بیماری سل
بیماری سل از بیماریهای شناخته شده ،تاریخی و کهن بوده که از حدود 3000 سال قبل در آثار پیشینیان شرح داده شده است سل عفونتی است با دوره طولانی که به وسیله دو نوع از مایکوباکتریها به نام توبرکولوزیس و بوویس ایجاد می گردد این ارگانیسم قادر به ایجاد بیماری در هر عضوی از بدن بوده گرچه بیشتر ریه را مبتلا می سازد.
مطالعات اپیدمیولوژیک 20 ساله اخیر جنبه های دینامیک انتقال باسیل سل را در اجتماعات روشنتر ساخته است و در نتیجه پیش بینیهاو اقدامات مناسبتر برای مبارزه با سل فراهم آورده است بیماری سل در حال حاضر از انسان به انسان و از طریق هوا انتقال می یابد باسیل از فرد بیمار و از طریق آئروسل حاوی قطرات عفونی که در ضمن سرفه و عطسه منتشر می شود منتقل می گردد لازمه انتقال آن است که منبع سرایت دارای باسیل فراوان بوده و اشخاص در معرض عفونت یا عفونت مجدد در مجاورت منبع نامبرده قرار داشته باشند از طرف دیگر در جریان فشار روحی و ضعف جسمانی ممکن است یک سل مهار شده دوباره فعال شود و کتنون خطری برای سلامت شخص مبتلا و منبعی برای آلوده شدن دیگران شود و و HIVبالاخص با افزایش روز افزون موارد آلودگی با ویروس ابتلا به بیماری ایدز که زمینه مناسبی را برای میکرب فرصت طلب سل ایجاد کرده است همچنین شیوع بیماری سل در طبقات پایین نشانه اهمیت عوامل اقتصادی اجتماعی مانند نادانی ،ناداری ،بیسوادی تراکم جمعیت ،ضعف بهداشت محیط ،سؤتغذیه ،زیاد بودن افراد خانواده و .... است اینها عوامل غیر اختصاصی شدن شیوع بیماری سل در طبقات تعیین کننده بیماری سل هستند همه این عوامل با یکدیگر بستگی درونی داشته و انتشار آلودگی را مساعد می سازند و به همین علت است که علیرغم آگاهی به سیر طبیعی بیماری تشخیص و درمان ،کماکان بیماری سل یک معضل بهداشت عمومی است اتحادیه بین المللی مبارزه با سل اعلام می دارد که متاسفانه بسیاری از بیماران به دلیل آنکه فکر می کنند حالشان بهتر شده است داروهایشان را ادامه نداده قطع می نمایند وادار نمودن بیماربه مصرف منظم دارو در یک دوره معین بسیار مهم و اساسی است اگر داروهای ضد سل برای مدت چندین ماه بطور مستمر مورد
استفاده قرار گیرند در بیش از 95 درصد موارد موثر خواهد بودمشاهده مداوم ،پایه و اساس پیگیری برای بیماران سل فعال است که دارو دریافت می نمایند زیرا بیماران بعد از چند هفته استفاده از دارو زمانی که احساس بهبودی نمودند دیگر نیازی به لزوم ادامه دارو نمی بینند و یا فراموش می نمایند که داروی خود را استفاده نمایند علت اصلی این فراموشی ،رفع علائم جسمانی و بهبود نسبی بیماری است از این رو به منظور بررسی چگونگی پذیرش درمان در بیماران مبتلا به سل ریوی شهرستان زابل این پژوهش انجام گرفت
روش کار
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی است در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه اطلاعاتی در خصوص تعدادی از عوامل موثر بر چگونگی ادامه درمان بیماران مبتلا به سل ریوی ساکن شهرستان زابل که جهت درمان بیماری در سال 1373 تحت نظارت مرکز بهداشتی درمانی حضرت امام رضا (ع) مرکز مبارزه با سل قرار داشته اند جمع آوری گردید از 221 بیمار تحت درمان سل 49 نفر به دلائل گوناگون از جمله فوت بیمار ، تغییر آدرس ،مهاجرت از منطقه و .....حذف شدند از 172 بیمار پرسشنامه ها به مدت یک ماه در مرکز بهداشتی درمانی به هنگام مراجعه به منازل آنها در شهر
