عبارت است از آشفتگی جوی با اختلال در فشار موجود با گستردگی طوفان های تورنادو (عرض 1 کیلومتر) تا گردباد های حجیم (عرض 2 تا 3 هزار کیلومتر) را گویند.
باد، به حرکت جریان هوا گفته می‌شود، یا بطور کلی تر به حرکت جریان گاز در اتمسفر گفته می‌شود.
بادها عموماً براساس درجه قدرتشان، سرعت، نوع نیرویی که موجب بوجود آوردنشان است و محل جغرافیایی که رخ می‌دهند و یا اثر می‌گذارند، دسته بندی می‌شوند.
انرژی بادی
منظور از توان بادی تبدیل انرژی باد به نوعی مفید از انرژی مانند انرژی الکتریکی است که این کار به وسیله توربین‌های بادی صورت می‌گیرد. در آسیاب‌های بادی از انرژی باد مستقیماً برای خرد کردن دانه‌ها و یا پمپ کردن آب استفاده می‌شود. در انتهای سال ۲۰۰۶ میزان ظرفیت تولیدی برق بادی در سراسر جهان برابر ۷۳٫۹ گیگاوات بود. گرچه این میزان چیزی در حدود یک درصد از کل انرژی الکتریکی تولیدی در جهان محسوب می‌شد اما در طول بازه زمانی بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ تقریباً چهار برابر شده‌است. در این میان کشورهای دانمارک با ۲۰ درصد، اسپانیا با ۹ درصد و آلمان با ۷ درصد از نظر درصد تولید برق بادی از کل تولید انرژی الکتریکی در جایگاه‌های نخست قرار دارند.
گاه بر اثر حرکت شدید باید که در جریان دو جبهه هوای سرد و گرم تولید می‌شود به قدری شدت آن زیاد است که به صورت امواج هوایی سریع به حرکت در میآید و در مسیر خود باعث قطع درختان، خرابی ساختمانها و شکستن شیشهها می‌شود و مناطق وسیعی را در هم میکوبد. سرعت حرکت طوفان گاه به صدها کیلومتر در ساعت میرسد
طوفانها، که در نقاط مختلف دنیا به صورت گردباد، بادهای دریایی و یا تند باد دیده می‌شوند، ممکن است گردبادی با سرعت چرخش 100 تا 400 کیلومتر در ساعت و سرعت جابجایی 50 تا 70 کیلومتر در ساعت ایجاد کنند. طوفانها اغلب با بارانهای شدید و سیل همراهاند.
گردبادهای دریایی که از اقیانوسهای مناطق حاره منشأ میگیرند قدرت تخریبی زیادی دارند. این گردبادها در اوایل تابستان و اواخر پاییز بیشتر دیده می‌شوند و معمولاً بین 7 تا 15 درجه عرض شمالی یا جنوبی در دو طرف خط استوا رخ می‌دهند. در این مناطق به طور متوسط سالانه 40 گردباد دریایی بزرگ ثبت می‌شود.
در نوامبر سال 1970 کشور بنگلادش (که در آن موقع پاکستان شرقی نامیده می‌شد) مورد اصابت یکی از این گردبادهای شدید دریایی واقع شد و این حادثه سبب مرگ صدها هزار نفر انسان، تلفات و نابودی سنگین دامها و محصولات کشاورزی گردید. درجنوب شرقی ایالات متحده آمریکا تنها یک تند باد صدها میلیون دلار خسارت وارد کرده است و در بعضی سالها مجموع خسارات ناشی از بلاهای طبیعی در این کشور به رقم یک هزار میلیون دلار بالغ می‌شود.
علاوه بر خسارات اولیه که سبب آنها نیروی خود طوفان است (فرو ریختن سقف خانهها، ریشهکن شدن درختها و …)، اشیایی که طوفان به اطراف پرتاب میکند، موجب خسارات جانی ومالی زیاد می‌شوند. بر اثر بادهای طوفانی اجسام مختلفی از جا کنده می‌شوند و با نیروی زیاد به اطراف پرتاب میگردند. طوفان به سیمهای انتقال برق و نیز تیرهای چراغ برق صدمه میزند و در نتیجه کار دستگاههای تصفیه آب و فاضلا و تلمبه خانههایی را که با نیروی برق کار میکنند مختل میسازد و مشکلات فراوانی در اثر جمع شدن زباله و فضولات که خود سبب افزایش مگس و سایر جانداران موذی می‌شود پیش میآیند.
