تحقیق مقاله بازار بورس

بورس

آشنایی با بورس اوراق بهادار

 بورس اوراق بهادار همان بازار اوراق‏ بهادار است که یک بازار رسمی، متشکل و دائمی می‏باشد که اوراق بهادار در آن خرید و فروش می‏شود. اوراق بهادار به سه دسته تقسیم می‏شود:

الف) پول کشورها و اسناد خزانه که مشهورترین اوراق بهادار هستند و انسان هر روز با آنها سروکار دارد. خرید و فروش پول در ایران بیشتر در بانک ها (ارز دولتی) و صرافیها و خرید و فروشهای خیابانی (ارز آزاد) صورت می‏گیرد. از دیگر شکل‏های پول؛ چکهای مسافرتی، اعتبارنامه، چکهای بانکی، سفته، برات و نظایر آن می‏باشد. اسناد خزانه هم اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت صادر می‏شوند و سر رسید آنها عموماً بین سه ماه تا یکسال است. بر طبق قانون11 انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه» ایران؛ اسناد خزانه، اسناد بی‏نامی است که برای تأمین احتیاجات مالی خزانه داری کل در جریان سال مالی انتشار می‏یابد.

ب) اوراق قرضه، که توسط بخش دولتی یا خصوصی منتشر  می‏شوند. اوراق قرضه در حقیقت سند بدهکاری صادر کننده آن به خریدار یا دارنده آن است و دارای سررسید بازپرداخت مشخص و نیز نرخ بازده از پیش تعیین شده است و عموماً دارای کوپن‏هایی برای دریافت بازده می‏باشد که در فواصل معینی قابل دریافت است. به دلیل آنکه سود مشخص و معین اوراق قرضه این معاملات را ماهیت ربوی می‏دهد در اوراق مشارکت سود تعیین شده علی‏الحساب عنوان می‏گردد. صدور این اوراق با مجوز بانک مرکزی امکان‏پذیر است و هدف از انتشار آنها تأمین سرمایه‏ برای طرحهای عمرانی و توسعه‏ای می‏باشد.

ج) سهام شرکتها و واحدهای تولیدی، تجارتی و خدماتی

    در بورس اوراق بهادار تهران عمده فعالیت بر معامله نوع سوم اوراق بهادار یعنی سهام شرکتها و واحدهای تولیدی و  خدماتی متمرکز می‏باشد. سهام شرکتهایی در بورس معامله می‏شود که سهامی  عام بوده و دارای شفافیت مالی باشند و فعالیت آنان به تأیید سازمان بورس اوراق بهادار رسیده باشد. اوراق سهام یا برگه‏های سهم‏دارای ویژگیهای زیر است:

1- سند مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از اموال صادر کننده سهام است.

2- فاقد سررسید بازپرداخت است و سود از پیش تعیین شده نیز ندارد.

3- سند قابل معامله است.

4-  دارای بهای اسمی است و قیمت اسمی هر سهم نشان می‏دهد صاحب سهم مالک چه بخشی از سرمایه است.

     بر طبق ماده 25 قانون تجارت ایران اوراق سهام باید متحدالشکل،‌ چاپی و دارای شماره ترتیب بوده و به امضای لااقل دو نفر که به موجب مقررات اساسنامه (شرکت) تعیین می‏شوند برسد. در ورقه سهم باید نکات زیر قید شود:

-       نام شرکت و شماره ثبت آن

-       مبلغ سرمایه ثبت شده و سرمایه پرداخت شده

-       تعیین نوع سهم

-       مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن به حروف و با عدد

     در مورد شرکتهای جدید التاسیس، تا زمانی که اوراق سهام صادر نشده، شرکت باید به صاحبان سهام، گواهینامه موقت سهم بدهد که معرف تعداد و نوع سهام و مبلغ پرداخت شده آن باشد. این گواهینامه در حکم سهم است ولی در هر حال بعد از مدتی پس از پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهم، باید ورقه سهم صادر و به صاحب سهم تسلیم و گواهینامه موقت سهم مسترد و ابطال گردد.

 علل پیدایش بورس اوراق بهادار

     تأسیس شرکتهای سهامی زمینه را برای ایجاد بورس فراهم آورد. سرمایه‏داران و بازرگانانی که از یکسو توانایی جمع‏آوری سرمایه را نداشتند و از سوی دیگر تلاش در جهت تقسیم ضرر و خطر احتمالی را داشتند، ایجاد شرکتهای سهامی را راه مفیدی جهت فعالیتهای خود یافتند. تأسیس یک شرکت سهامی با چند نفر شریک و سهامی متفاوت یا مساوی و مسئولیتی در حدود سرمایه پرداخت شده یا سهام خریداری شده راه حل مفیدی به شمار آمد. اولین شرکت سهامی خاص در سال 1553 میلادی در روسیه بوجود آمد و اولین شرکت سهامی عام در سال 1602 به نام کمپانی هند شرقی پا گرفت.

     با گسترش مبادلات تجاری و افزایش شمار شرکتهای سهامی مکانهایی به نام بورس برای تبادل سهام و اسناد مالکیت بوجود آمد که اولین آن در سال 1460 در آنورس بلژیک پا گرفته بود و بیشتر مبادلات پولی در آن روی داده است. اولین بورس اوراق بهادار (سهام شرکتها) در اوایل قرن هفدهم در شهر آمستردام هلند تشکیل گردید که سهام کمپانی معروف هند شرقی در آن معامله گردید. از دیگر بورس‏های مشهور جهان می‏توان به بورس لندن، نیویور‌ک، توکیو، زوریخ، وین، فرانکفورت و … اشاره نمود.

