مراکز علمی و تکنولوژیکی
ایده جدیدی است که با هدف توسعه تکنولوژیکی و ایجاد شرایط مناسب برای انواع نوآوریها و توانمندیهای پژوهشی برای دانشگاهها, موسسات دولتی و خصوصی در یک مکان اجتماع می نماید تا با همکاری هم نتایج پژوهش های صنعتی را به توسعه و نهایتا خلق مبدل نماید و این امر باعث رونق اقتصادی و اجتماعی مناطق مختلف می‌گردد. تعامل بین سه عنصر دانشگاه - دولت - صنعت که هریک در این فرآیند ایده‌سازی، تا تجاری نمودن آن وظایف خاصی را دارند، در ارتقاء عملکرد مراکز رشد فناوری و علم اهمیت خاصی دارد. درحقیقت این تعامل سه‌گانه منجر به ایجاد یک سازمان می گردد که این سازمان براساس یک برنامه مدون , رسالت مشخص وظایفی را دارد که این وظایف باتوجه به ماهیت خود به یکی از بخش های عمده سه گانه منتقل می گردد. بررسی و ارزیابی عملکرد این سازمان که حاصل تعامل سه گانه عناصر دانشگاه, دولت و صنعت می باشد نیازمند دسته بندی و تقسیم وظایف می باشد که در این مقاله به ارائه یک مدل جهت ارزیابی و بهبود عملکرد این تعامل سه گانه خواهیم پرداخت. ابتدا به ترسیم و توصیف سازمان تعامل و سپس بررسی وظایف عناصر سه گانه و فرآیند اجرایی کار و نحوه ارزیابی آن اشاره خواهد گردید.
اهمیت علم و تکنولوژی در راستای توسعه ملی
تردیدی نیست که اصلی ترین عامل تعیین کننده پیشرفت و توسعه جامعه در شرایط متحول کنونی جهان، مساله چگونگی برخورداری از دانش, آموزش، پژوهش و وضعیت نیروی انسانی کارآمد است در تحولات شتابان امروز جهان, نقش مزیت بخشی همه عوامل طبیعی, اقتصادی و استراتژیک جای خود را به سرعت و به میزان بهره مندی از علوم و فنون می دهد و در حال حاضر برتری رقابتی یک کشور بیش از آنکه، به منابع طبیعی ارث رسیده یا ظرفیت موجود صنعتی، متکی باشد به ((مزیت رقابتی تکنولوژیک)) کشور وابسته است که تجلی آن را می توان در عرضه محصولات نو, با کیفیت , بادوام و با قیمتی ارزان مشاهده نمود. دستیبابی به سطح بالای توسعه یافتگی، به معنای دستیابی به سطح خاصی از همه شاخصهای تعریف شده در زمینه های گوناگون است و توسعه مشخصات و شاخصهای از قبیل امکانات بهداشتی, درمانی, رفاهی, آموزشی, ارتباطی, امنیتی و .... فقط با دستاوردهای تکنولوژیکی قابل تصور است. و قناعت به سطح نازل علمی - تکنیکی؛ یعنی رهاکردن همه موضوعات, تسهیلات و خدمات موردنیاز جهان امروز و حتی پذیرش سلطه صاحب تکنولوژی برتر. دانشمند برجسته مسلمان, پروفسور عبدالسلام معتقد است که کارایی درازمدت انتقال تکنولوژی، نیازمند انتقال علم بوده و علم امروز تکنولوژی فرداست, البته باید به این مطلب توجه داشت که هرچند نقش اساسی علم و تکنولوژی در توسعه اقتصادی است و به کمک آن می توان خطرات ناشی از مصرف شدید منابع, رشد جمعیت, کمبود انرژی و تخریب محیط زیست را برطرف نمود، لیکن سهم علم و تکنولوژپی در توسعه و بهبود زندگی افراد، به همین بخش محدود نمی‌گردد و درهریک از ابعاد ذیل که نیازهای فردی یک جامعه توسعه یافته هستند، می‌تواند دخیل باشد :
- سلامت و صحت فردی و اجتماعی.
- تامین نیازهای اجتماعی و اقتصادی.
- رفاه اجتماعی برمبنای هماهنگی اجتماعی و عدالت
- حقوق سیاسی نظیر آزادی , احترام و موقعیت فردی.
- حرمت داشتن ارزشها و باور های فرهنگی.
حال مراکز رشد فناوری و علم به عنوان نهاد هایی که می توانند این دو بخش را در کنار هم و بصورت یکجا و همگون به کار بگیرند و در رسیدن به اهداف متعالی توسعه اقتصادی قدم بردارند از اهمیت خاصی برخوردارند و با تلفیق علم و تکنولوژی با همکاری یک تعامل سه گانه موجبات توسعه ملی را فراهم خواهند آورد.
مراکز رشدعلم و فناوری؛ انواع و ویژگیهای مشترک
مراکز رشد فناوری و علم را می توان به سه دسته تقسیم بندی نمود که عبارتند از:
الف- علم محرک (science push): منظور از این مراکز این است که موسس نگهدارنده نتایج تحقیقات می باشد و درجهت تجاری نمودن آن قدم برمی دارد در حقیقت موسس، علم را به عنوان وسیله ای که سبب تسریع تغییرات در نوآوری مراکز رشد علم و فناوری می شود می شناسند.
- کشش تقاضا (Dem and- pull): مجموعه ای است که شرکت ها برای دستیبای به تقاضای بازار ایجاد می نمایند و این نوع مراکز برای شرکت های موفق تکنولوژیک برتر تجاری- کاربردی پیشرفته محسوب می گردد و فعالیتهای آن شامل مرکز تحقیق و توسعه تولید و فروش و خدمات دهی و غیره می باشد.
ج- تجمعی (inteqrative park): مراکزی هستند که با هدف حمایت از تکنولوژی‌های ملی و با سرمایه گذاری کلان دولت و سپس سرمایه گذاریهای خصوصی ایجاد می شوند.
که در ایران باعنایت به ویژگیهای ملی و منطقه ای عمدتا توصیه می گردد، پارکهای فناوری و علم محور به دو شکل کشش تقاضا و تجمعی ایجاد گردد.
ویژگیهای مشترک پارکهای فناوری و مراکز فناوری و علم، عمدتا به شکل زیر بیان شده است.
- فعالیت اصلی پژوهش و توسعه با تکیه بر توسعه تکنولوژی و بطور اخص حل مشکلات و تنگناهای علمی و صنعتی و رشد و شکوفایی و افزایش قدرت رقابت در صنعت خاص.
- پژوهش و توسعه تکنولوژیک , پژوهشی که فقط کاربرد دانشگاهی نداشته باشد.
- تمرکز مجموعه‌ای از فعالیتهای تحقیقاتی به هم پیوسته با رابطه‌ای تنگاتنگ و پیوند رسمی عملیاتی با دانشگاهها.