب متر و v سرعت باد برحسب متر بر ثانیهاست.
زمانی که توربین انرژی باد را میگیرد سرعت باد کم خواهد شد که این خود باعث جدا شدن باد میشود. آلبرت بتز (Albert Betz) فیزیکدان آلمانی در ۱۹۱۹ اثبات کرد که یک توربین حداکثر میتواند ۵۹ درصد از انرژی بادی را که در مسیر آن میوزد را استخراج کند و به این ترتیب α در معادله بالا هرگز بیشتر از ۰٫۵۹ نخواهد شد.
از ترکیب این قانون با معادله بالا میتوان اینگونه نتیجه گرفت:
نمودار میزان و پیشبینی استفاده از برق بادی در سالهای 1997 تا 2010حجم هوایی که از منطقه جاروب شده توسط پرهها عبور میکند به میزان سرعت باد و چگالی هوا وابستهاست. برای مثال در روزی سرد با دمای ۱۵ درجه سانتیگراد (۵۹ درجه فارنهایت) در سطح دریا، چگالی هوا برابر ۱٫۲۲۵ کیلوگرم بر متر مکعب است. در این حالت عبور بادی با سرعت ۸ متر بر ثانیه در روتوری به شعاع ۱۰۰ متر تقریباً موجب عبور ۷۷٬۰۰۰ کیلوگرم باد در منطقه جاروب شده توسط پرهها خواهد شد.
انرژی جنبشی حجم مشخصی هوا به مجذور سرعت آن وابستهاست و از آنجایی که حجم هوای عبور از توربین به صورت خطی با سرعت رابطه دارد، میزان توان قابل دسترسی در یک توربین با مکعب سرعت نسبت مستقیم دارد. مجموع توان در مثال بالا در توربینی با شعاع جاروب ۱۰۰ متر برابر ۲٫۵ مگاوات است که بر طبق قانون بتز بیشترین میزان انرژی استخراج شده از آن تقریباً برابر ۱٫۵ مگاوات خواهد بود.
[ویرایش] توزیع سرعت باد
میزان باد دائما تغییر میکند میزان متوسط مشخص شده برای یک منطقه خاص صرفاً نمیتواند میزان تولید توریبن بادی نصب شده در آن منطقه را مشخص کند. برای مشخص کردن فراوانی سرعت باد در یک منطقه معمولاً از یک ضریب توزیع در اطلاعات جمعآوری شده مربوط به منطقه استفاده میکنند. مناطق مختلف دارای مشخصه توزیع سرعت متفاوتی هستند. مدل رایلی (Rayleigh model) به طور دقیقی میزان ضریب توزیع سرعت در بسیاری مناطق را منعکس میکند.
از آنجاییکه بیشتر توان تولیدی در سرعت بالای باد تولید میشود, بیشتر انرژی تولیدی در بازههای زمانی کوتاه تولید میشود. بر طبق الگوی لی رنچ نیمی از انرژی تولیدی تنها در ۱۵٪ از زمان کارکرد توربین تولید میشود و در نتیجه نیروگاههای بادی مانند نیروگاههای سوختی دارای تولید انرژی پایداری نیستند. تاسیساتی که از برق بادی استفاده میکنند باید از ژنراتورهای پشتیبانی برای مدتی که تولید انرژی در توربین بادی پایین است استفاده کنند.
[ویرایش] ضریب ظرفیت
تا زمانی که سرعت باد ثابت نباشد تولید سالیانه انرژی الکتریکی توسط نیروگاه بادی هرگز برابر حاصل ضرب توان تولیدی نامی در مجموع ساعت کار آن در یک سال نخواهد شد. نسبت میزان توان حقیقی تولید شده توسط نیروگاه و ماکزیمم ظرفیت تولیدی نیروگاه را ضریب ظرفیت مینامند. یک نیروگاه بادی نصب شده در یک محل مناسب در ساحل ضریب ظرفیتی سالیانهای در حدود ۳۵٪ دارد. برعکس نیروگاههای سوختی ضریب ظرفیت در یک نیروگاه بادی به شدت به خصوصیات ذاتی باد وابستهاست. ضریب ظرفیت در انواع دیگر نیروگاهها معمولا به بهای سوخت و زمان مورد نیاز برای انجام عملیات تعمیر بستگی دارد. از آنجایی که نیروگاههای هستهای دارای هزینه سوخت نسبتاً پایینی هستند بنابراین محدویتهای مربوط به تامین سوخت این نیروگاهها نسبتاً پایین است که این خود ضریب ظرفیت این نیروگاهها را به حدود ۹۰٪ میرساند. نیروگاههایی که از توربینهای گاز طبیعی برای تولید انرژی الکتریکی استفاده میکنند به علت پر هزینه بودن تامین سوخت معمولاً تنها در زمان اوج مصرف به تولید میپردازند. به همین دلیل ضریب ظرفیت این توربینها پایین بوده و معمولا بین ۵-۲۵٪ میباشد.
بنا به یک تحقیق در دانشگاه استندورد که در نشریه کاربردی هواشناسی و اقلیم شناسی نیز به چاپ رسیده در صورت ساخت بیش از ده مزرعه بادی در مناطق مناسب و به طور پراکنده میتوان تقریباً از ۳/۱ انرژی تولیدی آنها برای تغذیه مصرف کنندههای دائمی استفاده کرد.