مقدمه :
زلزله از پدیدهای طبیعی است که درطول تاریخ حیات بشر بارها انسان را به وحشت انداخته و باعث تخریب شهرها وروستاهای زیاد همراه باتلفات انسانی شدید و داغ دار نمودن انسان بوده است . به گونه ای که انسان چون خود را در مقابل آن عاجز ودرمانده دیده ، آن را به پدیده های ماوراء طبیعت و خشم خدایان برانسان دانسته است .
دراین سال های اخیر شایعات زیادی مبنی براتفاق زلزله در برخی شهرها ازحمله درتهران ورد زبان هر کسی گشت ونگرانی های را ایجاد نمود. از طرف دیگر لرزش های گاه به گاه تهران این شایعات را تقویت می نمود .
در هر صورت این خطر، با توجه سابقه تاریخی زلزله تهران و مناطق اطراف و دوره بازگشت زلزله های بزرگ ، تهران را تهدید می کند .
هرکسی بنا به موقعیت خود موظف است تا بکوشد با این پدیده وراههای موثر در کاهش تلفات وخسارات ناشی از آن آشنا گردد وبه دیگران نیز آنهارا بیاموزد . لذا با توجه به این مطلب وشایعاتی که رواج یافت تلاش نمودم تا درحد توان آموخته ها واطلاعات خودرا به دانش آموزان خود بیاموزم که نتیجه ان تهیه این جزوه پیش رو شد .
اطلاع رسانی و آموزش مقابله با زلزله در مدارس
پس از اجرای موفقیت آمیز سه دوره مانور سراسری زلزله و ایمنی در مدارس راهنمایی و متوسطه طی سالهای 1378، 1379 و 1380 و براساس مصوبه شورای برنامه ریزی مانور متشکل از پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ، وزارت آموزش و پرورش ، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی ، به منظور تداوم و گسترش انجام برنامه ها در جهت ایجاد آمادگی های فردی برای مقابله با اثرات ناشی از وقوع زلزله ، شناخت اماکن امن درمدرسه و اماکن عمومی ، مقرر شد چهارمین دوره مانور یاد شده . در مدارس راهنمایی و دبیرستان در 18 آذر ماه سال 1381 به مرحله اجرا در آورده شود. مطالبی که خواهید خواند، توسط سازمان دانش آموزی که بانی طرح مانور زلزله در مدارس است در اختیار خوانندگان مجله خانواده سبز قرار داد.
ایران در منطقه زلزله خیز جهان واقع شده است . رخداد زلزله های دو هزار سال اخیر و به ویژه زلزله هایی که درقرن بیستم اتفاق افتاده ، بیانگر آسیب پذیری کشور ما در برابر زلزله است و از نظر تلفات جانی ، ایران از جمله کشورهایی است که در صدر این جدول قرار گرفته است . گرچه نمی توان به طور کلی از خسارات ناشی از زلزله جلوگیری کرد، اما با ایجاد برنامه های مدون آموزشی می توان این خسارات را کاهش داد.
زلزله پدیده ای طبیعی و رخداد آن امری اجتناب ناپذیر است . دانش امروز بشری نیز هنوز موفق به پیش بینی زمان دقیق وقوع زلزله نشده است . با این توصیف ضروری است تمهیدات ویژه ای برای آمادگی در برابر این پدیده اندیشیده شود. یکی از راه های کاهش خطرهای ناشی از زلزله ، ارتقای سطح آگاهی و ایجاد آمادگی در بین قشرهای مختلف جامعه است .در این خصوص لازم است سرمایه گذاریهای اساسی و زیر بنایی علمی و آموزشی در ساختار آموزش و پرورش به عنوان بزرگترین مجموعه آموزشی کشور به صورت بنیادی انجام پذیرد.
اهداف و اهمیت مانور زلزله و ایمنی
تجارب زلزله های گذشته مبین آن است که دانش آموزان ، یکی از آسیب پذیرترین قشرهای جامعه محسوب می شوند و چنانچه زلزله ای در ساعات حضور آنان در مدرسه رخ دهد و آنها آمادگی های لازم جهت رویارویی با آن را نداشته باشند، بی شک جامعه تلفات غیر قابل جبرانی را متحمل خواهد شد; لذا اگر برنامه ریزی درراستای افزایش سطح آگاهی و دانش این قشر، عمیق تر باشد، بازتاب آن در سطح جامعه مملوس تر خواهد بود و دستیابی به توسعه پایدار و رسیدن به هدف نهایی ، که ساختن کشوری ایمن و توسعه یافته است ، میسر خواهد شد.