یا روستا کامل شد پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش علاوه بر سوالاتی مربوط به مشخصات فردی بیمار سوالاتی در باره وضعیت فعلی درمان و دفعات درمان ،مدت استفاده از دارو ،علل
عدم استفاده منظم از دارو و آگاهی بیمار در مورد درمان دارو بر اساس گفته وی تنظیم گردید اطلاعات مورد نظر استخراج و جهت بررسی ارتباط متغیرها از آزمون کای تست و آنالیز واریانس استفاده شد tدو
یافته ها
بیماران مورد پژوهش 9/57 درصد زن و 1/42 درصد مرد بودند که میانگین سنی آنها 8/49 سال بود 1/38 درصد ساکن شهر زابل و بقیه روستایی بودند 6/83درصد بیماران بی سواد ،9/12 درصد در حد تحصیلات ابتدایی و بقیه بالاتر بودند آزمون آنالیز واریانس نشان داد که بین تحصیلات آنها و مدت زمانی که وی دارو مصرف نموده ارتباطی وجود ندارد از کل بیماران مورد پژوهش 2/46 درصد در خلال مدت بیماری ترک درمان نمودند از بیمارانی که درمان را ترک نمودند 8/11 درصد برای مدتی کمتر از دو هفته 4/49 درصد برای مدتی بین 2 8 هفته و 8/38 درصد برای بیشتر از 8 هفته درمان را ادامه داده بودند از مجموعه آنها 5/54درصد برای اولین بار تحت درمان قرار گرفته تعداد 1/32درصد برای دومین بار و 4/13 درصد بیش از دوبار تحت درمان قرار گرفته بودند ارتباط بین دفعات درمان و چگونگی ادامه آن بررسی گردید از میان بیمارانی که برای اولین مرتبه تحت
درمان قرار گرفتند 3/23 درصد قطع درمان و بیمارانی که دومین مرتبه آنهاست 1/81 درصد قطع درمان و بیمارانی که بیش از دوبار تحت درمان قرار گرفته اند 2/68 درصد قطع درمان کردند آزمون کای دو نشان داد که بین دفعاتی که بیمار تحت درمان قرار می گیرد p =0/0001 و چگونگی ادامه درمان توسط وی با ارتباط معنی داری وجود دارد جدول 1X2=48 df = 2،
نشان داد که بین جنس ،سن ،سکونت در شهر tآزمون یا روستا ،نحوه دسترسی به مراکز بهداشتی درمانی و ادامه درمان و میانگین مدت درمان ارتباط معنی دار وجود ندارد بیماران مورد پژوهش ایرانی و افغانی بودند که از بیماران ایرانی 7/47 درصد و از بیماران افغانی 6/48درصد درمان را قطع کردند آزمون کای دو نشان داد که بین ملیت بیمار و تداوم درمان وی ارتباط معنی دار وجود ندارد 69% بیماران مورد پژوهش اظهار داشتند که از بیماری سل که به آن درصد بیماران شناختی از بیماری سل نداشتند اطلاع افراد از بیماری که بدان مبتلا هستند و تداوم درمان مورد بررسی قرار گرفت ارتباط بین دو متغیر معنی دار می باشد
بدین ترتیب که بیمارانی که از نوع بیماری خویش مطلعند 8/57 درصد ادامه درمان داشته اند و آنهایی که نمی دانند دچار چه نوع بیماری هستند 8/38 درصد به درمان ادامه دادند
اطلاع فرد از قابل درمان بودن بیماری سل بررسی شد 1/66 درصد آنها اظهار می دارند که بیماری قابل درمان است و در صورتی که 9/13 درصد بیماری را غیر قابل درمان دانسته و 21 درصد نیز اظهار بی اطلاعی می کنند اطلاع بیماراز درمان بیماری سل و ادامه درمان مورد بررسی قرار گرفت ،ارتباط معنی دار بود بدین ترتیب بیشتر بیمارانی که اظهار می دارند بیماری درمان پذیری است 6/59درصد به درمان ادامه داده و 4/40 درصد درمان را قطع می نمایند