مقدمه
رفتار پدیده ای قانونمند است که بر محیط تاثیر می گذارند که می توان آنها را مشاهده، توصیف و ثبت کرد که این رفتارها ممکن است آشکار یا پنهان باشند.
در بعضی از موا قع این رفتارها مشکل آفرین هستند وبر محیط تاثیر منفی می گذارند. اگر بتوانیم این رفتارها را بشناسیم ونسبت به حل آنها اقدام نماییم، رفتارهای مطلوب را افزایش داده ایم.
با توجه به این که مدرسه محیطی است که دانش آموزانی با تواناییهای روحی، جسمی و رفتارهای مختلف گرد هم می آیند. وممکن است بعضی رفتارهای نا مطلوب یک دانش آموز تاثیری بر محیط مدرسه ویا هم کلاسهای خود بگذارد وباعث ایجاد تنش در این محیط آموزشی است. در این موا قع لازم است معلم به صورت هنرمندانه و روانشناسانه مشکلات رفتاری دانش آموزان را مشاهده و ثبت کند و نسبت به حل این مشکلات اقدام نماید.
اینجانب به عنوان آموزگار شاغل در مقطع ابتدایی با سابقه ی 2 سال تدریس بعضی از این رفتارهای نامطلوب و مشکل آفرین تربیتی دانش آموزان را در کلاس مشاهده کرده ام و نسبت به حل آنها اقدام نموده ام که موارد زیر نمونه ای از این اقدامات تربیتی اینجانب در پایه چهارم در طول خدمت خود است. اغلب مشکلات دانش آموزان ابتدایی در زمینه ی انزوا طلبی و گوشه گیری ویا ترس و اضطراب است.
- مشکلات انزوا طلبی و گوشه نشینی
یکی از دانش آموزان که اغلب گوشه گیری و انزواطلبی را ترجیح می داد. زمانی که من از او می خواستم تا تمرینات کتاب را انجام دهد او اغلب مشتهایش را محکم روی میز می زد و بشدت خود را روی صندلی به عقب و جلو تکان می داد. در این موقع من به او اجازه می دادم تا به تنهایی در آخر کلاس بنشیند با توجه به این که دانش آموز انزواطلبی را دوست داشت این کار برایش رضایت بخشش بود.
من برای این کار از تقویت افتراضی استفاده کردم یعنی رفتارهای مطلوب او را تقویت کردم و رفتارهای نا مطلوب او را رفته رفته خاموش کردم به این صورت که کمتر از دانش آموزان دیگر به او تمرین می گفتم وبه او می گفتم که اگر این تکالیف را انجام دهد دیگر به مدت یک روز به گروههای نمی آورم وبه او اجازه می دادم تا تنها بنشیند. واو این تکلیف را انجام می داد ومن با کلمات تحسین آمیز به او باز خورد می دادم و دیگر بچه های گروه او را تشویق می کردند وبه خاطر این کار او به مدت یک روز به تنهایی در آخر کلاس می نشست.
اگر در این مراحل طغیان گری می کرد مدتی از خاموشی استفاده می کردم تا آرام شود. وبعد از یک روز دوباره به او تکالیف آسانی می دادم تا در گروه انجام دهد و اگر با موفقیت انجام می داد اجازه می دادم به آخر کلاس برود و تنها بنشیند و اگر نمی توانست، به او اجازه نمی دادم تا از جایش بلند شود. چون تکالیف ساده بود او می توانست همه ی آنها را با موفقیت و سریع انجام دهد. و بعد هم هم گروههایش او را تشویق می کردو واین دانش آموز رفته رفته به هم گروههای خود علاقه نشان می داد و دوباره به آخر کلاس می رفت و تنها می نشست . در مراحل بعد تکالیف را رفته رفته مشکل تر کردم وبه جمع گروهها آوردم تا در جمع گروه آنها را حل کند واین کار چون ساده به مشکل بود به خوبی انجام گرفت ودر آخر یک اعتماد به نفس خوبی به دست آورده بود که من استراحت او را کم کردم و چون او به گروهش علاقه نشان می داد دیگر طغیان نشان نمی داد.ودیگر به آخر کلاس نمی رفت ودر آخر سال تحصیلی دانش آموزی بسیار فعّال و پویایی بود که در تمام فعالیت های گروهی شرکت می کرد و رفتارهای بسیار عادی داشت.
ومن متوجه شدم که در مقطع ابتدایی نکته کلیدی برای بر طرف کردن رفتارهای مشکل آفرین دادن اعتماد به نفس و تشویق دانش آموزان است وبا خشونت هیچ مشکلی حل نمی شود.
واگر در مورد این دانش آموز خشونت انجام می شد او منزوی تر می شد وباز گشت او به گروه مشکل می شد.
- مشکل ترس و اضطراب
دومین مشکلی که در دانش آموزان ابتدایی دیده می شود مشکل ترس و اضطراب از جواب دادن به سوالات در جمع دیگران است.
یک دانش آموزان پایه چهارم داشتم که بسیار مضطرب بود و نمی توانست در جمع به سوالات پاسخ دهد ودر هنگام پاسخ به سوالات قلبش به شدت می تپید واز عرق خیس می شد.ومن سعی کردم یک رابطه ی صمیمی و دوستانه با این دانش آموز برقرار کنم وبا او در مورد مسائل دیگر (بازی، خانواده.........) صحبت کنم وبعد به او تمرینهای تنش زدایی را یاد دادم که ملی آن توانست از طریق تمرینهای تنسس و ماهیچه خود را آرام کند و زمانی که توانست بدون تبش برای پاسخ گویی آماده شود. در مرحله بعدی از او می خواستم تا در کلاس خالی برایم جواب بگوید و بعد در حضور دوستان صمیمی این کار را تکرار کرد وبعد از مدتی در بین جمع کلاس جواب ها را می گفت بدون اینکه اضطرابی داشته باشد.
وبعد از این کار هر وقت می خواستم این دانش آموز را برای درس جواب دادن جلوی کلاس صدا کنم اول یک صحبت دوستانه می کردم تا یک آرامش نسبی پیدا کند.
در بر خورد با این دانش آموزان نباید بلافاصله بعداز صدا زدن از او سوال کنیم و مجبور تا زودتر جواب دهد. باید یک وقفه ا ی برای آرام شدن تنفس و تبش قلب او باشد یا می توانیم از او بخواهیم که قبل از جواب دادن ، یک لطیفه برای دانش آموزان تعریف کند واین شادی و تهییج، ترس و اضطراب را تا مرز صفر کاهش می دهد. و یک فضای آرام و صمیمی در کلاسی حاکم می شود.
- مشکل شلوغ کردن دانش آموز حین تدریس
یک رفتار مشکل آفرین که در این مدت تدریس در کلاس مشاهده کردم شلوغ کردن برخی دانش آموزان و صحبت کردن آنها حین تدریس است.
من برای این مشکل یک بازی کلاسی در آخر جلسه می گذاشتم که استراحت ذهنی برای دانش آموزان باشد وهم یک پایان شاد و خوبی برای کلاس باشد و تنبیهی برای کسانی که بی نظمی هایی در حین تدریس داشتند. من این افراد را بازی های آخر کلاس محروم می کردم و آنها را جدا از جمع در گوشه ای از کلاس می گذاشتم وبعد از تمام شدن بازی به جمع دانش آموزان باز می گردانم وبعد از مدتی این دانش آموزان رفتارهای نامطلوب را کاهش دادند تا در بازی های کلاسی شرکت کنند. و این کار باعث تغییر رفتار در آنها شود ومن در این کار آنها را بسیار تشویق و تحسین کردم.