نیروگاه خورشیدی
نیروگاه مخصوصی که برای تولید برق از انرژی آزمایشهای مربوط به گرمایی خورشید استفاده می کند. از این انرژی برای گرم کردن یک کوره خورشیدی استفاده می شود که بخار لازم را تولید می کند. از این مرحله به بعد، کار همانند نیروگاه های دیگر انجام می شود: بخار، توربین ها را می چرخاند، و توربین هم ژنراتور ها را به کار می اندازد تا برق تولید شود.
کوره خورشیدی
کوره خورشیدی با استفاده از انرژی خورشید گرم می شود(در کوره های دیگر، نوعی سوخت را می سوزاند تا گرمایش به کوره منتقل شود.) معمولاٌ با استفاده از تعداد زیادی آینه، پرتوهای نور خورشید را جمع آوری و پرقدرت می کنند و مجموعه آن ها را بر روی کوره می تابانند تا دمایش خیلی بالا رود. ذره بین وسیله ای است که همین کار را انجام می دهد. شاید دیده باشید که وقتی ذره بین را مقابل خورشید می گیریم و مجموعه پرتوهای آن را به صورت یک نقطه مثلاٌ روی پوست یا کاغذ می تابیم، آن قدر حرارت ایجاد می شود که پوست می سوزد و یا کاغذ آتش می گیرد.
تولید برق از نور خورشید
گفتیم که چگونه می توانیم از آزمایشهای مربوط به گرمای خورشید برای تولید انرژی استفاده کنیم. اما از نور خورشید نیز می توان انرژی به دست آورد.
برای این کار از باتری خورشیدی استفاده می شود که نور خورشید را می گیرد و برق تولید می کند. باتریهای خورشیدی از ماده ای بنام سیلیسیم ساخته می شود.
هر باتری خورشیدی برق بسیار ناچیزی تولید می کند. برای همین معمولاٌ باید از تعداد زیادی باتری کنار هم استفاده شود تا مقدار برقی که به دست می آید، مفید و مناسب باشد.
این باتری های خورشیدی به راحتی تعمیر می شوند و نگهداری آنها ساده است و محیط را نیز آلوده نمی کنند. با استفاده از باتری های خورشیدی می توان دستگاههایی چون تلویزیون، تلفن و پمپ آب را به کار انداخت. در جاهایی که روزهای طولانی و آفتاب درخشان دارند، حتی می توان تمام برق مورد نیاز را از باتری های خورشیدی گرفت.
باتری های خورشیدی خیلی سبک هستند و به راحتی می توان آن ها را به دهکده های دور افتاده برد. مردمی که همیشه در حرکت هستند نیز می توانند این باتری ها را همراه داشته باشند و هر کجا که می روند از برق آن ها استفاده کنند. مثلا گروههای پزشکی که برای درمان مردم به صحرا ها و جاهای دورافتاده می روند، باتری های خورشیدی را برای روشن نگه داشتن یخچال هایشان به کار می گیرند تا داروها سالم و خنک بمانند.
با ساختن نیروگاههای خورشیدی بزرگ می توان مقدار زیادی برق تولید کرد. البته این نیروگاهها در جاهایی مفید هستند که روزهای طولانی و آفتابی دارند. نیروگاه خورشیدی محیط را آلوده نمی کند، چون انرژی لازم را از خورشید می گیرد و نیازی به سوزاندن سوخت های فسیلی ندارد. با استفاده از یک نیروگاه خورشیدی بزرگ، برق مورد نیاز تمام خانه های یک شهر کوچک تولید می شود.
نیروی خورشیدی – برای امروز و همیشه
در نیروگاه خورشیدی، با استفاده از نیروی بخار،برق تولید می شود. تعداد زیادی آینه را به کار می گیرند تا نور خورشید را بر روی یک دیگ بخار بتابانند که در لوله های درون آن مایعی مثل روغن جریان دارد. روغن حرارت خورشید را می گیرد و آن قدر گرم می شود که می تواند آب دیگ را به بخار تبدیل کند. بخار توربین را به چرخش در می آورد. توربین هم ژنراتور را می چرخاند و برق تولید می شود.