انواع بورس

 بطور کلی در حال حاضر تالارهای بورس به سه دسته تقسیم می شوند:

1-بورس کالا:

بازار منظمی است که در  آن کالاهای معینی مورد معامله قرار می گیرد.مانندبورس طلای نیویورک یا بورس پشم استرالیا.

2-بورس اسعار:

در این بازار پول کشورهای مختلف (ارز)مورد معامله قرار می گیرد. معاملات ارزی بر اساس نوسانات بهای پولهای مختلف در مقابل یکدیگر صورت می گیرد.

3-بورس اوراق بهادار:

در این بازار اورق بهادار مورد معامله واقع می شود.

 روش برگزاری و تشکیل بورس اوراق بهادار

به سه طریق بورس های بهادارممکن است تشکیل شوند:

1-روش آزاد

از ویژگیهای این روش این است که افراد درتشکیل بورس آزادندخودشان مقررات مربوط به خرید وفروش را تنظیم نمایندودولت نیزدرکارآنان مداخله نمی کند.این روش درصورتی که تشکیل دهندگان بورس از اخلاق قوی برخوردارنباشند ممکن است تقلب و خدعه و نیرنگ را در معاملات بورس رواج دهد. نظر باینکه این روش در انگلستان پیاده شده است،آنرا طریقه انگلیسی تشکیل تالارهای بورس نیز می نامند. در بورس انگلستان که پایگاه آن در لندن می باشد، افرادی که قصد عضویت دارند براحتی نمی توانند وارد تشکیلات بورس لندن شوندمگر اینکه مورد بررسی و تحقیق دقیق قرار گیرند. به همین دلیل بورس لندن در رعایت امانت درمعاملات و پایداری در اصول خود مشهور است.

 2-روش دولتی:

از ویژگیهای این بورس این است که تحت اشراف دولت بواسطه نمایندگانی که به منظور نظارت تعیین می کند قرار می گیرد (مانند بورس آلمان ).نمایندگان دولتی مراقب عملیات بورس بوده و در تعیین قیمت مداخله می کنند.کما اینکه شروطی را برای انجام معاملات بورس تعیین می کنند که متعاملین موظف به رعایت آنها می باشند.

با توجه به اینکه این طریقه در قاره اروپا معمول است،به روش قاره ای معروف است.ایراد این روش این است که بدلیل مداخله دولت در وضع برخی قیود و شروط گاهی موجب اشکالاتی درامرمعاملات بورس می گردد.

 3-روش مختلط

از خصوصیات این طریقه این است که کارگزاران بورس را دولت همانگونه که در بورس اوراق بهاداردرفرانسه معمول است تعیین می نماید،لکن افراد در مبادرت به عملیات خرید وفروش مانند بورس انگلستان آزادند.در واقع دخالت دولت صرفا به منظور جلوگیری از تبانی و تقلب و خدعه در امر بورس می باشدو بگونه ای است که در حرکت معاملات بورس وقفه یا مانعی ایجاد نمی کند. بنظر می رسد این روش برتر ازدوروش دیگر است.

 بورس اوراق بهادار تهران

بر طبق ماده 2قانون تاسیس بوری اوراق بهادار مصوب اردیبهشت ماه1345تشکیلات وارگان بورس عبارتند از:شورای بورس،هیات پذیرش اوراق بهادار،سازمان کارگزان بورس و هیات داوری بورس.بکن با توجه به ماده 8قانون مذکور بورس بوسیله سازمان کارگزاران اداره می شود.سازمان کارگزاران بورسی به وسیله هیات مدیره بورس اداره می شود که مرکب است از هفت نفر عضو که برای مدت سه سال انتخاب می شوند. براساس ماده 2اساسنامه سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران موسسه ای است غیر تجاری وغیرانتفاعی که دارای شخصیت حقوقی بورده و برای مدت نامحدودی تاسیس می گردد.

مرکز این سازمان نیز در تهران است. اهم وظایف سازمان کارگزاران بورس با توجه به ماده 10 قانون تاسیس بورس اوراق بهادار و ماده 4 اساسنامه سازمان مذکورعبارتند از:

-اداره امور بورس

-ایجاد تسهیلات جهت خرید و فروش انواع سهام،اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار

-اعلام نرخهای اوراق بهاداردر بورس تهران

مراقبت در حسن جریان اموروروابط بین کارگزاران و مشتریان

-تنظیم رواط کارگزاران با یکدیگرو تسهیل مبادله اطلاعات بین آنان با توجه به لزوم حفظ اسرار مشتریان

-نظارت برمیزان حق العمل دریافتی کارگزاران از مشتریان درازای خدماتی که برای آنان انجام می دهندوتوصیه های لازم نسبت به روش های ارزیابی و محاسبه حق العمل مزبور و تجدید نظر در میزان آن

محاسبه حق العمل مزبور و تجدید نظر در میزان آن

-همانگونه که ملاحظه می شود کشور ایران روش دولتی بورس مورد پذیرش قرار گرفته است.

انواع اوراق بهادار:

الف)سهام شرکتهای سهامی،اوراق قابل معامله ای هستند که هر یک از آنها نماینده تعدادی سهام است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد(ماده 24لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب24/12/247).اوراق سهام باید متحدالشکل و چاپی ودارای شماره ترتیب بوده وحاوی نکات ذیل باشد.

1-نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها

2-مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن

3-تعیین نوع سهام

4-مبلغ اسمی مهم ومقدارپرداخت شده آن به حروف وبه اعداد

5-تعداد سهامی که هرورقه نماینده آن است

ب)اوراق قرضه ،نیز اوراق قابل معامله ای هستند که هر ورقه معرف مبلغ وام است با بهره معین که تمامی آن یا اجزاءآن در موعد یا مواعد معینی باید مستردگردد. البته برای اوراق قرضه ممکن است علاوه بر بهره حقوق دیگری نیز شناخته شود.