به استثنای مواردی که طوفانها توأم با حوادث ثانوی مانند سیل و یا هجوم امواج دریا میباشند به طور کلی این گونه حوادث طبیعی موجب مرگ و میر و جراحات ناچیزی میگردند، به عنوان نمونه در مهمترین طوفان استوایی که در سال 1974 در منطقه داروین استرالیا رخ داد، یک شهر 45000 نفری تنها (5 نفر کشته شدند و 145 نفر مجروح نیز به بیمارستانها مراجعه نمودند که از این تعداد 110 نفر دارای جراحات و مابقی گرفتار ضربه و کوفتگیهای خفیف بودهاند.
اعلام آگاهی قبل از وقوع طوفان، میزان مرگ و میر و ناتوانی را محدود نموده و مجروحین دارای جراحات سطحی و بیاهمیت خواهند بود.
انواع طوفان
الف) طوفان شن : عبارت است از صعود پرقدرت شن و ذرات گرد و غبار در اثر بادهای سخت و طوفانی که به سمت ارتفاعات به حرکت درمیآید.
ب) طوفانهای رعد آسا : عبارت است از ابرهای کومولوس حجیمی که در آنها مراکز بارالکتریکی گسترش یافته است.
ج) طوفان شدید: عبارت است از طوفانهای مخرب و متمرکز که در سطح زمین ایجاد می‌شوند علامت مشخص کننده این نوع طوفان ابرهای متراکم و پراکنده لولهای شکل است که تا سطح زمین گسترش یافته و در مسیر خود مخربترین اثرات را ایجاد میکند.
د) طوفانهای استوایی : این گونه از طوفانها در دریاهای آزاد ایجاد شده و از ویژگیهاهی آن خسارات ناشی از بادهای شدید، ریزش شدید باران، امواج طوفانی دریا، امواج ساحلی شدید، سیل دریایی، سیل رودخانهای، رعد و برق و طوفانهای رعد آسا است.
و) امواج طوفانی : بالا آمدن ناگهانی آب دریا در اثر وزش بادهای شدید و فشار کم اتمسفر، منجر به ایجاد امواج طوفانی میگردد. این امواج گاه با اسامی دریای طوفانی، امواج طوفانی با امواج ناشی از جزر و مد شناخته می‌شوند.
عوامل خاص در بروز سوانح ناشی از بادهای شدید
- محل اسکان افراد درکنار مناطق ساحلی یا کوهستانهای درحال ریزش.
- قدرت و استحکام اقامتگاههایی با کیفیت پایین.
- درختان قدیمی و سست ریشه.
- اشیاء و وسایل پراکنده سبک در اطراف خانهها.
- سقفهای کاذب و سبک.
- خطوط تلفن و برق و دکلهای برق و تلگراف.
- انسداد راههای عبور.
طوفانهای دریایی (موج بندر یا دریا لرزه)
گاه قسمتهایی از بستر دریاها و اقیانوسها به طور ناگهانی و درجهت قایم (به سوی بالا و پایین) جابجا می‌شوند، در پی این امر آبهایی که برروی بخشهای جابجا شده قرار دارند نیز از حالت اولیه خود خارج میگردند، امواجی بر سطح دریاها و اقیانوسها منتشر می‌شود که زمینشناسان به آنها طوفان دریایی (موج بندر یا دریا لرزه) میگویند. بر اثر زلزله، لغزشهای زمین در زیر دریا و یا فوران آتشفشان در دریا به همراه ایجاد شکاف در کف اقیانوسها امواج عظیم بسیار قوی، پدید میآید که گاه از بیست تا پنجاه متر ارتفاع و به سرعتی از 500 تا 1000 کیلومتر در ساعت میرسد، میلیونها تن آب را یکباره جابجا میکند و گاه موجب غرق کامل بنادر و سواحل می‌شود این امواج درساحل سرعت خود را از دست داده و در مقابل بر ارتفاع آنها افزوده می‌شود.
کلمه تسونامی از یک واژه ژاپنی به مفهوم موج بند اقتباس شده است. مسافتی را که تسونامی از محل تشکیل خود طی میکند گاه به چندین هزار کیلومتر میرسد. در سال 1775 میلادی زمین لرزهای در جنوب غربی اروپا، تسونامی ایجاد کرد که 6000 نفر را در لیسبون پایتخت پرتغال کشت ارتفاع آب به 18 متر رسید. در سال 1883 میلادی به دنبال انفجارهای آتشفشانی جزیره کراکاتو در اندونزی تسونامی ایجاد شده حدود 35000 نفر از بین برد. بیشترین موج Tsunami تاکنون در ژاپن، آلاسکا و بنگلادش مشاهده شده است.
اقدامات مقابله با تسونامی همانند اقدامات مقابله با سیل میباشد و عزیمت به یک زمین مرتفع یا تاحدی وسط شهر محل سکونت میبایست در دستور کار قرار گیرد. از جویبارهایی که به داخل دریا جریان مییابند نیز میبایست پرهیز نمود.