اجرای مانور ذکر شده ، نقش مهمی در ایجاد آمادگی لازم در جهت انجام عکس العمل های صحیح و سریع دربرابر زلزله ایفا کرد که نتایج حاصل از آن موجب کاهش تلفات ناشی از زلزله می شود. یکی دیگر از اهداف این مانور برانگیختن حس کنجکاوی در بین دانش آموزان به عنوان آینده سازان جامعه برای ایمن سازی کشور بود.آنچه که همیشه به عنوان یک پیام در چنین مانورهایی مطرح می باشد، عبارت «دانش آموزان عزیز! بیاموزید و به دیگران آموزش دهید» است که نهایتا دانش آموزان با انتقال آموخته هایشان می توانند موجب مشارکت بیشترخانواده ها در این امر مهم باشند.
نقش مدیران و مربیان مدارس
آگاهی علمی و عملی مدیران ، در مورد زلزله و راههای مقابله با آن می تواند در تسریع آموزش و فرهنگ سازی در این زمینه قابل توجه باشد. باعنایت به اینکه در حادثه ای مانند زلزله ، در ساعات اولیه ، بحث خودامدادی ودگرامدادی مطرح است ، در این رابطه مدیران و معلمان می توانند از طریق آموزشهای تئوری موجبات آمادگی مدرسه را در مواجهه با پدیده زلزله فراهم کنند.
اطلاع رسانی و آموزش
به منظور اطلاع رسانی و ارائه آموزشهای لازم به دانش آموزان از چند روش بهره گیری خواهدشد:
- 1 صدا و سیماصدا
و سیما یکی از جامع ترین رسانه های کشوراست که به منظور آشنایی دانش آموزان با نحوه اجرای مانور، چگونگی مقابله با پدیده زلزله واطلاع رسانی ، از این رسانه فراگیر بهره گیری شد.بر اساس تصمیمات متخذه در شورای مانورسراسری زلزله و ایمنی ، صدا و سیما از 10 روز قبل از مانور مطالب متنوعی در این خصوص از طریق شبکه های رادیو و تلویزیون پخش کرد.
-2تهیه پوستر
یکی دیگر از روشها، تهیه پوستر ویژه مانور بود.در طراحی پوستر همه ساله عبارت «دانش آموزان عزیز! بیاموزید و به دیگران آموزش دهید» آورده خواهد شد تا زمینه مناسبی را برای اشاعه فرهنگ ایمنی در برابرزلزله در کل کشور ایجاد نماید. در طراحی پوسترسعی بر آن شد تا با بهره گیری از رنگ آمیزی متنوع توجه دانش آموزان را به خود جلب کند.
-3رسانه های کتبی
رسانه های داخلی آموزش و پرورش ; مانندرشد معلم ، نگاه و... و نشریات و روزنامه های کثیرالانتشار نیز به عنوان یکی دیگر از ابزارها مورداستفاده قرار گرفت و از این طریق مطالب آموزشی و اطلاع رسانی به آگاهی دانش آموزان رسید.
زمان برگزاری مانور
در پی اجرای چند دوره مانور سراسری وبهره گیری از دیدگاه های کارشناسان وزارت آموزش و پرورش ، هشتم آذرماه به عنوان روز برگزاری مانور تعیین شد که همه ساله مانور در این روز اجرا می شود، اما سال گذشته به دلیل مصادف شدن هشتم آذر ماه با جمعه ، مانور روز دوشنبه 18 آذرماه 1381 برگزار شد.
نحوه اجرای مانور
مانور زلزله و ایمنی ، که از زمان شروع تا پایان ،5 تا 10 دقیقه به طول انجامید، شامل دو مرحله پناه گیری صحیح و خروج از محل تخلیه و رفتن به فضای سبز بود. نحوه اجرای مانور نیز به شرح زیربود:
-1با هماهنگی های انجام شده با سازمان صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران ، در 18 آذر ماه آژیری تحت عنوان زنگ ایمنی در برابر زلزله بین ساعت 9/30 تا 10/30 صبح از طریق رادیوسراسری و رادیوهای مراکز استانها پخش شد.
-2گوینده رادیو دو دقیقه قبل از پخش آژیرزنگ ایمنی ، برابر زلزله را اعلام کرد، لذا مسئولان مدارس به سرعت بلندگوی مدرسه را آماده کردند تا آژیر به موقع پخش شود.
-3مدت زمان آژیر حدود 30 ثانیه و صدای آژیر به منزله وقوع زلزله ای فرضی بود.دانش آموزان و معلمان با شنیدن آن در هر مکان از مدرسه اعم از حیاط، راه پله ، دستشویی ،
کتابخانه و... و در هر شرایطی از جمله مطالعه ،بازی ، قدم زدن و... پناه گیری صحیح را انجام دادند.