سولاروان نام نیروگاه خورشیدی بزرگی است که در کالیفرنیای آمریکا ساخته شده است. این نیروگاه برج بسیار بلندی دارد. در بالای برج یک دیگ بخار قرار گرفته است. تعداد زیادی آینه اطراف برج روی زمین چیده شده اند و نور خورشید را بر دیگ می تابانند. به این ترتیب، آب دیگ به بخار تبدیل می شود و بخار هم برای تولید برق مورد استفاده قرار می گیرد.
روی دیوار یک ساختمان بزرگ 10 طبقه تعداد زیادی آینه قرار داده اند که یک آینه بشقابی بزرگ به وجود آمده است. این آینه انرژی خورشید را از منطقه ای وسیع جمع آوری می کند و بر برجی می ناباند که کوره دورن آن قرار دارد.
آینه هایی که روی تپه مقابل قرار گرفته اند، خورشید را دنبال می کنند و پرتوهایی آن را بر آینه بشقابی بزرگ می تابانند. جالب است بدانید که تعداد این آینه ها حدود 11000 عدد است.
نیروی خورشید وقتی مفید تر خواهد بود که بتوانیم آن را ذخیره کنیم. استخر خورشیدی می تواند آزمایشهای مربوط به گرمای خورشید را تا ساعت ها پس از غروب آن ذخیره و نگهداری کند. این استخر سرپوشیده پوشش سیاه رنگی دارد که آزمایشهای مربوط به گرمای خورشید را می گیرد. آب استخر دارای نمک است که مقدار آن در عمق استخر بیشتر می شود. لایه های بالایی آب نمک کمتری دارند از خروج آزمایشهای مربوط به گرمای لایه پایینی که گرم و داغ شده است جلوگیری می کنند. ساختن این استخرها و استفاده از آنها ساده است.
راه های زیادی برای استفاده از انرژی و نیروی خورشید وجود دارد. نیروی خورشید پاکیزه است و می توانیم انرژی مورد نیازمان را از آن بگیریم. ذغال سنگ، نفت و گاز هوا را آلوده می کنندو سرانجام یک روز تمام می شوند.اما خورشید به درخشش خود ادامه میدهد و نیروی آن همیشگی و ماندنی است
باتری خورشیدی
وسیله یا دستگاهی است که نور خورشید را مستقیماٌ به الکتریسیته یا برق تبدیل می کند. ماهواره هایی که به فضا فرستاده میشوند، انرژی مورد نیازشان را از تعداد زیادی از همین باتری ها می گیرند. احتمالاٌ تا به حال مواردی از استفاده های این باتری را دیده اید. بعضی ماشین حساب ها با باتری خورشیدی هم کار می کنند. در نقاط دور افتاده که برق ندارند، با استفاده باتری خورشیدی می توان دستگاههایی مثل تلویزیون یا یخچال را به کار انداخت و امروزه دانشمندان ماشین ها و حتی هواپیماهایی ساخته اند که نیروی خود را از باتری خورشیدی می گیرند.
انرژی خورشیدی
امروزه انرژی از ارکان مهم حیات اقتصادی، صنعتی و علمی کشورهای جهان میباشد که بدون آن زندگی صنعتی ممکن نیست. تجربهی دهههای اخیر نشان میدهد که با توجه به افزایش سطح مصرف انرژی در جهان و ذخایر محدود سوختهای فسیلی دیگر نمیتوان به منابع موجود انرژی متکی بود. اگرچه نفت و سایرسوخت های فسیلی میتوانند حداقل تا صد سال آینده نیز نیازهای انرژی دنیا را تامین کنند، اما چالش عمیقتری که نظام انرژی جهان را شکل خواهد داد «مسایل زیست محیطی» میباشد. از طرف دیگر صدور منابع نفت و گاز، اقتصاد ایران را به درآمدهای حاصل از صدور منابع یاد شده وابسته کرده است. بدیهی است پایانپذیر بودن این منابع، در کنار اهمیت یافتن مسایل زیست محیطی قطع این وابستگی را امری ضروری ساخته است که در این راستا باید نیم نگاهی به سایر جایگزین های نفت و گاز داشت. در ایران بیشترین ظرفیت استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر مربوط به انرژی خورشیدی است و پس از آن انرژی باد و زمین گرمایی قرار دارند.
