جاری نبودن عدالت در جامعه غالبا از آن جا ناشی می شود که قدرت و وزارت، در مسند شایسته خویش قرار نگرفته است و به ناحق در دست کسانی که لیاقت لازم را ندارند، تمرکز یافته است.گاه قدرت مدارانی به مسند توان اجتماعی تکیه می زنند و نیرو می یابند که به غیر از سود خود و اطرافیانشان نمی اندیشند؛ این امر، البته از جاه و مقام سیاسی آغاز می شود و پس از اندکی بسیاری از دیگر ساحت های اجتماع را از آن خود می کند.
* استشاره، صاحب قدرت را از مطلق بودن، دور و به عدالت، نزدیک می کند. حاکم در مشورت با دیگران، می پذیرد که قدرت از سوی مردمی که طرف مشورت قرار می گیرند، نظارت، پی گیری و کنترل شود. رسیدن به عدالت، در دنیای جدید، دارای روندی چند لایه و پیچیده گردیده است، اگر در کشوری مدیریت کارآمد وجود نداشته باشد و برنامه ریزی سنجیده و صحیح شکل نگرفته باشد، بستر مطلوب برای تحقق عدالت، مهیا نخواهد شد
* جاری نبودن عدالت در جامعه غالبا از آن جا ناشی می شود که قدرت و وزارت، در مسند شایسته خویش قرار نگرفته است و به ناحق در دست کسانی که لیاقت لازم را ندارند، تمرکز یافته است.گاه قدرت مدارانی به مسند توان اجتماعی تکیه می زنند و نیرو می یابند که به غیر از سود خود و اطرافیانشان نمی اندیشند؛ این امر، البته از جاه و مقام سیاسی آغاز می شود و پس از اندکی بسیاری از دیگر ساحت های اجتماع را از آن خود می کند.
از دوران کهن این امر در میان جوامع بشری رایج بوده است و به شایستگی و اصالت فرمانروایان تاکید بسیار می شده است و شرط مشروعیت او را دادگری می دانستند. ابن خلدون می گوید: در بین ایرانیان باستان، هیچ کس را به پایگاه فرمانروایی برخویشتن نمی گماشتند، مگر آن که از دودمان پادشاهی باشد، سپس از میان آنان کسی را بر می گزیدند که دیندار و دانا و فضیلت مند و تربیت یافته و سخاوتمند و دلاور و نیکوکار باشد و آن گاه فرمانروایی او را بدان مشروع می کردند که به داد گراید و برای خود دیه و زمین و آب به دست نیاورد تا مبادا مایه زیان همسایگان آن دیه ها و سرزمین ها شود و بازرگانی پیشه کنند تا مبادا دوستدار گرانی نرخ کالاها گردد و بندگان به کارها نگمارد، چه آنان به خیر و یا مصلحتی رایزنی نمی کند . وجود شایستگان در منصب حکومتی و دولتی کمک بسیار به ثبات و اطمینان جامعه می کند و به مردم، این نشاط و امیدواری را می دهد که اگر تلاش کنند و شایستگی داشته باشند، می توانند در جایگاه قدرت قرار گیرند و از دیگر سو به آنان می باوراند که تکیه زنان بر صندلی قدرت، لیاقت کافی را دارند و این افراد بهتر و بیش از هر کس، می توانند جریان امور مملکت را به سوی عدالت هدایت کنند. غالب شدن این اندیشه بر جامعه، به افراد صالح، توانمند، خلاق و کارآ فرصت می دهد تا به درون حاکمیت راه یابند، به گوشه عزلت و خلوت نروند، جامعه و نظام های سیاسی از آنان استقبال کنند و به آنان فرصت دهند تا مدیریت کشور را بر عهده گیرند.
علی( ع) به این امر توجه شایان دارد، گویی به خوبی دریافته است که اگر مدیر نالایق به حاکمیت برسد، ناعدالتی از درون حکومت، آغاز خواهد شد، حکومتی که همه تلاش و تکاپوهای آن برای رسیدن به عدالت شکل گرفته است. ایشان برای کارگزارحکومت چند ویژگی برمی شمرد که می تواند راهگشایی مناسب برای اجرایی شدن عدالت اجتماعی گردد. ایشان خطاب به مالک اشتر می فرماید: برای داوری میان مردم، از رعیت خود کسی را برگزین که نزد تو برترین است. آن که کارها بر او دشوار نگردد و ستیز با دشمنان او را به لجاجت نکشاند و در خطا پایدار نبود و چون حق را شناخته در بازگشت بدان درنماند و نفس او به طمع ننگرد و برای رسیدن به حق، به اندکی شناخت، بسنده نکند و در شبهه ها درنگش از همه بیشتر باشد و حجت را بیش از همه به کار ببرد ، این ویژگی ها، به خوبی، فرد را در مسیر عدالت قرار می دهد و به او این اجازه را نمی دهد که از مسیر حق خارج شود. ایشان سپس ویژگی هایی دیگر برای کارگزاران برمی شمرد که بسیار قابل اعتنا است، ایشان صفاتی چون تجربه، حیا، اصالت خانوادگی، قدمت و دلبستگی در مسلمانی، اخلاق نیکوتر، آبروی بیشتر، طمع کمتر و عاقبت نگری را برمی شمرد که وجود هر یک از این خصیصه ها در مدیران و کارگزاران بیشترین تاثیرگذاری و ثبات در شخصیت را به ارمغان می آورد و به آنان توان می بخشد تا در حرکت به سوی عدل، استوار و محکم باشند. نمونه تاریخی و اجرایی برتری شایستگان و نتایج فراوان آن را می توان در تاریخ گسترده تمدن اسلامی و برخی دوران ها که فیلسوفان و بزرگان اندیشه به وزارت و صدراعظمی رسیده اند، جستجوکرد. برای نمونه، متفکری چون خواجه نصیرالدین طوسی(672-597ق) با آن که در دربار حاکمانی ناشایست و نامتمدن حضور داشت، اما با مقام مشاوره ای که به دست آورد، توانست، بزرگترین خدمت را به فرهنگ بومی_ملی و دینی ایران انجام دهد و با اقتدار و قدرت نرم افزارانه فرهنگ ایرانی، و با قدرت سخت افزاری آن حاکمان، بینش و دانش کشور را از دست آنان به امان و آرامش رساند. تا آن جا که می توان ایشان را یکی از احیاگران فرهنگ ایرانی به حساب آورد. او با شایستگی های بسیاری که داشت، توانست شالوده های تمدن توانمند خویش را از تاراج مغولان، نجات دهد و دو امر مهم را به انجام رساند، اول تقویت فرهنگ شیعی دوازده امامی، و دیگری نجات میراث، کتابها و فرهنگ ایرانی. باری این امر بیشترین زمینه های را برای اجرای عدالت در جامعه فراهم کرد تا همگان بتوانند از مزایای آن بهره برند و رخ نداد مگر به دلیل آن که متفکر و اندیشمندی شایسته بر مسند مشاوره نشسته بود، فردی که دغدغه تمدن عمیق و میراث بومی خویش داشت و آن را به دیده بزرگی می نگریست.