میلیاردها انسان از ابتدای تاریخ کوشیدهاند به شیوههای متفاوت از انواع انرژی بهرهبرداری کنند و آن را تحت نظر بگیرند. طی سالهای نخستین تامینکنندهی انرژی برای انسان خورشید بود. زمانی که او به آتش را کشف میکند این مساله وارد مرحلهای نو میگردد. بعدها انسان آموخت که چگونه میتواند از سایر عناصر طبیعت مانند آب و باد و گیاهان انرژی تولید کند. کشف زغال سنگ به معنای ورود سوختهای فسیلی بر بازار انرژی جهان بود. قابلیت ذخیرهسازی و حمل و نقل راحت زغال سنگ باعث شد تا این محصول برای سالیان متمادی بازار را درانحصار داشته باشد ولی ظهور نفت در سالهای بعد موقعیت زغالسنگ را به خطر انداخت. بدین ترتیب آغاز قرن20 میلادی مقارن با انقلاب انرژی در زمینهی حرکت از سوختهای فسیلی جامد به مایع بود. در این دوران کشورهایی که دارای منابع و ذخایر خداداد نفت بودند با رونق اقتصادی مواجه گشتند همان گونه که در سالهای قبل از آن رونق اقتصادی به کشورهای دارندهی منابع غنی ذغال سنگ تعلّق داشت. اما به نظر میرسد در اوایل قرن 21 تغییر جهتی از سوختهای فسیلی به سوختهای پاک و تجدیدپذیر در راه است. دو عامل اساسی در این تغییر جهت دخیل میباشند:
- بحرانهای نفتی: جنگ اعراب و اسرائیل که منجر به بحران نفتی 74 - 1973 شد قیمت نفت خام را از بشکهای سه دلار به بیش از 13 دلار رسانید. بحران نفتی سال 1973 و شوک شش سال بعد همراه با افزایش قیمت انرژی، منجر به تغییر جهت سریعی در نظام انرژی جهان شدند. آن دهه معرف پایان ناگهانی عصر رشد اقتصادی صرفا بر پایهی نفت بود که مشخصهی دهههای پس از جنگ جهانی دوم میباشد. دهها شاخص اقتصادی جهانی از GNP گرفته تا تولید فولاد در حوالی سال 1973 افت شدیدی را نشان میدهد. در سراسر جهان فروض سادهی پیشرفت بیپایان اقتصادی و اجتماعی زیر سوال رفتند و نیاز به انرژیهای جایگزین سوختهای فسیلی احساس شد.
2- مسایل زیست محیطی: تقریبا از اوایل دههی 1990 و با حادتر شدن مسالهی محیط زیست، حفظ آن در دستور کار اغلب سازمانهای بینالمللی و سازمان های غیرحکومتی و NGO ها قرار گرفت. کنفرانس ریودر سال 1992 نقطهی عطفی بود که مسالهی تخریب زیست محیطی را به طور اساسی مورد بررسی قرار داد. در ادامهی فعالیتهای زیست محیطی، پروتکل کیوتو در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانهای شکل گرفت. این پروتکل در 11 دسامبر 1997 در کیوتو تشکیل شد و در 16 مارس 1998 برای امضا به دفتر سازمان ملل ارایه شد و از تاریخ 16 فوریه 2005 در حالت اجرایی قرار گرفته است. بدیهی است کشورهای پذیرندهی این پروتکل موظف به رعایت مسایل زیست محیطی میباشند و از آن جا که بیش از 80 درصد انتشار گازهای گلخانهای ناشی از فعالیتهای بشر در زمینهی انرژی است، قاعدتا بیشترین تغییرات هم در این بخش صورت میگیرد و در این راستا مصرف انرژیهای تجدیدپذیر بهترین گزینه در جهت نیل به اهداف فوق میباشند. در ادامهی بحث به بررسی سه نوع از انواع انرژیهای تجدیدپذیر موجود پرداخته میشود